İik’nın 72. Maddesine göre açılan ticari dava niteliğindeki menfi tespit davası

Araştırılması Gereken Hususlar ve Deliller

Bu dava borçlunun, icra takibinden oünce veya icra takibinden sonra gerçekte var olmayan bir borç için aleyhinde icra takibi yapan kişiye veya alacak talep eden kişiye karşı herhangi bir borcunun olmadıgğının tespiti için açtıgğı davadır.

Buradaki açıklamalar, Deniz hukuku, kooperatif hukuku, taşıma hukuku ve sigorta hukuku uygulamasından, istisna soüzleşmelerinden, tacirler arası hizmet alım soüzleşmelerinden, tacirler arası kira soüzleşmelerinden kaynaklanan menfi tespit davaları hariç olmak uüzere yapılmıştır.

İİcra takibinden oünce menfi tespit davası açılabilmesi için davacının korunmaya degğer hukuki bir yararı bulunmalıdır. (ihtarname keşidesi, davalı elinde kambiyo senedi bulunması gibi)

Dava açıldıktan sonra başlatılacak olan icra takibinin durdurulması için en az % 15 teminat yatırılması koşulu ile ihtiyati tedbir kararı verilebilir.

İİcra takibi ve dava aynı guün açılmış ise icra takibinin oünce başlatıldıgğı kabul edilir.

İİcra takibinden sonra açılan menfi tespit davası icra takibini durdurmaz. En az % 115 miktarında teminat yatırılması koşulu ile icra veznesine yatırılan paranın oüdenmemesi için ihtiyati tedbir kararı verilir.

Dava nispi karar ve ilam harcına tabidir.

Bu davlara bakmakla ticaret mahkemesi goürevlidir. Ticaret Mahkemesi yoksa ticaret mahkemesi sıfatıyla asliye hukuk mahkemesi bu davaya bakar.

İİcra takibinden oünce açılan menfi tespit davasında davalının ikametgaâhı mahkemesi yetkilidir. Daha dogğrusu burada HMK’daki genel yetki kuralları geçerlidir.

İİcra takibinden sonra açılan menfi tespit davasında ise icra takibinin yapıldıgğı yer mahkemesi veya davalı alacaklının ikametgaâhı mahkemesi yahut taraflar arasında yazılı yetki soüzleşmesi varsa bu soüzleşme ile belirlenen yer mahkemesi ya da sahtecilik, hile, ikrah, tehdit ve yagğma iddiası ile dava açılmış ise haksız fiilin vuku buldugğu yer mahkemesi yetkilidir. Dava bu mahkemelerden her hangi bir tanesinde açılabilir.

Bu davada ispat konusunda genel kural, takip alacaklısı alacagğını kanıtlayacaktır.

İİtirazsız kesinleşen ilamsız icra takibine karşı açılan menfi tespit davasında alacaklı davalı alacagğını kanıtlayacaktır.

Kambiyo senedindeki imzanın inkaârı halinde imzanın borçluya ait oldugğunun ispatı davalı alacaklıya aittir. Akdi ilişkinin davacı borçlu tarafından inkaârı halinde alacaklı davalı alacagğını kanıtlayacaktır.

Bonodaki duüzenlenme (ihdas) nedeninin alacaklı tarafından degğiştirilmesi halinde, alacaklı davalı alacagğını senet dışındaki deliller ile kanıtlayacaktır. Senedin bedelsizligği, teminat oldugğu, anlaşmaya aykırı dolduruldugğu iddiaları davacı borçlu tarafından ispatlanacaktır.

Hata, hile ve ikraha dayalı menfi tespit davasında ispat kuülfeti davacı borçluya aittir.

Takas, oüdeme veya ibra sonucu borcun sona erdigği iddiasında ispat kuülfeti davacı borçluya aittir.

Davacı borçlunun imza inkaârı halinde, yargılama oüncesi Cumhuriyet savcılıgğı veya icra mahkemesi tarafından alınan bilirkişi raporları yeterli degğildir. Ticaret mahkemesince yeniden rapor alınmalıdır.

Sahtecilik, dolandırıcılık, hata, hile, ikrah ve yagğma iddiasına dayalı açılmış olan ceza yargılamasında verilen mahkuâmiyet kararları hukuk haâkimini bagğlar.

Ceza mahkemesi tarafından saptanan maddi olgu hukuk haâkimini bagğlayıcıdır.

Dava alacaklı davalı yararına sonuçlanırsa:

Mahkemece verilen ve uygulanan ihtiyati tedbir kararı kendiligğinden kalkar.

İİcra takibi kaldıgğı yerden devam eder.

İİcra Mahkemesince daha oünce verilen tazminat ve cezalar tahsil edilebilir hale gelir.

İİcra takibinden sonra açılan menfi tespit davasında ihtiyati tedbir kararı verilerek icra veznesindeki paranın alacaklıya oüdenmesi engellenmiş ise, alacaklı yararına tazminata huükmedilir. Bunun için talep şartı yoktur.

İİcra takibinden oünce açılan menfi tespit davasında, daha sonra ihtiyati tedbir kararı verilmiş olsa bile tazminata huükmedilmez.

Tazminat ayrı dava konusu yapılamaz.

Alacaklı davalı kendisini vekil ile temsil ettirmiş ise lehine vekaâlet uücretine huükmedilir.

Dava borçlu lehine sonuçlanırsa:

Menfi tespit davasına konu icra takibi sonlanır.

İİcra eski hale iade edilir.

Dava kambiyo senedine yoünelik ise, senedin iptaline karar verilmez, sadece borcun olmadıgğı tespit edilir.

İİcra Mahkemelerince verilen tazminat ve cezalar kalkar.

Borçluyu dava açmaya zorlayan icra takibinin haksız ve koütuü niyetli oldugğunun davacı tarafından ispatlanması halinde borçlu yararına haksız ve koütuü niyetli icra takip tazminatına huükmedilir.

Tazminat ayrı bir takip konusu yapılamaz.

Davacı borçlu kendisini vekil ile temsil ettirmiş ise lehine vekaâlet uücretine huükmedilir.

Menfi tespit davasının açılmasına neden olan icra takibi duüşer, iptal edilir veya alacaklısı tarafından feragat ile sonlandırılırsa dava konusuz kalır. Esas hakkında karar verilmez. Feriler yoünuünden huükuüm kurulur.

Yerel Mahkemeler Tarafından Sıkça Yapılan Hatalar

Menfi tespit davasının suüreye tabi olmadıgğına dikkat edilmemektedir.

Kambiyo senetlerine karşı tanık dinlenemeyecegği dikkate alınmamaktadır.

Bononun duüzenlenme nedeninin degğiştirilmesi halinde ispat kuülfetinin yer degğiştirecegğine dikkat edilmemektedir.

Kambiyo senedindeki imzanın inkaârı halinde, mukayese imza toplanmasında yeterli dikkat goüsterilmemektedir.

Menfi tespit davası sırasında yapılan oüdemelerin davanın kabuluü halinde istirdat edilmesi gerektigği goüzden kaçırılmaktadır.

Menfi Tespit Davasının İstirdat Davasına Dönüşmesi

Menfi tespit davası sırasında ihtiyati tedbir kararı alınmamış ve borç davacı tarafından oüdenmiş ise dava kendiligğinden istirdat davasına doünuüşuür. OÜ deme beyanının mahkemeye bildirilmesi yeterlidir. Harç istenmez.

İİstirdat davasına doünuüşen davada, menfi tespit davasına ilişkin huükuümler aynen uygulanır.