İşçinin yemek ücretinin kıdem tazminatı hesabına etkisi
İşçiye verilen yemek yardımı, kıdem tazminatına esas giydirilmiş ücretin tespitinde hesaba katılması gereken kalemlerdendir.
Yemek yardımı kaç gün veriliyor ise, hesaplama da buna göre yapılmalıdır. Örneğin haftanın 6 günü çalışılan ve yemek / ücreti verilen işyerinde, çalışma, 30 gün değil, 26 gün olacağından, günlük yemek bedeli hesaplanırken, günlük bedel 26 ile çarpılıp 30 a bölünmek suretiyle günlük yemek ücreti tespit edilmelidir.
Yarım gün çalışmalarda, yemek ücreti ödenmiyor ise, bu günler, çalışma olduğundan bahisle yemek ücreti hesaplanamaz. Başka bir ifade ile, cumartesi günü yarım gün çalışılıp yemek verilmediğinden aylık yemek yardımı haftada 5 gün üzerinden hesaplanmalıdır.
İşyerinde yemek çıkıp çıkmadığı, çıkıyorsa bu yemeğin maliyeti, yemekhanede yemek verilmiyorsa fesih tarihinde bir öğün yemeğin ilgili esnaf kuruluşundan (Lokantacılar Odasından) maliyeti araştırılmalı, kar payının düşülmesinden sonra tazminata esas ücrete eklenmelidir.
Yemek kaç öğün veriliyorsa, o kadar öğün yemeğin maliyeti hesaplanmalıdır.
İhale sözleşmesi ve idari şartnameye göre günlük yemek bedeli fesih tarihi itibariyle belirtilmiş ise, bu miktarın tazminata esas ücretin belirlenmesinde dikkate alınması gerekir.
Konuya ilişkin emsal Yargıtay kararları:
“….Somut olayda, tazminata esas ücrete yansıtılan günlük yemek ücreti, Yol- İş Sendikası Genel Başkanlığının bildirdiği emsal yemek ücreti miktarına göre hesaplanmıştır. Oysa, fesih tarihinde yemek ücretinin ne miktarda olabileceği Lokantacılar Odasından sorularak kar payının düşülmesinden sonra tazminata esas ücrete eklenmesi gerekir. Diğer taraftan, tazminata esas ücrete yansıtılan günlük barınma ücretinin neye göre belirlendiği de belli değildir. Barınma ücretinin de ilgili kurum ve kuruluşlardan sorularak, tespit edilmesi gerekirken, Mahkemece, bu maddi ve hukuki olgular dikkate alınmadan eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi de isabetsizdir.”(22. HD. 2013/36930 E. 2014/15533 K. 03.06.2014)
13. 7-Lokantacılar odasından araştırılmalıdır. Lokantacının kar payı da değerlendirilmelidir.
Hükme esas alınan bilirkişi raporunda, bilirkişice giydirilmiş ücrete yemek yardımı olarak aylık 165,00 TL, yol için ise 150,00 TL eklenmiştir. Ancak bu miktarların nereden tespit edildiği anlaşılamamaktadır.
Mahkemece Lokantacılar Odasından 3.sınıf lokanta için fesih tarihindeki 1 öğünlük yemek bedeli sorulmalı, lokantacının kar payı düşüldükten sonra belirlenen rakam, davalının ibraz ettiği fatura ile birlikte bir değerlendirmeye tabi tutulmalıdır. Ayrıca davacıya yapılan yol yardımı ile ilgili Servisçiler Odasından günlük 1 işçinin taşınması için belirlenen ücret sorulmalı, çıkacak sonuca göre karar verilmelidir. Eksik inceleme ile bilirkişi raporundaki afaki hesaplamaya itibarla hüküm kurulması hatalıdır.”(7. HD 2013/14339 E. 2014/1323 K. 01/07/2014)
“…Öte yandan bilirkişi tarafından tazminata esas giydirilmiş ücret hesaplanırken kabul edilen aylık yemek ve servis ücretine davalı işveren tarafından fahiş olduğunu belirterek itiraz edilmiştir. Yemek ve servis ücreti konusunda ilgili meslek kuruluşlarından araştırma yapılarak davalının itirazları da dikkate alınarak tazminata esas ücret tespit edilerek davacının kıdem tazminatı konusunda yeniden bir karar verilmelidir.”(9. HD. 2010/1038 E. 2010/25821 K. 30.09.2010)
“…Davacı işçi ihbar ve kıdem tazminatı isteklerinde bulunmuş, mahkemece isteklerin kabulüne karar verilmiştir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda yemek ve yol ücreti aylık 30 gün üzerinden hesaplanmıştır.
Davacının haftanın 6 günü çalıştığı anlaşıldığına göre aylık çalışma süresi 26 gün olarak kabul edilmeli ve 26 günlük yol ve yemek ücretinin 30’a bölünmesi ile bu tazminata esas bir günlük yol ve yemek ücreti belirlenmelidir.”(9. HD. 2010/18013 E. 2012/36331 K. 06.11.2012)
“…Somut olayda hükme esas alınan bilirkişi raporunda kıdem tazminatı hesabına
esas ücrete iş elbisesi ve 26 gün üzerinden hesaplanan yemek ücreti ilave edilmiştir.
Dosya içeriği itibariyle iş elbisesinin işyerinde çalışma sırasında giyilmesi için verilen koruyucu mahiyette olduğu, sosyal yardım niteliğinde olmadığı anlaşıldığından giydirilmiş ücrete ilave edilmesi hatalıdır.
Davalı işyerinde cumartesi günleri yarım gün çalışıldığı ve Cumartesi günleri de yemek verildiği hususu davacı tarafından ispat edilemediğinden yemek ücretinin aylık 22 gün üzerinden hesaplanarak giydirilmiş ücrete ilave edilmesi gerekirken 26 gün üzerinden hesaplanan yemek ücretinin tazminata esas ücrete ilave edilmesi hatalıdır.”(9. HD. 2012/6484 E. 2014/9201 K. 20.03.2014)
“…Somut olayda kıdem tazminatına esas ücret belirlenirken işyerinde hafta da 6 gün çalışılıp yemek yardımı yapıldığı ve bu nedenle de 6 günlük yemek ücreti hesabı yapılıp giydirilmiş ücrete dahil edilmiştir. Ancak tüm dosya kapsamından anlaşılacağı üzere işyerinde Cumartesi günleri yarım gün çalışma olup o gün yemek yenmemektedir. Hal böyle olunca kıdem tazminatına esas ücret belirlenirken yemek ücretinin 5 gün yerine 6 gün üzerinden hesaplama yapılması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.”(7. HD. 2013/2205 E. 2013/2400 K. 07.03.2013)
“…Somut olayda davalı işyerinde yemeğin işveren tarafından karşılandığı ve servis imkanının sağlandığı sabittir. Buradan hareketle davacının kıdem tazminatına esas ücreti tespit edilirken 120,00 TL yemek ve 140,00 TL yol ücreti kabul edilmiştir. Ancak davacının çalışma sistemine baktığımızda 1 gündüz, 1 gece vardiyasında çalıştığı ve sonrasında ise 24 saat istirahat ettiği anlaşılmaktadır. Bu nedenle davacı 30 gün bilfiil işe gitmemekte, yol yemek ücretinden yararlanmamaktadır. Hal böyle olunca kıdem tazminatına esas ücrette davacının 30 gün işe gittiği kabul edilerek yol ve yemek ücretinin buna göre hesaplanması hatalı olmuştur.
Yapılacak iş; davacının bir ayda fiilen kaç gün işe gittiğini tespit etmek ve bu günlere isabet eden yol ve yemek ücretini hesaplayarak kıdem tazminatına esas giydirilmiş ücreti belirlemektir.
Mahkemece bu husus yerine getirilmeksizin eksik inceleme ile hüküm kurulması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.”(7. HD. 2013/6950 E. 2013/11664 K. 20.06.2013)
“…Hizmet akdinin 10 / b maddesinde, işverenin yemekhane sağlayabildiği yerlerde çıkan yemeklerden personelin ücretsiz yaralanabileceği yazılıdır.
Davacının son olarak görev yaptığı işyerinde yemek çıkıp çıkmadığı, çıkıyorsa bu yemeğin maliyeti, yemekhanede yemek verilmiyorsa fesih tarihinde bir öğün yemeğin ilgili esnaf kuruluşundan maliyeti tespit edilmeden, bu konuda herhangi yazılı, yazısız delil sunulmadan salt iddiaya dayanarak aylık yemek ücretinin 210 TL kabul edilmesi hatalıdır.
Yazılı şekilde hiçbir araştırma yapılmadan eksik inceleme ile sonuca gidilmesi hatalıdır”(9. HD. 2006/12871 E. 2006/32133 K. 07.12.2006)
“…Tazminata esas ücret belirlenirken aylık 28 gün üzerinden toplam 235,20 TL yemek ücreti eklenmiştir.
İşyerinin bir lokanta olduğu da dikkate alınarak bir öğün yemeğin maliyeti belirlenmeli ve tazminata esas ücrete eklenmelidir.
Farazi olarak günlük 8.40 TL gibi bir rakamın esas alınması hatalıdır.”(9. HD. 2009/22744 E. 2011/45145 K. 22.11.2011)
“…Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının kıdem ve ihbar tazminatına esas giydirilmiş ücreti hesaplanırken davacının günde 1 öğün yemek verildiği belirtilerek hesaplama yapılmıştır. Ancak davacı ve davalı tanıkları işyerinde üç öğün yemek verildiğini belirtmiştir.
Mahkemece davacının kıdeme esas giydirilmiş ücreti işveren tarafından yapılan üç öğün yemek yardımı dikkate alınarak tespit edilerek kıdem ve ihbar tazminatı buna göre hesaplanmalıdır.”(9. HD. 2009/42506 E. 2012/6394 K. 29.02.2012)
“…Somut olayda hükme esas alman bilirkişi raporunda davacının aylık ücret miktarı çalıştığı son aya ilişkin ücret bordrosu esas alınarak belirlenmiş, 176 TL yemek ( 22 gün X 8 TL) ve 50 TL yol gideri dikkate alınarak kıdem tazminatına esas giydirilmiş ücrete ulaşılmıştır.
Davalılar arasındaki 02.01.2008-31.1.2008 tarihleri arasında geçerli olan idari şartnamenin 8.3.2. maddesinde yemek ücretinin aylık 26 gün üzerinden günlük 3.5 TL olacağı düzenlenmiştir. Bilirkişi de raporunda davalının kamu işyeri olması nedeniyle 3. sınıf lokanta yemek fiyatını esas alarak hesaplama yapmıştır.
Davalılar arasındaki ihale sözleşmesi ve idari şartnameye göre günlük yemek bedeli fesih tarihi itibariyle 3.5 TL olup bu miktarın tazminata esas ücretin belirlenmesinde dikkate alınması gerekirken 3. sınıf lokanta yemek fiyatlarına göre hesaplama yapılması hatalıdır.”(9. HD. 2010/2661 E. 2011/50193 K. 29.12.2011)
“…Somut olayda, tazminata esas ücrete yansıtılan günlük yemek ücretinin neye göre belirlendiği belli olmadığı gibi, tanık beyanlarından davacının bir gün çalışıp, bir gün çalışmadığı belli olduğuna göre, yemek ücretinin ve yol ücretinin tazminata yansıtılmasının da buna göre yapılması gerekir.
Fesih tarihinde yemek ücretinin ne miktarda olabileceği Lokantacılar Odasından sorularak kar payının düşülmesinden sonra tazminata esas ücrete eklenmesi gerekir.
Davacının çalıştığı günler yemek ve servis yardımından yararlandığı gözönünde bulundurulmadan ayda 26 gün çalıştığı kabul edilerek hesaplama yapılması hatalıdır.”(9. HD. 2008/13185 E. 2009/35113 K. 14.12.2009)
“…Somut olayda, davacının davalıya ait K. Dinlenme Tesislerinde çalıştığı, Ankara’dan işyerine gidip geldiği, işverenin ulaşım sorununu işçileri kendi aracı taşıyarak çözdüğünü ancak sonradan servis uygulamasını kaldırarak işçilerin iş sözleşmesini tazminatlarını ödeyerek feshettiği dosya içeriğinden anlaşılmaktadır. Davacıya işyerinde servis hizmeti yanında ayni olarak yemek yardımı da yapıldığı davalının kabultindedir.
Ankara İş Mahkemelerinde davalı aleyhine aynı nedenle açılan davalarda her mahkeme farklı miktarlarda yemek ve yol yardımını giydirilmiş ücrete ekleyerek hesaplama yapan raporlara itibar ederek hüküm kurmuştur.
Davalı işverence sağlanan servis hizmetinin ücretinin Servis Aracı İşletmecileri Esnaf Odasından gelen yazı uyarınca günlük olarak 10.68 TL olduğu kabul edilmelidir.
Keza Lokantacılar Kebapçılar Ve Köfteciler Esnaf Odası ’ndan alman yazıya göre yemek ücretinin ise öğün başına 5.00 TL olduğu kabul edilmelidir.
Bu durumda mahkemece yukarıdaki açıklamalar doğrultusunda ve kazanılmış haklar gözetilerek hesaplamaların yeniden yapılarak karar verilmesi için hükmün bozulması gerekmiştir.”(9. HD. 2011/49394 E. 2012/26549 K. 05.07.2012)
Davacının işveren tarafından temin edilen yemek ve yol yardımından yararlandığı kabul edilerek giydirilmiş ücrete aylık 350,00TL yemek ve 60,00 TL yol yardımı ilave edilmiş ise de, davacıya sağlanan yemek ve yol yardımının miktarı konusunda yapılmış piyasa araştırması mevcut olmayıp, tamamen bilirkişinin kendi takdirine göre belirlediği rakamlara itibar edilmesi hatalı olmuştur. Mahallindeki ilgili yerlerden sorulmak sureti ile (lokantacılar odası, belediye gibi) fesih tarihi itibari ile yemek ve yol yardımının nakti değeri tespit edilmeli, buna göre giydirilmiş ücrete eklenmelidir.”(7. HD. 2014/8178 E. 2014/14920 K. 01/07/2014)