Cezanın Koşullu Salıverme Tarihine Kadar Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanmak Suretiyle İnfazı (CGTİHK m.105/A)

5.4.2012 tarih ve 6291 sayılı Kanun ile koşullu salıverilme öncesi yeni bir kurumun yaratıldığı söylenmelidir. Söz konusu kurumun amacı hükümlülerin dış dünyaya uyumlarını sağlamak, aileleriyle bağlarını sürdürmelerini ve güçlendirmelerini temin etmektir (CGİTHK m. 105/A -1). Bu yönüyle cezanın denetimli serbestlik tedbiri uygulamak suretiyle infazı, bir bakıma koşullu salıvermenin yeniden topluma kazandırma fonksiyonunda destekleyici bir rolü üstlenmektedir. Bu bakımdan bütünlüğü sağlamak adına inceleme konusu kurumun koşullu salıvermeden önce değerlendirilmesi gerektiği kanaatindeyiz.

Koşulları

Cezanın koşullu salıvermeye kadar denetimli serbestlik tedbiri uygulamak suretiyle infazı kurumunun koşulları CGTİHK m. 105/A-1’de şu şekilde belirtilmiştir.

1. Hükümlünün açık ceza infaz kurumunda cezasının son altı ayını kesintisiz olarak veya çocuk eğitimevinde toplam cezasının beşte birini tamamlamakla birlikte koşullu salıvermeden yararlanabilmesi için bir yıl veya daha az hapis cezası kalmış olmalıdır. Burada dikkati çeken husus, kanun koyucunun bu kurumdan yararlana bilecek hükümlüler için özellikle kalınan ceza infaz kurumu ve o ana kadar infaz edilen süre bakımından bir sınırlandırma getirmiş olmasıdır.

Bu noktada belirtmek gerekir ki, CGTİHK geçici m.4’e göre; Bu Kanunun 105/A maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde ve ikinci fıkrasında belirtilen altı aylık süre şartı ile birinci fıkrasının (b) bendinde belirtilen cezanın belirli bir süre infaz edilmesine ilişkin şart 31/12/2020 tarihine kadar uygulanmaz. Dolayısıyla yukarıda bahsi geçen 6 aylık süre ve 1/5 oranında cezayı çekme koşulları 31 Aralık 2020 tarihine kadar denetimli serbestlik suretiyle cezanın infazı kurumundan faydalanılabilmesi için gerekli koşullar arasından çıkartılmıştır.

Ayrıca 671 sayılı KHK ile yapılan değişiklik uyarınca, 1 Temmuz 2016’dan önce işlenen bazı suçlar bakımından koşullu salıverme süresinin dolmasına iki yıl kala denetimli serbestlik suretiyle cezanın infazına başlanmasına da imkan tanınmıştır. Söz konusu değişiklikle düzenlenen CGTİHK geçici m.4’e göre; 1/7/2016 tarihine kadar işlenen suçlar bakımından; 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Türk Ceza Kanununun kasten öldürme suçları (madde 81, 82), üstsoya, altsoya, eşe veya kardeşe ya da beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda bulunan kişiye karşı işlenen kasten yaralama ve neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (madde 102, 103, 104, 105), özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (madde 132, 133, 134,

135, 136, 137, 138), uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu (madde 188) ve İkinci Kitap Dördüncü Kısım Dördüncü, Beşinci, Altıncı ve Yedinci Bölümünde tanımlanan suçlar ile 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar hariç olmak üzere, bu Kanunun 105/A maddesinin birinci fıkrasında yer alan “bir yıl”lık süre “iki yıl” olarak uygulanır.

1. Hükümlünün iyi hâlli olması ve bu kurumdan yararlanmak için talepte bulunması gerekmektedir.
2. Kurumun hükümlüye uygulanabilirliği hususunda hükümlünün kaldığı ceza infaz kurumu idaresince olumlu kanaat bildirilmesi gerekmektedir.

Tüm bunların, kurumun uygulanabilmesi için temel koşullar olduğu ve kural teşkil ettiği söylenebilir. Zira aynı maddenin 2. ve 3. fıkralarında iki ayrı hükümlü grubu için de istisnaen bu kurumunun uygulanabileceği ifade edilmiştir. Şöyle ki Açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartları oluşmasına karşın, iradesi dışındaki bir nedenle açık ceza infaz kurumuna ayrılamayan veya bu nedenle kapalı ceza infaz kurumuna geri gönderilen iyi hâlli hükümlüler, açık ceza infaz kurumuna ayrılma şartlarının oluşmasından itibaren en az altı aylık sürenin geçmiş olması durumunda ya da sıfır-altı yaş grubunda çocuğu bulunan ve koşullu salıverilmesine iki yıl veya daha az süre kalan kadın hükümlüler ile maruz kaldıkları ağır bir hastalık, engellilik veya kocama nedeniyle hayatlarını yalnız idame ettiremeyen ve koşullu salıverilmesine üç yıl veya daha az süre kalan hükümlüler, diğer şartları da taşımaları hâlinde cezalarının koşullu salıvermeye kadar denetimli serbestlik tedbiriyle infaz edilmesi kurumunan yararlanabilirler.

• Ağır hastalık, sakatlık veya kocama hâli, Adlî Tıp Kurumundan alınan veya Adalet Bakanlığınca belirlenen tam teşekküllü hastanelerin sağlık kurullarınca düzenlenip Adli Tıp Kurumunca onaylanan bir raporla belgelendirilmelidir.
• Adli para cezasının ödenmemesi nedeniyle cezası hapse çevrilen hükümlülerin bu infaz usulünden yararlanmalarında, hak ederek tahliye tarihi esas alınır.

Karar Verecek Makam

Cezanın koşullu salıvermeye kadar denetimli serbestlik tedbiriyle infaz edilmesine infaz hâkimliği karar verir. Ancak burada kanun koyucu infaz hakimine tüm şartlar oluşmuş olsa bile bu infaz usulüne karar vermede takdir yetkisi tanımıştır.

Uygulanacak Yükümlülükler

Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezasının infazına karar verilen hükümlünün, koşullu salıverilme tarihine kadar;

1. Kamuya yararlı bir işte ücretsiz olarak çalıştırılması,

• 05.04.2012 tarih ve 6291 s. Kanun’un 3. maddesiyle, kamuya yararlı bir işte çalıştırmaya ilişkin CGTİHK m. 105’in aşağıda verilen 4. ve 5. fıkraları kaldırılmıştır.

“(4) İki yıl veya daha az süre ile hapis cezasına mahkûm olanlardan, hükümlülük süresinin yarısını iyi hâlle geçirenlerin, istekleri bulunmak koşuluyla kendilerinin veya yasal temsilcilerinin veya Cumhuriyet Başsavcılığının istemi üzerine, mahkûmiyet sürelerinin geriye kalan yarısını kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına mahkemece karar verilebilir.

(5) Mahkeme kararında belirtilen çalışma esasları ile rejimlere uymama hâlinde, geri kalan ceza aynen çektirilir.”

1. Bir konut veya bölgede denetim ve gözetim altında bulundurulması,
2. Belirlenen yer veya bölgelere gitmemesi,
3. Belirlenen programlara katılması,

yükümlülüklerinden bir veya birden fazlasına tabi tutulmasına, denetimli serbestlik müdürlüğünce karar verilir. Dikkat edilecek olursa denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle cezasının infazı usulünün uygulanıp uygulanamayacağına infaz hakimliği karar verirken hakkında bu infaz usulünün uygulanabilceğine kanaat getirilen

ve bu yönde karar verilen hükümlüye hangi yükümlülüğün uygulanacağına denetimli serbestlik müdürlüğü karar vermektedir. Bu yükümlülüklerden birine karar verildikten sonra hükümlünün risk ve ihtiyaçları dikkate alınarak yükümlülükler değiştirilebilir (CGTİHK m. 105/A-5). Yükümlülüklerin gereklerine ve denetim planına uygun davranan hükümlünün koşullu salıverilmesi hakkında denetimli serbestlik müdürlüğü tarafından hazırlanan gerekçeli rapor, CGTİHK m. 107 (koşullu salıverme) ve 108 (mükerrirlere özgü infaz rejimi ve denetimli serbetlik) maddeler uyarınca işlem yapılmak üzere ilgili mahkemeye gönderilir.

Denetimli Serbestlik Tedbiri Uygulanmak Suretiyle Cezanın İnfazı Usulünün İptali

CGTİHK m. 105/A–6’ya göre hükümlünün;

1. Ceza infaz kurumundan ayrıldıktan sonra, talebinde belirttiği denetimli serbestlik müdürlüğüne üç gün içinde müracaat etmemesi,
2. Hakkında belirlenen yükümlülüklere, denetimli serbestlik müdürlüğünün hazırladığı denetim ve iyileştirme programına, denetimli serbestlik görevlilerinin bu kapsamdaki uyarı ve önerileriyle hakkında hazırlanan denetim planına uymamakta ısrar etmesi,
3. Ceza infaz kurumuna geri dönmek istemesi hâlinde denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi üzerine, koşullu salıverilme tarihine kadar olan cezasının infazı için kapalı ceza infaz kurumuna gönderilmesine, infaz hâkimi tarafından karar verilir. Dikkat edilirse kanun koyucu burada söz konusu infaz usulüne karar vermede infaz hâkimine tanıdığı takdir yetkisini tanımamış ve şartların oluşması hâlinde cezanın kapalı cezaevinde infaz edilmesine karar vermesini bir zorunluluk olarak belirtmiştir.

Yükümlülüğe Aykırılığın Yaptırımı

Hakkında infaz hâkimliği tarafından cezanın koşullu salıverilmeye kadar denetimli serbestlik tedbiri uygulanmak suretiyle infaz edilmesi karar verimesine rağmen denetimli serbestlik müdürlüğüne müracaat etmesi gereken sürenin bitiminden itibaren iki gün geçmiş olmasına karşın müracaat etmeyen hükümlüler ile kapalı ceza infaz kurumuna iade kararı verilmesine rağmen iki gün içinde en yakın Cumhuriyet Başsavcılığına teslim olmayan hükümlüler hakkında, TCK m. 292 (Hükümlü ve Tutuklunun Kaçması) ve 293 (Etkin Pişmanlık) hükümleri uygulanır.