Ara dinlenme süreleri ne demektir? Ara dinlenme süresi ne kadardır?
Sosyal devlet anlayışı içinde tüm çalışanların ve bu arada işçilerin sağlığının korunması ve işgücünün yenilenmesi düşüncesiyle dinlenme hakkı ülkemizde de anayasal güvence altına alınmıştır. Anayasanın 50. Maddesinin 3. Ve 4. Fıkralarına göre “Dinlenmek, çalışanların hakkıdır. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir”. Anayasada dinlenme hakkı genel ve soyut bir kuralla güvence altına alınmış, ayrıntılı düzenlemenin yapılması ise yasa koyucuya bırakılmıştır. Dinlenme hakkı olarak kabul edilebilecek bir düzenleme de günlük çalışma süreleri içinde geçen ara dinlenmeleridir.
Ara dinlenmesi, günlük iş süresi içinde işin gereğine ve o yerin geleneklerine göre düzenlenmek suretiyle günlük çalışma süresinin orlalama bir zamanında verilen dinlenme süresidir. Ara dinlenme süresi hem işçiler hem de işverenler için önemli bir yere sahiptir. İşçilerin çalışma sürelerinin ortalama bir zamanında belli bir süre ile çalışmalarına ara vermelerine ve dinlenmelerine, ihtiyaçlarını karşılamaya imkan verilmesi önemli ve aynı zamanda da zorunludur. Ara dinlenme işçilerin çalışma verimini artıracak, işverenlere de çalışanın veriminin artın.ısı ile ihtiyaç duyduğu mamulün ortaya çıkmasında fayda sağlayacaktır. Ara dinlenmesinin önemli olmasının bir diğer nedeni de fazla mesai hesaplamalarında çokça kullanılması sırasında ortaya çıkmaktadır.
İşçinin günlük iş süresi içinde kesintisiz olarak hiç ara vermeden çalışması beklenemez. Cain içinde işçinin yemek, çay, sigara gibi ihtiyaçlaı sebebiyle ya da dinlenmek için belli bir zamana ihtiyacı vardır.
Ara dinlenmesi 4857 sayılı İş Kanununun 68. Maddesinde düzenlenmiştir. Anılan hükümde ara dinlenme süresi, günlük çalışma süresine göre kademeli bir şekilde belirlenmiştir. Buna göre işçilere,
- 4 saat ve daha kısa süreli işlerde 15 dakika,
- 4 saatten fazla ve 7,5 saate kadar (7,5 saat dahil) süreli işlerde yarım saat,
- 7,5 saatten fazla süreli işlerinde bir saat ara dinlenmesi verilir.
Uygulamada 7,5 saatlik çalışma süresinin çok fazla aşıldığı günlük çalışma sürelerine de rastlanılmaktadır. İş Kanununun 63. Maddesi hükmüne göre günlük çalışma süresi 11 saati aşamayacağından, 68. Maddenin belirlediği 7,5 saati aşan çalışmalar yönünden en az bir saatlik ara dinlenme süresinin, günlük en çok 11 saate kadar olan çalışmalarla ilgili olduğu kabul edilmelidir. Başka bir anlatımla günde 11 saate kadar olan çalışmalar için ara dinlenmesi en az bir saat, 11 saat ve üzeri çalışmalarda ise en az bir buçuk saat olarak verilmelidir. Günlük 14 saatlik fiili çalışma olması durumunda ara dinlenme süresi 2 saat olarak hesaplanmalıdır.
Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. Ancak bu süreler, iklim, mevsim, o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı olarak kullandırılabilir. Öte yandan bir işyerinde ara dinlenmeleri bütün işçilere aynı veya değişik saatlerde verilebilir. İşverene tanınan bu serbestlikteki sınır Medeni Kanun’daki dürüstlük kuralıdır. Örneğin bazı işçileri cezalandırma amacıyla farklı uygulamaya gidilemez. İş Kanununun 67. Maddesinin birinci fıkrasına göre, günlük çalışmanın başlama ve bitiş saatleri ile dinlenme saatleri işyerinde işçilere duyurulur.