Alacağın Kanun Veya Mahkeme Kararı Gereği Geçmesi (Kanuni Veya Kazai Temlik)

Kanunen Geçme

Bazı olgular, alacaklının hiçbir irade beyanında bulunmasına gerek kalmaksızın alacağın başka bir kişiye geçmesini sağlar. Kanun iki konuda aksi yönde açıklık sağlamıştır:

• Alacağın devri kanun veya mahkeme kararı gereğince gerçekleşmişse, bu devir alacağın devri için aranan şekle tabi değildir. Hatta alacaklının rıza beyanı da aranmaz.
• Alacak bir edim karşılığı olmaksızın devredilmiş ya da kanun gereğince başkasına geçmişse, garanti yükümlülüğü yoktur.

Mahkeme Kararı İle Geçme

Bir alacağın mevcut alacaklıdan diğer bir kişiye geçmesi hususunda verilen mahkeme kararının kesinleşmesi ile bir alacak bir kişiden diğerine geçer Kanunen geçmede olduğu gibi kararla geçmede de alacağın devri hükümlerine uyulması söz konusu değildir.

Borca Katılma

Borca katılma, mevcut borçlunun yükümlülüğü devam etmekle birlikte bir başkasının da sonradan alacaklı ile anlaşarak müteselsil borçluluk doğuracak şekilde aynı edimi ifa ile yükümlü olmasıdır.

Borca katılma, mevcut bir borca borçlunun yanında yer almak üzere, katılan ile alacaklı arasında yapılan ve katılanın, borçlu ile birlikte borçtan sorumlu olması sonucunu doğuran bir sözleşmedir. Borca katılan ile borçlu, alacaklıya karşı müteselsilen sorumlu olurlar. Şu halde burada da bir 3. Kişi alacaklı ile anlaşarak mevcut bir borçtan dolayı kendisinin borçlu sıfatıyla sorumlu olmasını sağlamaktadır.

Borca katılma sözl.si hiçbir şekle tabi değildir. Ancak borca katılma sözl.si önceki borç ilişkisinin kefalet olmasına mütakip yapılıyorsa kefalet sözl.sine ilişkin şekil şartı borca katılma sözl.sinde de uygulanır.

Borca katılma sözl.si borca katılacak olanla alacaklı arasındadır. Mevcut borçlunun bu sözl.ye katılması gerekmediği gibi borca katılma sözl.sine rızası da aranmaz. Borca katılan ile borçlu, alacaklıya karşı müteselsilen sorumlu olurlar.

Bir Malvarlığının Veya İşletmenin Devrinde Borçların Üstlenilmesi

Bir malvarlığı veya işletmenin devrinden maksat, yapılan bir sözl. ile bir malvarlığının veya işletmenin aktifinde yer alan hakların ve pasifinde yer alan borçların tümünün bir kişiden diğer bir kişiye devredilmesi hususunda tarafların anlaşması ve bu sözl. uyarınca hakları ve borçları nakletmeleridir.

Malvarlığının veya işletmenin devralınması

Bir malvarlığını veya bir işletmeyi aktif ve pasifleri ile birlikte devralan, bunu alacaklılara bildirdiği veya ticari işletmeler için Ticaret Sicili Gazetesinde, diğerleri için Türkiye genelinde dağıtımı yapılan gazetelerden birinde yayımlanacak ilanla duyurduğu tarihten başlayarak, onlara karşı malvarlığındaki veya işletmedeki borçlardan sorumlu olur.

Bununla birlikte, iki yıl süreyle önceki borçlu da devralanla birlikte müteselsil borçlu olarak sorumlu kalır. Bu süre, muaccel borçlar için, bildirme veya duyuru tarihinden; daha sonra muaccel olacak borçlar için ise, muacceliyet tarihinden işlemeye başlar.

Borçların bu yoldan üstlenilmesinin sonuçları, dış üstlenme sözleşmesinden doğan sonuçlarla özdeştir.

Burada borçlar, bunları üstlenecek kişiyle alacaklı arasında yapılacak bir dış üstlenme sözl.siyle değil, malvarlığını veya işletmeyi devredenle devralan arasında yapılan bir sözl.yi takip eden bir bildirim (ihbar) veya duyuru (ilan) ile nakledilmiş olmaktadır. Borçlusunun değişmesinde alacaklının bir söz hakkı yoktur.

Borçların geçmesi için aranan şartlar:

• Devreden ile devralan arasında yapılacak devir sözl.si,
• Bu devrin devralan tarafından alacaklılara bildirilmesi –ihbar şekle tabi değildir-

Bildirim veya duyurudan itibaren 2 yıl boyunca devreden devralanla birlikte müteselsil borçlu olur.

Malvarlığının devri sebebiyle borç devri hükümleri bir işletmenin diğer bir işletme ile birleşmesi veya bir işletmenin kollektif veya komandit şirkete dönüştürülmesi halinde borçların yeni işletmeye geçmesinde de uygulanacaktır.

Bir işletme, başka bir işletme ile aktif ve pasiflerin karşılıklı olarak devralınması ya da birinin diğerine katılması yoluyla birleştirilirse, her iki işletmenin alacaklıları, bir malvarlığının devralınmasından doğan haklara sahip olup, bütün alacaklarını yeni işletmeden alabilirler. Bir tek kişiye ait olup da, kollektif veya komandit ortaklık hâline dönüştürülen bir işletmenin borçları hakkında da aynı hüküm uygulanır. Görüldüğü üzere birleşen işletmelerin bütün borçları yeni işletmeye geçer. Eski işletmenin 2 yıl müteselsil borçlu kalması ise uygulama yeri bulmaz.