Borçlar Hukukunda İcap Nedir?
ÖNERİ (ETK’DAKİ İSMİ İCAP)
Öneri, bir sözl.meyi meydana getirmek amacı ile bir şahsın teklifini içeren ve karşı tarafa yöneltilen irade beyanıdır. Yani öneri, bir sözl.nin yapılması için gerekli irade beyanlarından zaman itibari ile önce yapılandır. Öneri, yöneltilmesi gereken bir irade beyanı ile yapılır. Eğer bu irade beyanı yalnızca bir müzakereye girişmek amacını taşıyorsa bu öneri değil, öneriye davettir. Karşı tarafın kabulü ile sözl.nin kurulması amacını taşıyorsa öneridir.
TBK m. 8: Öneren, önerisi ile bağlı olmama hakkının saklı olduğunu açıkça belirtirse veya işin özelliğinden ya da durumun gereğinden bağlanma niyetinde olmadığı anlaşılırsa, önerisi kendisini bağlamaz. Fiyatını göstererek mal sergilenmesi veya tarife, fiyat listesi ya da benzerlerinin gönderilmesi, aksi açıkça ve kolaylıkla anlaşılmadıkça öneri sayılır. Fakat malın fiyatı gösterilerek sergilenmesi genele yapılmış aleni öneri sayıldığı için bir malın kendisinin değil de resmini, filmini, modelini fiyat göstererek genele sergilenmesi öneri sayılmaz.
6502 S. TKHK kapsamına giren sözl.ler bakımından ise fiyatını göstermeksizin mal sergilenmesi de sözl. yapma zorunluluğu doğurmaktadır.
Arttırma ve eksiltmede en düşük veya en yüksek fiyatı verenle kesin sözl. yapılacağı söylenmemiş ise malın arttırmaya veya eksiltmeye çıkarılması, öneriye davettir.
TBK m. 7: Ismarlanmamış bir şeyin gönderilmesi öneri sayılmaz. Bu şeyi alan kişi, onu geri göndermek veya saklamakla yükümlü değildir. Bu hükümle emrivaki yapmak için talep olmadan mal gönderen firmalara karşı tüketici korunmak istenmiş ise de hüküm bazı sakıncalara da sebebiyet vermektedir. Zira malın fiyat listesi veya tarifi gönderilse dahi aksi belirtilmedikçe öneri kabul edilirken malın kendisinin gönderilmesi halinde öneri kabul edilmemesi çelişkilidir. Ayrıca tüketici, malı kabul etmek isterse bunun nasıl olacağı da çelişkilidir.
Öneri, karşı tarafa sözleşmeyi kurmak imkanı verir ve öneren buna engel olamaz.
Önerini bağlayıcı iki etkisi mevcuttur:
- Karşı tarafın kabul beyanı sözl.yi kurar.
- Öneren, önerisinden dönerek karşı tarafın sözl.yi kurmasına engel olamaz.
Önerinin geri alınabileceği haller:
- Öneri hazır bir kişiye yapılmışsa kişi öneriyi hemen öğrenmiş olur ve öneriyi yapan, bunu geri alamaz. Öneri yapılıp süre verilmiş ise sürenin sonuna kadar öneri bağlayıcılığını korur.
- TBK m. 10 “Geri alma açıklaması, diğer tarafa öneriden önce veya aynı anda ulaşmış ya da daha sonra ulaşmakla birlikte diğer tarafça öneriden önce öğrenilmiş olursa, öneri yapılmamış sayılır. Bu kural, kabulün geri alınmasında da uygulanır.” Zamanında geri alınan öneri, hükümsüzleşir ve hiç yapılmamış sayılır. Önerinin geri alınması tek taraflı beyanla olur. Öneri şekle tabi olsa bile geri alma beyanı şekle tabi değildir.
Bağlayıcı Olmayan Öneriler:
TBK m. 8: “Öneren, önerisi ile bağlı olmama hakkının saklı olduğunu açıkça belirtirse veya işin özelliğinden ya da durumun gereğinden bağlanma niyetinde olmadığı anlaşılırsa, önerisi kendisini bağlamaz.” Öneriyi yapan, kabule kadar geri alma hakkını saklı tutmuşsa kabule kadar önerisini geri alabilir.
Önerinin Bağlayıcılığını Sona Erdiren Haller:
- a) Önerinin açıkça ya da zımnen reddedilmesi. Zınmi red örn; şartlı kabul. Ayrıca öneriye karşı susmanın kabul sayılmadığı hallerde de öneriye cevap verilmemesi zımni red teşkil eder.
- b) Kabul Zamanının Geçmesi:
– Öneri süreli ise TBK m. 3 “Kabul için süre belirleyerek bir sözleşme yapılmasını öneren, bu sürenin sona ermesine kadar önerisiyle bağlıdır. Kabul bu süre içinde kendisine ulaşmazsa; öneren, önerisiyle bağlılıktan kurtulur.” Süre, önerinin karşı tarafa ulaştığı andan itibaren başlar.
–Öneri süreli değilse + Hazır olan kişiye karşı öneri yapılmış ise: “Kabul için süre belirlenmeksizin hazır olan bir kişiye yapılan öneri hemen kabul edilmezse; öneren, önerisiyle bağlılıktan kurtulur. Telefon, bilgisayar gibi iletişim sağlayabilen araçlarla doğrudan iletişim sırasında yapılan öneri, hazır olanlar arasında yapılmış sayılır.” e-mail hazır olmayanlar arasındadır. Görüşme bitene kadar haberdar olması esas alınıyor.
+ Hazır olmayan kişiye karşı öneri yapılmış ise: “Kabul için süre belirlenmeksizin hazır olmayan bir kişiye yapılan öneri, zamanında ve usulüne uygun olarak gönderilmiş bir yanıtın ulaşmasının beklenebileceği ana kadar, önereni bağlar. Öneren, önerisini zamanında ulaşmış sayabilir. Zamanında gönderilen kabul, önerene geç ulaşır ve öneren onunla bağlı olmak istemezse, durumu hemen kabul edene bildirmek zorundadır.”Aksi halde dürüstlük kuralına aykırılıktan culpa in conrahendo tazminat ödemek zorunda kalabilir.
c) Önerenin veya karşı tarafın önerinin yapılmasından sonra ehliyetini kaybetmesi veya ölmesi: önerenin kimliği önem taşıyorsa bu hallerde önerinin bağlayıcılığı sona erer. Kimlik önem taşımıyorsa öneri, önern veya mirasçılarını bağlamaya devam eder.