Memurlarda Atama İptali Davası Nedir?

KANUN HÜKÜMLERİNİN YORUMUNDA BAŞVURULACAK YÖNTEMLER

KANUN HÜKÜMLERİNİN YORUMUNDA BAŞVURULACAK YÖNTEMLER

  1. Lafzi Yorum: Hükmün ifade tarzına bağlı olan, kelimelerin anlamı, cümlenin kuruluş tarzını esas alarak yapılan yorumdur.
  2. Objektif Tarihi Yorum: Kanunun hazırlanması sırasında geçirdiği aşamaları ve bu dönemde kanun koyucunun amacını yorumlayarak yapılan yorumdur.
  3. Zamana Göre Obj. Yorum: Kanun koyucunun kanunu koyarken güttüğü amacın değil, kanunun koyulurken içinde bulunulan zaman ve koşullar dikkate alınarak yapılan yorumdur.
  4. Serbest Yorum Metodu: Kanun metni ile hiçbir bağlılık kabul etmeden, tamamen serbest bir şekilde adil sayılan bir çözüme ulaşmak için gerekirse kanunun metnine aykırı yorum yapmaktır.

TMK DA UYGULANACAK YORUM METODU

Kanun, sözüyle ve özüyle değindiği bütün konularda uygulanır. Denilmek suretiyle sadece lafzi yorum yapılmasının yetersizliğine ancak kanun metnine bağlı kalınmasının gerekliliği kapsamında serbest yorumun yapılamayacağı hüküm altına alınmıştır.  Bu sebeple önce lafzi yorum yapılacak fakat bununla yetinilmeyerek kanunun ruhuna uygun yorum yapılacaktır. Eğer kanunun lafzı ile ruhu bağdaşmıyorsa ortada bir kanun boşluğu olduğunu kabul etmek ve boşluğu kanunun ruhuna en uygun şekilde çözümlemek gerekir. Knunun ruhuna göre yorum yapılması da kanun sistemi (hükmün bulunduğu yer, diğer hükümlerle ilişkisi..vs), kanunun hazırlık çalışmaları (komisyon ve meclis çalışmaları, tartışmalar), hükmün amacı ve yorumun yapıldığı zamandaki koşul ve ihtiyaçlar göz önüne alınarak kanunun ruhu tespit edilecektir. Bu yapılırken doktrin görüşleri ve gerek İsviçre gerekse Türk  mahkeme içtihatları da dikkate alınacaktır. 

Anlamı tespit edilen bir hükmün olaya uygulanabilmesi için yer, zaman ve nitelik itibariyle uygulanabilir olması gerekir.

Emredici Hukuk Kuralları

Taraflarca aksinin kararlaştırılmasına hukuk düzeninin izin vermediği kurallara emredici hukuk kuralları adı verilir.

Yedek Hukuk Kuralları

Taraflarca aksi kararlaştırılabilen hukuk kurallarına yedek hukuk kuralları adı verilir.

Hakimin Takdir Yetkisini Kullanması

Kanunun takdir yetkisi tanıdığı veya durumun gereklerini ya da haklı sebepleri göz önünde tutmayı emrettiği konularda hâkim, hukuka ve hakkaniyete göre karar verir.

Hakimin takdir yetkisini kullanacağı haller ile hakimin hukuk yaratması gereken haller birbiri ile karıştırılmamalıdır. Hakimin takdir yetkisini kullanabileceği hallerde kanunda bir hüküm vardır fakat bu hükmün içinde boşluk bulunmaktadır. Hakimin hukuk yaratması gereken hallerde ise kanunda bir hüküm yoktur. Hakim, takdir yetkisini kullanırken tamamen serbest değildir, hükmün amacı ve sınırlarıyla bağlıdır ve gerekçe göstermek zorundadır.

Kanun Boşluğu

Kanun hükümlerinin yorumlanmasından sonra mevcut olaya cevap veren ve uygulanabilecek bir hüküm bulunmazsa kanun boşluğu söz konusudur. Hüküm içi boşlukta bir hüküm vardır fakat uygulanabilmesi başka etkenlere bağlıdır. Kanun boşluğunda ise hiç hüküm yoktur. Kanun boşluğunda hakim örf ve adete ve gerekirse hukuk yaratmaya mecbur iken hüküm içi boşlukta o hüküm ile ilgili bir uygulama sorunu vardır.

Kanun Boşluğunun Çeşitleri

Bilinçli Boşluk – Bilinçsiz Boşluk

Kanun koyucu bir kanun boşluğunu bilerek ve isteyerek bırakmış ise bilinçli boşluk; eğer kanun koyucu özen eksikliğinden ya da ihmalden dolayı veya değişen durumlardan dolayı kanunda boşluk varsa buna “bilinçsiz boşluk” adı verilir.

Açık Boşluklar – Örtülü Boşluklar

Kanun tarafından düzenlenmesi gereken bir konuda kanunun ne lafzından ne de yorumla belirlenebilen içeriği itibariyle uygulanabilir hiçbir hüküm yoksa “açık boşluk”; somut olaya ilişkin kanunda hüküm bulunmakla birlikte kanunun lafzı ve ruhu bağdaşmıyorsa örtülü kanun boşluğundan bahsedilir.

Gerçek Boşluklar – Gerçek Olmayan Boşluklar

Kanunda lafzı ile ruhu bağdaşan, eşdeğerdeki başka bir hükümle çatışmayan ve uygulanması dürüstlük kuralına aykırı bir sonuç doğurmayan bir hüküm bulunduğu halde bu hükümde öngörülen çözüm tatminkâr değilse, beğenilmiyorsa buna “gerçek olmayan boşluk” adı verilir. Gerçek boşluk ise Kanunda bir hukuki meseleye hiçbir cevap bulunamıyorsa gerçek, tatmin edici bir cevap bulunamıyorsa gerçek olmayan boşluk söz konusudur.

Kanun boşluğunun varlığı halinde hakim önce örf ve adet hukukuna göre karar verecek, eğer örf ve adet hukukunda da bir hüküm yoksa hakim kendisi kanun koyucu olsa idi nasıl davranacak idiyse o şekilde karar verir yani hukuk yaratır.