Yargılamanın Yenilenmesi Başvurusu Nasıl Yapılır?

Olağan kanun yolları sona erip hüküm kesinleştikten hatta hüküm infaz edildikten sonra dahi bir hükmün hatalı olduğu anlaşılabilir. Hatanın başka türlü giderilmesinin imkânı kalmadığı hâllerde hata yargılamanın yenilenmesi yolu ile giderilebilir (CMK m.315/2).

Dava zaman aşımı ve genel af davanın lehe olarak yenilenmesine engel olmaz. Ancak aleyhe yenilemeye engel olur. Çünkü hükümlünün itibarının iadesini sağlamak da bu ka­nun yolunun amaçlarındandır.

Dava zaman aşımı ve genel af davanın lehe olarak yenilenmesine engel olmaz. Ancak Aleyhe yenilemeye engel olur. Çünkü hükümlünün itibarının iadesini sağlamak da bu kanun yolunun amaçlarındandır.

Kanun yollarına ilişkin genel hükümler yargılamanın yenilenmesi talebi hakkında da uygulanır (CMKm.317/1).

Başvurabilecek Kişiler

Yargılamanın yenilenmesini hükümlü, hükümlü ölmüşse eşi, üst soyu ile alt soyu, kardeş­leri ve Cumhuriyet savcısı isteyebilir. Hükümlü veya beraat etmiş sanık, kendi aleyhine yargılamanın yenilenmesini isteyemez.

Hükümlünün avukatı, muhakemenin lehte yenilenmesini isteyebilir. Cumhuriyet sav­cı ise hem lehte hem de aleyhte yenilenme talebinde bulunabilir.

Hükmün infaz edilmiş olması veya hükümlünün ölümü, yargılamanın yenilenmesi istemine engel olmaz (CMK m.313/1). Bu hâlde ölenin eşi, üstsoyu, altsoyu, kardeşleri yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilirler (CMK m.313/2). Bu kişilerin yok­luğu hâlinde Adalet Bakanı da yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunabilir (CMK m.313/3). Adalet Bakanı’nın yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunması istisnai bir hâldir. Adalet Bakanı, hükümlünün lehine ve sadece Yasa’da belirtilen kişilerin yokluğu hâlinde bu kanun yoluna başvurabilecektir.

Yargılamanın Yenilenmesinde Süre

Lehte yargılamanın yenilenmesinde herhangi bir süre aranmaz. Mahkûmiyet kararından sonra ne kadar süre geçerse geçsin, lehte yenilenme istenebilir. Aleyhte yargılamanın ye­nilenmesi konusunda ise karşılaştırmalı hukukta, suçtan dolayı zaman aşımı süresinin dolmamış bulunması ve ilgili kişinin yaşıyor olması koşulunun arandığı görülmektedir. Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kararından sonra yargılamanın yenilenmesinin is­tenmesi için ise bir yıllık süre öngörülmüştür. Bu süre Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının kesinleştiği tarihten itibaren başlar (CMK m.311/1-f).

Yenilenme Yöntemi

Yargılamanın yenilenmesi ancak istek üzerine olur. Mahkeme kendiliğinden yargılama­nın yenilenmesine karar veremez. Yargılamanın yenilenmesi istemi, bunun yasal nedenle­ri ile dayandığı delilleri içerir (CMK m.317/2). Yenilenme nedeni ve bu konudaki deliller dilekçede gösterilmelidir (CMK m.334/1). Yenilenme sebebi olarak bir suç gösteriliyorsa bu konuda kesinleşmiş bir mahkûmiyet hükmü bulunmalı veya delil yokluğundan başka nedenlerle soruşturma yapılamamış olmalıdır (CMK m.316).

Yargılamanın Yenilenmesi Talebinin Etkisi

Yargılamanın yenilenmesi istemi hükmün infazını ertelemez. Ancak mahkeme, infazın geri bırakılmasına veya durdurulmasına karar verebilir CMK m.312).

Yargılamanın Yenilenmesi Sebepleri

Yargılamanın yenilenmesi ancak önemli bir adli yanlışlık olması durumunda mümkündür. Hangi hâllerin yargılamanın yenilenmesi sonucunu doğuracağı, Yasa’da tek tek belirtilmiştir.

Yargılamanın yenilenmesi, yasanın aynı maddesinde gösterilen sınırlar içinde olmak üzere, cezanın değiştirilmesi amacıyla istenemez (CMK m.315/1). Bu durum, takdir hata­larının önemsiz sayıldığını göstermektedir.

Yenileme istemi bir suç iddiasına dayandırılan hâllerde, ancak bu suçtan dolayı kesin­leşmiş bir mahkûmiyet hükmü verilmiş veya mahkûmiyeti gerektirecek nitelikte kuvvetli delil bulunmaması dışında bir nedenle ceza soruşturmasına başlanamamış veya sürdü- rülememişse kabul edilebilir. Lehte yenileme isteminin yeni olaylar veya yeni delillere da­yandırıldığı hâllerde ise bu koşul aranmaz.(CMK m.316)

Lehte Yenilenme Sebepleri

Muhakemenin lehte yenilenmesi mahkûmiyet kararına karşı bu yola başvurulmasını ifade eder. Muhakemenin lehte yenilenmesi nedenleri şunlardır (CMK m.311/1):

• Duruşmada kullanılan ve hükmü etkileyen bir belgenin sahteliğinin anlaşılması,
• Yemin verilerek dinlenmiş olan bir tanık veya bilirkişinin hükmü etkileyecek bi­çimde hükümlü aleyhine kasıt veya ihmal ile gerçek dışı tanıklıkta bulunduğunun veya oy verdiğinin anlaşılması,
• Hükme katılmış olan hâkimlerden birinin, hükümlünün neden olduğu kusur dı­şında, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek biçimde görevlerini yapmada kusur etmesi,
• Ceza hükmünün hukuk mahkemesinin bir hükmüne dayandırılmış olması ve bu hükmün kesinleşmiş diğer bir hüküm ile ortadan kaldırılması,
• Yeni olaylar veya yeni deliller ortaya konulması ve bunların yalnız başına veya ön­ceden sunulan delillerle birlikte göz önüne alındıklarında sanığın beraatini veya daha hafif bir cezayı içeren kanun hükmünün uygulanması ile mahkûm edilmesini gerektirecek nitelikte olması,
• Ceza hükmünün, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Korumaya Dair Sözleşme­nin veya eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin ve hükmün bu aykırılığa da­yandığının, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin kesinleşmiş kararıyla tespit edil­miş olması veya ceza hükmü aleyhine Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine yapılan başvuru hakkında dostane çözüm ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi. İHAM kararları nedeniyle yargılamanın yenilenmesi yoluna baş- vurulabilmesi için İHAM kararında belirtilen aykırılığın yeniden yargılama yoluy­la giderilebilecek olması gerekir. Örneğin İHAM makul sürede yargılanma hakkı­nın somut olayda ihlal edildiğini tespit etmişse bu aykırılık yeniden yargılanma ile giderilemeyeceğinden iade sebebi oluşturmaz.

Aleyhte Yenilenme Sebepleri

Sanık veya hükümlünün aleyhinde yargılamanın yenilenmesi nedenleri şunlardır (CMK m.314):

• Duruşmada sanığın veya hükümlünün lehine ileri sürülen ve hükme etkili olan bir belgenin sahteliğinin anlaşılması,
• Hükme katılmış olan hâkimlerden birinin, aleyhine ceza kovuşturmasını veya bir ceza ile mahkûmiyetini gerektirecek nitelikte olarak görevlerini yapmada sanık veya hükümlü lehine kusur etmiş olması,
• Sanığın, beraat ettikten sonra suçla ilgili olarak hâkim önünde güvenilebilir nite­likte ikrarda bulunması.

Yeni delil ortaya çıkması hâli lehe yargılamanın yenilenmesi sebebi iken yargılamanın aleyhe yenilenmesi sebebi değildir.

Talebin İncelenmesi

Yargılamanın yenilenmesi istemi, hükmü veren mahkemeye sunulur. Yargıtayın ıslah yo­luyla doğrudan hüküm kurduğu hâllerde de ıslah edilen hükmü vermiş olan mahkemeye başvurulur.

mahkeme, önce unuldnn sonra esas bakımından davanın kabule değer olup olmadığına karar verir. Yargılamanın yenilenmesi isteminin kabule değer olup olmadığına ilişkin ka­rar, duruşma yapılmaksızın verilir (CMK m.318).

Yargılamanın yenilenmesi istemi, Yasa’da belirlenen şekilde yapılmamış veya yargıla­manın yenilenmesini gerektirecek yasal hiçbir neden gösterilmemiş veya bunu doğrula­yacak deliller açıklanmamış ise bu istem usul açısından kabule değer görülmeyerek red­dedilir. Aksi hâlde yargılamanın yenilenmesi istemi, bir diyeceği varsa yedi gün içinde bildirmek üzere Cumhuriyet savcısı ile ilgili tarafa tebliğ olunur. Verilen kararlara itiraz edilebilir (CMK m.319).

Mahkeme, yargılamanın yenilenmesi istemini usuli açıdan yerinde bulursa istemin esas açısından kabule değer olup olmadığını incelemeye başlar. Mahkeme bu aşamada, delillerin toplanması için bir naip hâkimi veya istinabe olunan mahkemeyi görevlendirebileceği gibi kendisi de bu hususları yerine getirebilir. Delillerin mahkemece veya naip hâkim tarafından veya istinabe suretiyle toplanması sırasında, soruşturmaya ilişkin hükümler uygulanır. De­lillerin toplanması bittikten sonra Cumhuriyet savcısı ve hakkında hüküm kurulmuş olan kişiden yedi günlük süre içinde görüş ve düşüncelerini bildirmeleri istenir (CMK m.320).

Yargılamanın yenilenmesi isteminde ileri sürülen iddialar, yeterli derecede doğrulan­maz veya verilmiş olan hükme hiçbir etkisi olmadığı anlaşılırsa yargılamanın yenilenmesi istemi esassız olması nedeniyle duruşma yapılmaksızın reddedilir. Aksi hâlde mahkeme, yargılamanın yenilenmesine ve duruşmanın açılmasına karar verir. Bu kararlara karşı iti­raz yoluna gidilebilir (CMK. 321).

Yeniden Muhakeme

Kesin hükmün otoritesini korumak açısından iade sebebi olarak ileri sürülen hususla bağ­lı olarak yeniden yargılama yapılmalıdır.

Yargılama yenilenirse kural olarak duruşma yapılır. İstisna olarak yapılmaz. Duruşma yapılmamasının gerekmesi, delil toplanmasını engellemez. Bu aşamada dinlenen tanıkla­ra ve bilirkişilere yemin verilir.

İstisna olarak duruşma yapılmayacak hâller şunlardır: 1)Hükümlünün ölmüş olması, 2)beraat için yeterli delil bulunması. Mahkeme beraat kararı ile birlikte, önceki hükmün ortadan kaldırılmasını da karar altına alır (CMK m.322). Yeniden yapılacak duruşma so­nucunda mahkeme, önceki hükmü onaylar veya hükmün iptali ile dava hakkında yeniden hüküm verir. Yeni verilen hüküm, temyiz edilebilir.

Yargılamanın yenilenmesi hâlinde önceki yargılamada görev yapan hâkim, aynı işte görev alamaz (CMK m.23/3).

Yargılamanın yenilenmesi isteminde bulunan kimse isterse gideri Devlet Hazinesine ait olmak üzere önceki hükmün iptaline ilişkin karar Resmî Gazete ile ilan olunacağı gibi mahkemenin takdirine göre diğer gazetelerle de ilan edilebilir (CMK m.322/4).

Aleyhe Değiştirme Yasağı ve Tazminat

Yargılamanın yenilenmesi istemi hükümlünün lehine olarak yapılmışsa yeniden verilecek hüküm önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır bir cezayı içeremez. Yargıla­manın yenilenmesi sonucunda beraat veya ceza verilmesine yer olmadığı kararının veril­mesi hâlinde önceki mahkûmiyet kararının tamamen veya kısmen infaz edilmesi dolayı­sıyla kişinin uğradığı maddi ve manevi zararlar tazmin edilir (CMK m.323/3).