Dernek Üyeliğinden Çıkarılma (İhraç) Kararının İptali Hakkında Önemli Bilgilendirme
(4721 sayılı TMK madde 56, 57, 58, 65, 66, 67, 68, 79,83 – 5253 sayılı Dernekler Kanunu
madde 3, 18, 29, 30)
Görevli Mahkeme
1-Dernekler kanunu ile ilgili olarak açılan davalarda Sulh Hukuk Mahkemesi
2-Derneğin kendiliğinden sona erdiğinin tespiti davalarında Sulh Hukuk Mahkemesi 3-Dernek üyeliğinden çıkarılma kararının iptali davalarında Asliye Hukuk Mahkemesi
Yetkili Mahkeme
Dernek merkezinin bulunduğu yer mahkemesi
Davacı
Dernekten çıkarılan (ihraç edilen) üye veya üyeler
Davalı
Üyenin dernekten çıkarılması (ihracı) kararını veren derneğin yetkili organı
Zamanaşımı
4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 83 üncü maddesine göre, kararın öğrenilmesinden başlayarak bir ay içinde ve her hâlde karar tarihinden başlayarak üç ay içinde mahkemeye başvurmak suretiyle kararın iptalini isteyebilir.
Açıklamalar
Dernekler konusu 4721 sayılı Türk Medeni Kanununun 56-100 üncü maddelerinde düzenlenmiştir.
- maddede belirtildiği gibi dernek;
En az yedi gerçek veya tüzel kişinin kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır.
Hukuka veya ahlaka aykırı amaçlarla dernek kurulamaz.
- maddede, derneğin unsurları;
- En az yedi gerçek kişinin bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmeleri,
- Kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak amacı gerçekleştirme,
- Tüzel kişiliğe sahip olma,
- Örgütlenmiş kişi topluluğu olma, Şeklinde belirlenmiştir.
- inci maddede, fiil ehliyetine herkesin, önceden izin almaksızın dernek kurma hakkına sahip olduğu belirtilmiştir.
Dernek kurucusu olarak fiil ehliyetine sahip olma yeterli görülmüştür. Dernek kurucu üyesi olabilmek için kişinin ergin olması, ayırt etme gücüne sahip bulunması ve kısıtlı olmaması gerekir.
Dernek kurucusu olabilmek için kişinin mutlaka on sekiz yaşını tamamlaması şartı aranmamış, ergin kılınma (TMK. m.12) veya evlenmeyle ergin olanların (TMK. m.11) on sekiz yaşını tamamlamadıkları halde kurucu olabilmelerine olanak tanınmıştır.
- inci maddede, her derneğin mutlaka bir tüzüğü bulunması gerektiği ifade edilmiştir. Derneğin tüzüğü adeta onların temel yasası niteliğindedir. Dernek tüzüğünde, derneğin adı, amacı, gelir kaynakları, üyelik koşulları, organları ve örgütü ile geçici yönetim kurulunun gösterilmesi zorunludur.
Dernek tüzüğü, kanunun emredici hükümlerine aykırı olamaz.
Dernek tüzüğünde düzenlenmemiş konularda kanun hükümleri uygulanır.
- uncu maddede, derneklerin tüzel kişilik kazanması ve özellikle tüzel kişiliğin hangi anda kazanılmış olacağı düzenlenmiştir. Derneğin tüzel kişiliğini kazanma anı, kuruluş bildirimi, dernek tüzüğü ve gerekli belgelerin yerleşim yerindeki en büyük mülki amire verildiği an olarak öngörülmektedir.
- ncı maddede, derneklerin kuruluş aşamasında yaptıkları başvurunun mülki amirlikçe incelenmesi konusu ayrıntılı biçimde düzenlenmiştir.
- inci maddede,(Değişik: 5253 – 4.11.2004 / m.38/A) Dernekler, 60 inci maddenin son fıkrası gereğince yapılan yazılı bildirimi izleyen altı ay içinde ilk genel kurul toplantılarını yapmak ve zorunlu organlarını oluşturmakla yükümlüdürler.
- üncü maddede, derneğe üye olma koşulları düzenlenmiştir. Buna göre, derneğe üye olma için özel koşullar aranmamış, Fiil ehliyetine sahip bulunan her gerçek kişi (Ek ibare: 4963 – 30.7.2003 /m.32) “ile tüzel kişiler”, derneklere üye olma hakkına sahip olması yeterli görülmüştür.
- inci maddede, üyelik için kanunda veya tüzükte aranılan nitelikleri sonradan kaybedenlerin dernek üyeliği kendiliğinden sona ereceği düzenlenmiştir.
- ncı maddede, derneğe girme gibi dernekten çıkmada kişinin kendi iradesine bağlanmıştır.
Hiç kimse, dernekte üye kalmaya zorlanamaz.
- inci maddede kişinin dernekten çıkarılması konusu düzenlenmiştir. Tüzükte çıkarma sebepleri gösterilmişse, çıkarma kararına bu sebeplerin haklı sayılamayacağı iddiasıyla itiraz edilemez.
Dernek tüzüğünde çıkarılmaya (ihraca) dair bir hüküm bulunmaması halinde ise, çıkarılma ancak haklı bir nedene dayandırılarak yapılabilir. Bu halde çıkarılan üye çıkarılma kararının iptali için mahkemeye baş vurabilecektir.
Dernekten çıkarılan üye, üyelikten çıkarılma kararına karşı önce derneğe başvuracak, başvurusu kabul edilmediği takdirde dava açabilecektir. Bu yolu denemeden derneğin ilgili organlarının kararının haksızlığını ileri sürerek kaldırılması için doğrudan doğruya mahkemeye dava açamayacaktır. Açarsa dava kabul edilmeyecektir.
- inci madde, dernek üyelerinin eşit haklara sahip oldukları, dernek, üyeleri arasında dil, ırk, renk, cinsiyet, din ve mezhep, aile, zümre ve sınıf farkı gözetilemeyeceği, eşitliği bozan veya bazı üyelere bu sebeplerle ayrıcalık tanıyan uygulamaların yapılamayacağı, her üyenin, derneğin faaliyetlerine ve yönetimine katılma hakkı bulunduğu, dernekten çıkan veya çıkarılan üye, dernek malvarlığında hak iddia edemeyeceği hükümleri getirilmiştir.
Buna göre dernek üyeleri arasında herhangi bir ayırım yapılamayacağı ve dernek faaliyetine katılmada da üyelerin eşit haklara sahip olduğu vurgulanmıştır
Ayrıca maddede, dernekten çıkan her üyenin, dernek malvarlığında hak iddia edemeyeceği hüküm altına alınmıştır.
Dava dernek merkezinin bulunduğu yer Asliye Hukuk Mahkemesinde görülür.
Tüzükte üyelerin çıkarılma sebepleri gösterilebilir. Tüzükte çıkarma sebepleri gösterilmişse, çıkarma kararına bu sebeplerin haklı sayılamayacağı iddiasıyla itiraz edilemez.
Tüzükte çıkarma düzenlenmemişse üye, ancak haklı sebeple çıkarılabilir. Bu çıkarma kararına, haklı sebep bulunmadığı ileri sürülerek itiraz edilebilir.
Duruşmaya Cumhuriyet Savcısı katılmayacaktır.
Dernek yönetim kurulunun üyelikten çıkarılma (ihraç) kararına karşı, doğrudan doğruya mahkemeye dava açılacağı gibi ihraç kararına karşı genel kurula itiraz da edilebilecektir.
Dava, çıkarılma kararının öğrenilmesinden başlayarak bir ay içinde ve her hâlde karar tarihinden başlayarak üç ay içinde mahkemeye başvurmak suretiyle kararın iptalini isteyebilir.
Davada; üyelikten çıkarılma (ihraç) kararına karşı derneğin genel kuruluna itiraz edilmiş ise, itirazın reddedilmiş olup olmadığı,
Çıkarılma kararında gösterilen sebebin, derneğin tüzüğünde gösterilen çıkarma sebeplere uyup uymadığı,
Çıkarılma kararının yetkili dernek organınca verilip verilmediği,
Çıkarılma sebebinin haklı olup olmadığı, çıkarılma kararının yasaya ve dernek tüzüğüne aykırı olup olmadığı,
Çıkarma sebeplerinin dernek tüzüğünde gösterilmemesi halinde, çıkarma kararının dernek genel kurulunca alınıp alınmadığı,
Çıkarma kararını veren genel kurul veya organının usulüne uygun olarak toplantıya çağrılıp çağrılmadığı,
Üyelerin ne için toplantıya çağrıldığının, toplantı çağrı davetiyesine yazılıp yazılmadığı,
Toplantıya katılan üyelerin salt çoğunluğuyla karar alınıp alınmadığı,
Çıkarma kararının TMK.’nun 2. maddesindeki manada hakkın suiistimalini teşkil edip etmediği,
Çıkarma kararının şekline uygun olup olmadığı,
Hususları araştırılacaktır.
Dernekler kanunu ile ilgili olarak hukuk mahkemelerinde bakılacak davalarda basit yargılama usulü uygulanır.
Dernekler kanunu hükümlerine aykırı davranan failler hakkındaki soruşturma ve kovuşturma, yer ve zaman kaydı aranmaksızın 3005 sayılı Meşhud Suçların Muhakeme Usulü Kanunu hükümlerine göre yapılır.
Dernek Üyeliğinden Çıkarılma (İhraç) Kararının İptali Davası Dilekçe Örneği
ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ HÂKİMLİĞİNE
DAVACI :……………………. (T.C…. Kimlik no:…………… )
Adres :……………………………………………
DAVALI :…………….. Derneğin çıkarma kararını veren organı
Adres :
KONU : Üyelikten çıkarılma kararının iptali
AÇIKLAMALAR :1-………………… Derneğinin kayıtlı üyesiyim. (EK-1) Ortada hiçbir haklı
neden yok iken dernekler kanununa ve dernek tüzüğüne aykırı olarak dernek yönetim kurulunun gün ve …. sayılı kararı ile dernekten çıkarıldım. (EK-2)
2-Yönetim kurulunca haksız olarak alınan bu karara karşı itiraz ettim. İtirazım red olunduğundan yasal süresi içinde çıkarma kararının iptaline ve üyeliğimin devamına karar verilmesi için dava açmak zorunluluğu doğmuştur.
DELİLLER : Çıkarma kararı, Dernek tüzüğü ve sair deliller.
HUKUKİ SEBEPLER : 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m. 67, Dernek tüzüğü ve ilgili yasal mevzuat.
SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda açıklanan nedenler ve yargılama aşamasında sunacağım delillerle dernekten çıkarılma kararının haksızlığını ispat edeceğimden, davanın kabulü ile, ilgili kararın iptaline ve üyelik sıfatımın devamına karar verilmesini arz ederim.
Davacı
EKLER:
Ek-1 Dernek üyeliği kaydı
Ek-2 Çıkarma kararı
Ek-3 Dernek tüzüğü
Dernek Üyeliğinden Çıkarılma (İhraç) Kararının İptali Davası Dilekçe Örneği 2
ASLİYE HUKUK MAHKEMESİ HÂKİMLİĞİNE
DAVACI :…………………….. (T.C. Kimlik no:………… )
Adres : …………………………………………………….
VEKİLİ :..
Adres : ..
DAVALI :…………….. Derneğin çıkarma kararını veren organı
Adres :….
KONU : …/ …/… tarihli olağan genel kurul toplantısında alınan dernekten ihraç
kararının iptali istemimizi içerir.
AÇIKLAMALAR :1-Müvekkilimizin üyesi bulunduğu … Derneği’nin her yıl en az bir kez yapılan olağan genel kurul toplantısı,…/ …/ … tarihinde gerçekleştirilmiştir.
2-Olağan genel kurul toplantısı sonunda, müvekkilimiz hakkında “dernekten ihraç” kararı alınmıştır.
3-Ancak, anılan genel kurulun gündeminde, müvekkilimizin dernekten ihracına yönelik herhangi bir madde bulunmadığı gibi, ihraç konusunda üyelerin onda birinin yazılı istemi üzerine ek bir görüşme isteği de bulunmamaktadır. Bu husus, toplantıya davet yazısından (EK 1) ve genel kurul toplantı tutanağından (EK 2) açıkça anlaşılacaktır.
4-Müvekkilimiz hakkında bu şekilde alınan genel kurul kararı, Türk Medeni Kanununun 79. maddesine açıkça aykırılık teşkil etmektedir. Müvekkilimiz kararın alındığı toplantıda hazır bulunduğundan, söz konusu karara karşı, Türk Medeni Kanununun 83. maddesi uyarınca, karar tarihinden itibaren bir aylık hak düşürücü süre içinde mahkemenize başvurmak zorunluluğu doğmuştur.
DELİLLER : …/ …/ … tarihli toplantı tutanağı, …/ …/ … tarihli davet yazısı ve ilgili diğer tüm yasal deliller.
HUKUKİ SEBEPLER : 4721 s. TMK. m. 79, 83, Dernekler kanunu ve ilgili diğer tüm yasal mevzuat,
SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-Davalı …………… Derneği’nin …/ …/ … tarihli olağan genel kurul toplantısında mü
vekkilimiz hakkında alınmış olan dernekten ihraç kararının iptaline,
2-Yargılama giderleri ve vekâlet ücretinin karşı tarafa yükletilmesine,
Karar verilmesini vekâleten arz ve talep ederiz. …/ …/ …
Davacı Vekili
Av……………..
EKLER:
Ek-1 Dernek üyeliği kaydı
Ek-2 Çıkarma kararı
Ek-3 Genel Kurul toplantı tutanağı
Ek-4 Toplantıya davet yazısı
Ek-5 Dernek tüzüğü