Islah nedir? HMK’ya göre davanın ıslahı nasıl yapılır?

Islah nedir? Bu yazımızda sizlere 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) 176. maddesinde düzenlenen ıslah konusunu kısaca açıklamaya çalışacağız. Medeni hukukta ıslah nedir? Davanın ıslahı ne demek? Islah ne demek? HMK’nın 176. maddesinde taraflardan her birinin, yapmış olduğu usul işlemlerini kısmen veya tamamen ıslah edebileceği hükmü yer almıştır.

Islah ne demek? Islah kısaca, tarafların bir davada iddia ve savunmanın değiştirilmesi veya genişletilmesi yasağı sebebiyle yapamadıkları usul işlemlerini, giderlerini karşılayarak, yasada belirtilen süre içerisinde, tek taraflı bir irade beyanı ile tamamen veya kısmen düzeltmeleri anlamına gelir.

Yargıtay’a göre ıslah, taraflardan birinin yapmış olduğu usul işleminin tamamen veya kısmen düzeltilmesidir (6100 sayılı HMK m. 176). Islah müessesi, dava değiştirme yani iddia ve müdafaanın değiştirilmesi veya genişletilmesi yasağını bertaraf eden bir imkândır. Zira bu suretle, aslında yasal itiraz ile karşılaşılabilecek olan herhangi bir taraf muamelesi, ıslah kurumu yardımı ile artık bu itirazı davet etmeksizin yapabilmektedir (15. Hukuk Dairesi, E.2018/4777, K.2019/1926).

Islah etmenin amacı; taraflarca davaya getirilmeyen (unutulan veya daha önce belirlenemeyen) vakıaların belli bir aşamaya kadar davaya dahil edilmesini sağlamak ve iddia ve savunmanın değiştirilmesi veya genişletilmesi yasağını ortadan kaldırmak böylelikle mahkemeye sunulması veya getirilmesi ihmal edilen delilleri yargılama aşamasında taraflara mahkemeye sunma olanağının tanınmasıdır.

Islah nedir? Islah hakkı taraflarca tahkikatın sona ermesine kadar ve yalnızca bir kez kullanılabilir (HMK md. 176-177). HMK’nın 177/2 fıkrasına göre ıslah, sözlü veya yazılı olarak yapılabilir.

HMK’nın 178/1 maddesine göre ıslah eden taraf, ıslah sebebiyle geçersiz hale gelen işlemler için yapılan yargılama giderleri ile karşı tarafın uğradığı ve uğrayabileceği zararları karşılamak üzere hakimin takdir edeceği teminatı, bir hafta içinde, mahkeme veznesine yatırmak zorundadır.

Aksi halde, ıslah yapılmamış sayılır. Bu düzenlemenin amacı, tarafların gereksiz yere ıslah yoluna başvurmaları ve bu nedenle yapılan usul işleminin boşa çıkmasını sağlayarak yargılamanın uzamasına sebebiyet vermelerinin önüne geçmektir.

Islahın konusu (HMK-ıslah nedir)

Islah ne demek sorusu ile ilgili olarak incelenmesi gereken bir diğer husus da ıslahın konusudur. Islahın konusu, HMK’nın 176. maddesine göre taraf usul işlemleridir. Taraf usul işlemleri, davanın açılmasından mahkeme kararının kesinleşmesine kadar geçen süreçte, davanın devam etmesini sağlayan ve nihai karara etki edecek irade beyanı olup tarafların yalnız, birbirleri arasında veya mahkeme ile yaptığı işlemlerdir. Taraf usul işlemlerine bir dava içerisinde tarafların verdikleri dilekçeler, gösterdikleri deliller vb. örnek olarak verilebilir.

Davanın ıslahı kısmen ya da tamamen olabilir. Kısmen ıslah yoluna, hem davacı hem de davalı taraf başvurabilmekte iken, davanın tamamen ıslahı yoluna yalnızca davacı başvurabilir.

Islah nedir? Davanın kısmen ıslahı halinde, yargılama sırasında yapılmış belli bir veya birkaç usul işleminin ıslahı, yani yalnızca o işlemlerin yapılmamış sayılması istenmektedir. Davacının müddeabihin artırılmasına veya sadece talep sonucunu değiştirmeye ilişkin talebi, davalının cevap veya ikinci cevap dilekçesini değiştirme talebi davanın kısmen ıslahına birer örnektir.

Davanın tamamen ıslahı, HMK’nın 180. maddesinde düzenlenmiştir. Buna göre davasını tamamen ıslah ettiğini bildiren taraf, bu bildirimden itibaren bir hafta içinde yeni bir dava dilekçesi vermek zorundadır. Davacı davasını tamamen ıslah ederek, talep sonucunu değiştirebilir veya dava sebebini değiştirebilir.

Islah edilebilecek işlemler (HMK-ıslah ne demek)

Islah ne demek? Islah edilebilecek işlemlerin neler olduğu konusunun da ıslah nedir sorusu ile ilgili olarak incelenmesi gerekir. Davacı, davasını tamamen ıslah ederek, talep sonucunu veya dava sebebini değiştirebilir, davasını kısmen ıslah ederek, dava konusunu (müddeabihi) artırabilir veya talep sonucunu genişletebilir.

Davalı taraf da, davasını kısmen ıslah ederek, savunmasını genişletebilir veya değiştirebilir.

Davalı daha önceden hiç cevap dilekçesi vermemiş olsa bile, ıslah yolu ile yeni cevap dilekçesi vererek savunmasını genişletebilir.

Delillerini hasretmiş olan taraf, ıslah yolu ile istisnaları olmakla birlikte yeni delil ibraz edebilir.

HMK‘nın 181. maddesine göre, kısmen ıslaha başvuran tarafa, ıslah ettiği usul işlemini yapması için bir haftalık süre verilir. Bu süre içinde ıslah edilen işlem yapılmazsa, ıslah hiç yapılmamış sayılır.

Davacının, davanın başında tazminat istemiş iken, sonrasında taşınmazın tescilini istemesi ya da dava dilekçesinde dava konusu olarak gösterdiği taşınmaz yerine başka bir taşınmazı dava konusu yapması ıslah edilebilecek işlemlere örnek olarak verilebilir.

Zamanaşımı, ıslah yoluyla ileri sürülebilir. Davanın konusu, ıslah yoluyla değiştirilebilir.

Islah nedir? Yargıtay’a göre davacı dava dilekçesinde fazlaya ilişkin haklarını saklı tutarak kısmi dava açabilir. Uygulamada, fazlaya ilişkin hakların saklı tutulması dava açma tekniği bakımından tümü ihlal ya da inkar olunan hakkın ancak bir bölümünün dava edilmesi, diğer bölümüne ilişkin dava ve talep hakkının bazı nedenlerle geleceğe bırakılması anlamına gelir.

Davacının aynı dava da müddeabihi artırması ve davasını genişletmesi hallerinde kısmı ıslahtan söz edilir. Kısmi ıslah halinde davacı, ıslah yolu ile müddeabihi artırabileceği gibi, kısmi dava açan davacı, ıslah yolu ile alacağının saklı tuttuğu bölümünü aynı davada sonradan talepte edebilir (Yargıtay 14. HD, E.2003/7251, K.2003/7922).

Bununla beraber bazı durumlarda ıslah müessesine başvurmaya gerek bulunmamaktadır. Bunlardan ilki açık yazı ve hesap hataları­dır. Yazı ve hesap hataları için ıslaha gerek yoktur.

Hukuki sebeplerin değiştirilmesi veya genişletilmesi durumunda da davanın ıslahına ihtiyaç bulunmamaktadır. Yine dava talep sonucunun azaltılması için davanın ıslah edilmesine gerek bulunmamaktadır.

Islah süresi (HMK-ıslah ne demek)

Islah süresi ne kadardır? Davacı ve davalı açısından, iddia veya savunmanın değiştirilmesi ve genişletilmesi yasağının başlaması ile yapılabilir. Davalı taraf bakımından davanın yalnızca kısmen ıslahı söz konusu olduğundan yazılı yargılama usulüne tabi olan davalarda, davalı için bu yasak, ikinci cevap dilekçesinin verilmesi ile başlamaktadır. Islah da bu yasağın başlamasından sonra yapılabileceğinden davalı ancak bu aşamadan sonra başvurabilir.

Basit yargılama usulüne tabi davalarda, savunmanın değiştirilmesi veya genişletilmesi yasağı, cevap dilekçesinin verilmesi ile başlar. Davalı ancak bu aşamadan sonra davanın kısmen ıslahı yoluna başvurabilecektir.