Ceza Kanununda Yer Alan Hapis Cezaları Nelerdir?

Hapis cezalarının türleri Türk Ceza Kanu- nu’nun 46. maddesinde sayılmıştır. Söz konusu hükme göre, hapis cezaları şunlardır: a) Ağırlaş­tırılmış müebbet hapis cezası, b) Müebbet hapis cezası, c) Süreli hapis cezası

Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası: hü­kümlünün hayatı boyunca devam eden, kanun ve Cumhurbaşkanınca çıkarılan yönetmelikte belirtilen sıkı güvenlik rejimine göre çektirilen cezadır. Bu yaptırım, önceden mevzuatımızda bulunmayan bir yaptırım olup, ölüm cezasının yerine geçmek ve müebbet hapis cezası ile bir farklılık oluşturmak amacıyla ihdas edilmiştir.

Müebbet hapis cezası, hükümlünün hayatı boyunca devam eder.

Süreli hapis cezası ise, kanunda aksi belir­tilmeyen hallerde bir avdan az, yirmi yıldan fazla olmayan cezadır. Süreli hapis cezasını Kanun ikiye ayırır. Buna göre, bir yıl veya daha az süreli ise kısa süreli, bir yıldan fazla süreli hapis ceza­ları ise uzun sürelidir.

Kısa Süreli Hapis Cezasının Adli Para Cezası ve Seçenek Yaptırım­lara Çevrilmesi

Kanun’un 50. maddesine göre, kısa süre­li hapis cezasının adli para cezasına veya ilgili maddede belirtilen diğer seçenek yaptırımlara çevrilebilmesi mümkündür. Ancak bunun için suçlunun kişiliğine, sosyal ve ekonomik durumu­na, yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa ve suçun işlenmesindeki özelliklere bakılması gere­kir.

Suç tanımında hapis cezası ile adlî para cezasının seçenek olarak öngörüldüğü hâllerde, hapis cezasına hükmedilmiş- se; bu ceza artık adlî para cezasına çevrilmez. Bu bağlamda örneğin Türk Ceza Kanunu’nun 86/2. maddesinde 4 aydan bir yıla kadar hapis cezası ile adli para cezası seçenekli olarak öngörül­müştür. Bu durumda hâkim eğer hapis cezasını tercih etmiş ise artık daha son­ra bu hapis cezasını adli para cezasına çeviremeyecektir. Kanun’un mantığı, “eğer adli para cezasına hükmetmek is­tiyorsan bu en başta yapabilirsin, ancak bunu tercih etmemişsen daha sonra adli para cezasına çevirmene imkân tanımı­yorum” şeklindedir.

Daha önce hapis cezasına mahkûm edilmemiş olmak koşuluyla, mahkûm olunan otuz gün ve daha az süreli hapis cezası ile fiili işlediği tarihte onsekiz ya­şını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş bulunanların mahkûm edildiği bir yıl veva daha az süreli hapis cezası, birinci fıkrada yazılı seçenek yaptı­rımlardan birine çevrilir. (BURADA DİK­KAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUS, SUÇ KASTEN İŞLENMİŞ BİR SUÇ DA OLSA KOŞULLAR GERÇEKLEŞTİĞİNDE SEÇENEK YAPTIRIMLAR­DAN BİRİNE ÇEVRİLMEK ZORUNDA OLDUĞUDUR. AYRICA BU ÇEVRİ­LECEK SEÇENEK YAPTIRIMIN ADLİ PARA CEZASI OLMASI DA GEREK­MEZ. DİPNOTTA YER VERDİĞİMİZ DİĞER SEÇENEK YAPTIRIMLARDAN BİRİNE DE ÇEVRİLEBİLİR. ANCAK ÖNEMLİ OLAN, YETER Kİ BİRİNE ÇEVRİLMİŞ OLMASIDIR)!

Taksirli suçlardan dolayı hükmolunan ha­pis cezası uzun süreli de olsa: bu ceza, diğer koşulların varlığı hâlinde, adli cara cezasına çevrilebilir. Ancak, bu hüküm, bilinçli taksir hâlinde uygulanmaz. (BU­RADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN İSE, BU HÜKMÜN YALNIZCA TAKSİR, O DA BİLİNÇSİZ TAKSİR, HÂLİNDE GEÇERLİ OLDUĞUDUR. YANİ SUÇ, BİLİNÇSİZ TAKSİRLE İŞLENMİŞSE, HÜKMEDİLEN HAPİS CEZASI UZUN SÜRELİ DE OLSA ADLİ PARA CEZA­SINA ÇEVRİLEBİLECEKKEN, SUÇUN BİLİNÇLİ TAKSİRLE İŞLENMİŞ OL­MASI DURUMUNDA İSE ANCAK KISA SÜRELİ HAPİS CEZASI ADLİ PARA CEZASINA ÇEVRİLEBİLECEKTİR. AY­RICA ÇEVRİLECEK SEÇENEK YAPTI­RIM DA ANCAK ADLİ PARA CEZASI OLABİLECEĞİ GİBİ BU, BİR YUKA­RIDA İFADE ETTİĞİMİZ DİĞER SEÇE­NEK YAPTIRIMLARA ÇEVRİLMEDEN FARKLI OLARAK, KOŞULLAR GER­ÇEKLEŞMİŞ OLSA DAHİ ADLİ PARA CEZASINA ÇEVİRMENİN ZORUNLU OLMADIĞIDIR).

Uygulamada asıl mahkûmiyet, bu mad­de hükümlerine göre çevrilen adlî para cezası veya tedbirdir (Yani ilk hükmedi­len örneğin 8 aylık hapis cezası değildir).

Hüküm kesinleştikten sonra Cumhuriyet savcılığınca yapılan tebligata rağmen otuz gün içinde seçenek tedbirin gerek­lerinin yerine getirilmesine başlanmama­sı veya başlanıp da devam edilmemesi halinde, infaz hâkimliği kısa süreli hapis cezasının tamamen veya kısmen infazı­na karar verir ve bu karar derhal infaz edilir. Bu durumda, beşinci fıkra hükmü uygulanmaz. Yani bu durumda uygula­mada asıl mahkûmiyetin, bu madde hü­kümlerine göre çevrilen adlî para cezası veya tedbir olacağı kuralı geçerli değil­dir.

Söz konusu düzenlemede kararın infaz hâkimliğince verileceğine dikkat edilmelidir. Zira daha ön­cesinde karar hükmü veren mah­keme tarafından verilmekte iken 2020 yılında yapılan değişiklikle bu görev infaz hâkimliğine veril­miştir.

Hükmedilen seçenek tedbirin hükümlü­nün elinde olmayan nedenlerle yerine getirilememesi durumunda, infaz hâkim­liğince tedbir değiştirilir. Burada da de­ğişiklik kararının infaz hâkimliğince veri­leceğine dikkat edilmelidir. Çünkü bu da 2020 yılında yapılan değişiklerden biri­dir. Değişiklik öncesi karar hükmü veren mahkeme tarafından verilmekteydi.