Aile konutu şerhi nedir? Nasıl konulur? Nasıl kaldırılır?

Aile konutu şerhi nedir?

Aile konutu şerhi, 4721 sayılı Türk Medeni Kanun’un (TMK) 194/3 fıkrasında düzenlenmiştir. Hak sahibi konumunda olmayan eş, aile konutu olarak kullanılan taşınmaz ile ilgili olarak “aile konutu şerhi” verilmesini tapu müdürlüğünden talep edebilir. Hak sahibi konumunda bulunmayan eşin eşler arasındaki mal rejiminin türüne bağlı olmaksızın şerh verdirtmesi mümkündür.

Aile konutu şerhinin amacı, ailenin barınma ihtiyacının giderildiği konutu, konut üzerinde hak sahibi olarak gözüken eşin tek başına yapacağı tasarruflara karşı korumaktır. Bu uygulama ile esasen evlilik birliğinin korunması amaçlanmaktadır.

TMK’nın 194. maddesi ile evlilik birliğinde sıkıntı yaşanması durumunda hak sahibi olarak gözüken eşin ailenin barınma ihtiyacını gideren konut üzerinde kötü niyetle yapabileceği tasarrufların önlenerek çocuk ve diğer eşin zarar görmesi ortada herhangi bir somut bir tehlike olmaksızın teminat altına alınmaktadır.

Aile konutu şerhi için hâkim müdahalesine gerek bulunmaksızın doğrudan doğruya yasanın emredici hükmünden doğmakta olup ortada somut bir tehlike olmasına gerek bulunmamaktadır.

Aile konutu nedir?

TMK’nın 194/3 fıkrasında düzenlenen şerhin konusu aile konutudur. Aile konutu, TMK 194/1 fıkrasına göre eşlerden biri ancak diğer eşin rızasıyla aile konutunun konu edildiği kira sözleşmesini feshedebilir, aile konutunu devredebilir ya da aile konutu üzerinde yer alan hakları sınırlandırabilir.  

Aile konutunun unsurları şunlardır: Yasal olarak kurulmuş bir aile, eşlerin ortak iradesiyle seçilmiş bir konut, aile yaşantısının yoğunlaştığı hukuka uygun olarak kullanılan yer.

Herhangi bir nedenle eşin rızasının alınamaması veya rıza vermekten haksız olarak imtina etmesi halinde, hâkimin müdahalesi talep edilebilir (TMK, md. 194/2). Aile konutunun kiralama suretiyle sağlanması durumunda, kira sözleşmesinde taraf olarak yer almayan eş kiraya verene yapacağı bildirimle sözleşmesinin tarafı olabilir (TMK, md. 194/3).

Kira sözleşmesinde taraf olarak yer almayan eş, bildirimde bulunulması halinde kira sözleşmesinden diğer eşle birlikte müteselsil olarak sorumlu olacaktır (TMK, md. 194/4).

Hâlihazırda aile konutu olarak kullanılmayan yere ilişkin olarak, TMK’nın 194/3 fıkrası bağlamında şerh verdirtilmesi mümkün değildir. Yargıtaya göre aile konutu vasfında olmayan yerler için TMK 194/3’te hükme bağlanan aile konutu şerhinin verdirtilemeyeceği kabul edilmektedir.

Resmi olarak evlilik birliği kabul edilmeyen birlikteliklerde tarafların kullandığı konut aile konutu vasfında olmadığından, tapu kütüğüne TMK 194/3’e göre şerh verilmesi mümkün değildir. Aile konutu şerhinin evlilik birliğinin sona ermesinden sonra koydurtulması mümkün değildir. Bu bağlamda, evlilik birliğinin boşanma, evliliğin iptali veyahut ölümle sona ermesinden sonra şerh için talepte bulunulamaz.

Aile konutu şerhi nasıl konulur-verilir?

TMK’nın 194/3 fıkrasında aile konutu olarak kullanılan gayrimenkulün maliki konumunda bulunmayan eşin, kütüğe buna ilişkin şerh verdirtilmesini tapu müdürlüğünden isteyebileceği hükme bağlanmıştır. Malik olmayan eşin şerh koyulmasını dava açmadan tapu müdürlüğünden talep edebilmesi mümkündür.

Ayrıca aile konutu şerhinin mahkeme kanalıyla dava yoluyla konulması da mümkündür. Malik olmayan eşin tapu müdürlüğüne şerh konulması için yaptığı müracaatın reddi halinde, mahkemeye başvurması ve aile konutu şerhi davası açması mümkündür.

Kimler aile konutu şerhi konulmasını talep edebilir?

Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü tarafından yürürlüğe koyulan 2014/4 sayılı Genelgede, aile konutu şerhinin malik eş, malik olmayan eş veya eşlerin birlikte yönelteceği talep üzerine tesis edilebileceği öngörülmektedir.

Mahkeme kararıyla ile (aile konutu şerhi davası ile) şerh konulması mümkün müdür?

Konutta malik olmayan eşin aile konutu şerhini mahkeme yoluyla talep etmesinin önünde herhangi bir engel bulunmamaktadır. Malik olmayan eşin aile konutunun tescilli olduğu tapu kütüğüne şerh verilmesine yönelik tapu müdürlüğüne yaptığı başvurunun herhangi bir nedende reddedilmesi ihtimali bulunmaktadır.

Bu ihtimal karşısında, malik olmayan eşin mahkeme kanalıyla şerhin konulmasını istemesi kendisi için tek çaredir. Yargıtaya göre şerh konulması talebinin tapu müdürlüğü tarafından reddedilmesi halinde bu durumun belgelendirilmesi gerekmektedir. Aksi durumda açılacak dava hukuki yarar yokluğundan reddedilecektir (Yargıtay 2.HD, E.2016/5135, K.2016/10343, 26/05/2016) Şerh talebinin yerine getirilmediğinin fiilen ve hukuken belgelendirilebilmesi mümkündür.

Aile konutu şerhinin terkini-kaldırılması nasıl yapılır?

Aile konutu şerhi ne zaman sona erer?

TMK’nın 194. maddesine göre şerh evlilik birliği devam ettiği müddetçe işlerliğini devam ettirir. Bu genel kabul doğrultusunda, kural olarak aile konutu vasfında bulunan taşınmazın tapu kütüğüne koyulan aile konutu şerhinin geçerliliği, evlilik birliğinin sona ermesiyle sonlanır.

Dolayısıyla kural olarak evlilik birliğini sona ermesi ile birlikte, konut üzerine konulan şerh terkin ettirilebilir. Bununla birlikte evlilik birliğinin devamı esnasında da aile konutu şerhinin terkin ettirilmesi mümkündür. Tapu kaydına şerh koyulan taşınmazın aile konutu olarak kullanılmaktan vazgeçilmesi ya da yeni bir aile konutu edinilmesi durumunda evlilik birliği devam ederken aile konutu şerhinin terkini söz konusu olabilir.

Aile konutu şerhi dilekçesi

Aile konutu şerhi dilekçesi örneği aşağıdadır. Dilekçe örnek olarak hazırlanmış olup kendi kişisel durumunuza göre bu dilekçeyi uyarlamanız gerekmektedir.

… TAPU SİCİL MÜDÜRLÜĞÜNE

Talepte bulunan:  … (TC Kimlik No: …..)

Adresi:

Konu: Aile konutu şerhi konulması talebinden ibarettir.

Açıklamalar:

1. Tapuda kütüğünde, … Mevkii … Ada … Pafta ve … Parsel numarası ile kayıtlı taşınmaz eşim … adına kayıtlıdır. Bahsi geçen taşınmazı eşim ile birlikte yıllardır ortaklaşa yaptığımız tasarruflar ve çalışmalar neticesinde almış bulunmaktayız. Almış olduğumuz bu taşınmazda birlikte oturmaktayız. Aile konutu olarak özgülenmiştir.
2. 4721 sayılı Türk Medeni Kanun’un 194/3 fıkrasında yer alan “….Aile konutu olarak özgülenen taşınmaz malın maliki olmayan eş, tapu kütüğüne konutla ilgili gerekli şerhin konulmasını isteyebilir …” hükmü uyarınca taşınmaza aile konutu şerhikonulmasını istiyorum.

Netice ve Talep:

Yukarıda arz ve izah ettiğim nedenlerden dolayı Tapuda kütüğünde, … Mevkii … Ada … Pafta ve … Parsel numarası ile kayıtlı taşınmaz üzerine aile konutu şerhinin konulmasına karar verilmesini arz ve talep ederim. …/…/20…                                           

Ad-Soyad-imza