Mecburi Dava Arkadaşlığı Nedir?
Maddi hukuka göre, bir hakkın birden fazla kimse tarafından birlikte kullanılması veya birden fazla kimseye karşı birlikte ileri sürülmesi ve tamamı hakkında tek hüküm verilmesi gereken hâllerde, mecburi dava arkadaşlığı vardır. Mecburi dava arkadaşlığı çoğunlukla maddi hukuktan kaynaklanmaktadır. Bazı hakların ve yükümlülüklerin bunun tüm süjelerince hep birlikte yerine getirilmesi gerekir. Bu durum birlikte hareket etme zorunluluğu (örn. İştirak halinde mülkiyet) veya bölünemezlikten (örn. Birden fazla kiracının tahliyesi) kaynaklanmaktadır.
Mecburi dava arkadaşları, ancak birlikte dava açabilir veya aleyhlerine de birlikte dava açılabilir. Bu tür dava arkadaşlığında, dava arkadaşları birlikte hareket etmek zorundadır. Ancak, duruşmaya gelmiş olan dava arkadaşlarının yapmış oldukları usul işlemleri (davaya son veren usul işlemleri -feragat, kabul, sulh- hariç), usulüne uygun olarak davet edildiği hâlde duruşmaya gelmemiş olan dava arkadaşları bakımından da hüküm ifade eder.
Şekli bakımdan mecburi dava arkadaşlığı
Bazı hallerde ise maddi hukuk bakımından böyle bir zorunluluk olmamasına rağmen bir kanun hükmü gereği davaların birlikte açılması zorunlu olabilir. Örneğin nesebin reddi davası anne ve çocuğa karşı birlikte açılır (TMK m. 286), asli müdahale davası her iki tarafa karşı açılır (m. 65). Ancak bu durumlar sadece davanın açılması bakımından söz konusudur. Davanın işleyişi bakımından bu arkadaşlar, ihtiyari dava arkadaşı gibi olurlar. Arkadaşlar bakımından ihtiyari dava arkadaşlığındaki hükümler uygulanır.
Mecburi Dava Arkadaşlığı Hükümlerine Aykırılık
Aktif Mecburi Dava arkadaşlığının bulunduğu durumlarda tüm arkadaşlar birlikte dava açmak zorundadır. Bunlardan sadece biri veya birkaçı davayı açarsa, Mahkeme, diğer mecburi dava arkadaşlarının da davaya (davacı olarak) katılmalarını veya muvafakat etmelerini sağlaması için davacıya veya davacılara bir süre verir. Davacı verilen kesin süre içerisinde diğer mecburi dava arkadaşlarının davaya katılmalarını veya muvafakat etmelerini sağlayamaz ise, dava sıfat yokluğundan (esastan) reddedilir. Pasif Mecburi Dava arkadaşlığının bulunduğu durumlarda tüm arkadaşlara karşı birlikte dava açılması zorunludur. Bunlardan sadece biri veya birkaçına karşı dava açılmışsa, Mahkeme, diğer mecburi dava arkadaşlarına da davayı teşmil etmesi için davacıya bir süre verir. Davacı verilen kesin süre içerisinde davayı diğer mecburi dava arkadaşlarına da teşmil etmezse, dava sıfat yokluğundan (esastan) reddedilir.