Haksız Tahrik Nedir? Haksız Tahrik İndirimi Ne Kadar?

Haksız tahrik haksız bir fiilin kişide meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altındayken bir suç işlemesi olup ceza indirimi nedenidir. Haksız tahrik ceza indirimi TCK’nın 29. maddesinde düzenlenmiştir.

Haksız tahrik, doğurmuş olduğu etki nedeniyle kişilerin davranışlarını hukukun icaplarına göre yönlendirme yeteneğini etki­lemektedir. Tahrik altında suç işleyen kişinin iradesini yönlendirme yeteneği ile bu tür bir etki altında olmaksızın suç işleyen kişinin irade yeteneği aynı değildir. Haksız bir fiile maruz kalan kişide meydana gelen hiddet veya şiddetli elem kişinin iradesini zayıflatarak kişinin kolaylıkla suç işlemesine neden olabilir. Tahrik kusurluluğu etkilediğinden tah­rik etkisi altında işlenen fiilin haksızlık içeriğinde herhangi bir azalma söz konusu olmamaktadır.

Haksız tahrikin kişinin kusur üzerindeki etkisi sınırlı olarak gerçekleşir. Tahrik kusuru tümüyle ortadan kaldırmaz ancak azaltır. Bu bakımdan, tahrikle suç işleyen kişinin cezasında sadece indirim yapılır.

Haksız tahrike ilişkin TCK’nın 29. maddesindeki düzenlemeler genel hüküm niteliğinde olduğundan kural olarak bütün suçlar bakımından geçerlidir. Ancak kanun koyucu bazı suçlarla sınırlı ola­cak şekilde özel tahrik hâlleri de öngörmüştür. Bu durumlarda özel düzenle­me hükümleri uygulanır.

Haksız tahrik ve karşılıklı hakaret

TCK’nın 129. maddesinde haksız fiil nedeniyle veya karşılıklı hakaret suçuna ilişkin özel düzenleme buna örnek verilebilir. Buna göre, ha­karet suçunun haksız bir fiile tepki olarak işlenmesi hâlinde faile verilecek cezada indirim yapılacağı gibi, ceza vermekten tamamen de vazgeçilebilecektir (TCK m. 129/1). Hakaret su­çunun kasten yaralama suçuna tepki olarak işlenmesi hâlinde ise kişiye hiç ceza verilme­yecektir (TCK m. 129/2). Aynı şekilde karşılıklı hakaret hâlinde de ceza vermekten tamamen vazgeçilebilecektir (TCK m. 129/3).

Haksız tahrik şartları

Haksız tahrikin söz konusu olabilmesi için üç koşulun ortaya çıkması gerekir:

1. Haksız bir fiil mevcut olmalı
2. Haksız fiilin failde hiddet veya şiddetli elem meydana getirmesi
3. Suçun hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında işlenmesi
4. Suç, tahrik teşkil eden haksız fiili gerçekleştiren kişiye karşı işlenmiş olmalıdır

Haksız bir fiil mevcut olmalı

Haksız tahrik ancak haksız fiili gerçekleştiren kişiye karşı işlenen suç bakımından uygulanabilen bir kurumdur. Şikâyet veya ihbarda bulunma hakkını kullanan kişiye karşı gösterilen tepkinin suç teşkil etmesi hâlinde, failin haksız tahrikten yararlanması söz konusu olamaz. Haksız fiil, bir davranışın hukuk düzenince tasvip edilmediği anlamına gelir. Fiilin haksız olup olmadığı, toplumsal düzende hâkim olan değer yargılarına göre hâkim tarafından takdir edilir.

Fiilin haksız sayılması için suç teşkil etmesi veya borçlar hukuku anlamında bir haksız fiil oluşturması zorunlu değildir. Haksız tahriki oluşturan fiilin aynı zamanda suç teşkil ettiği hâllerde, bunun kasten veya taksirle işlenebilen bir haksızlık olması arasında herhangi bir fark yoktur.

Haksız tahriki oluşturan haksız fiilin, ancak bir insan tarafından yapılması gerekir ise de bu insanın kusur yeteneğine sahip olması şart değildir. Bu sebeple akıl hastalığı veya yaş küçüklüğü gibi nedenlerle kusur yeteneği bulunmayan kişilerce gerçekleştirilen fiiller de haksızlık niteliğine sahip olabilir. Bu nedenle de bu fiillere karşı da haksız tahrik hükümleri uygulanabilir. Benzer biçimde tahrik edenin şahsi cezasızlık sebebinden yararlanması da maddenin uygulanmasına engel değildir.

Tahrik hükümlerinden yararlanabilmek için mutlaka haksız fiilin mağduru olmak gerekli değildir. Haksız fiile maruz kalan kişiyle suç işleyen kişiler farklı olabilir. Bu itibarla, haksız fiil, tepkide bulunanın kendisine yönelik olabileceği gibi, sevdiği bir kişiye, hatta hiç tanımadığı bir yabancıya, eşyasına, hayvanlarına da yönelik olabilir. Örneğin sokakta yürürken, küçük bir çocuğun sebepsiz yere dövüldüğünü görüp de hiddete kapılarak çocuğu döven kişiye karşı hakaret suçunu işleyen kişi bakımından da haksız tahrikin varlığını kabul etmek gerekir.

Haksız fiilin failde hiddet veya şiddetli elem meydana getirmesi

Haksız tahrik, failin hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işlemesi nedeniyle kusurluluğu etkileyen bir hâl olarak kabul edilir. Failin içinde bulunduğu hiddet veya şiddetli elem hâli, tahriki oluşturan haksız fiilin sonucu olmalıdır. Bir başka ifadeyle, tahriki oluşturan haksız fiil ile failin psikolojik durumu arasında nedensellik bağı bulunmalıdır.

Suçun hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında işlenmesi

Haksız tahrikin var­lığı için bulunması gereken diğer bir koşul da failin işlediği suçun kendisine karşı gerçekleştirilen haksız fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında işlenmesidir. Bir başka deyişle, haksız fiilin meydana getirdiği elem ve öfke ile işlenen suç arasında nedensellik bağı bulunmalıdır. Failin işlediği suç, haksız fiile bir tepki olarak ortaya çıkmalıdır.

Suç, tahrik teşkil eden haksız fiili gerçekleştiren kişiye karşı işlenmiş olmalıdır

Tahrik eden kişi ile suçun mağduru farklı kişiler ise haksız tahrik hükümleri uygulanamaz. Örneğin babanın haksız fiiline öfkelenen kişinin baba yerine oğlunu dövmesi hâlinde, fail haksız tahrikten yararlanamayacaktır. Haksız fiile tepki olarak işlenen suç kasıtlı ya da taksirli bir suç olabilir. Zira tahrik hâlinde failin içinde bulunduğu psikolojik durum esas alındığı için failin haksız fiilde bulunan kişiye karşı gerçekleştirdiği taksirli suç bakımından da tahrik hükmü uygulanabilmelidir.

Haksız fiile tepki olarak işlenen suç, hemen işlenebileceği gibi belirli bir süre sonra da işlenebilir. Burada önemli olan husus suçun işlendiği anda haksız fiilin oluşturduğu hiddet veya şiddetli elemin etkisinin devam edip etmediğidir. Haksız fiil ile işlenen suç arasında belli bir sürenin geçmiş olması, etkinin devam edip etmediğinin tespiti için kesin bir ölçüt değildir. Etkinin devam edip etmediği, haksız fiilin niteliğine göre bunun normal bir insan üzerinde ne kadar bir süre boyunca hiddet veya üzüntü meydana getireceği hakim tarafından belirlenir.

Haksız tahriki oluşturan fiili aynı zamanda bir suç da teşkil ediyorsa ve işlediği bu suçtan dolayı failin cezalandırılması durumunda bu suçun failine karşı cezası infaz edildikten sonra işlenen suç bakımından da tahrik hükümlerinin uygulanması mümkündür.

Haksız tahrik indirimi

Haksız fiilin kişide oluşturduğu hiddet veya elemin etkisi altında suç işleyen kişinin ceza­sında indirim yapılır. Haksız tahrik indiriminin miktarı ve oranı TCK’nın 29. maddesinde belirlenmiştir.  Haksız tahrikte indiriminin belirlenmesinde şu hususlar dikkate alınır:

1- Failin içinde bulunduğu genel durumu

2- Failin yaşadığı sosyal çevre

3- Olayın oluş şekli

4- Haksız fiilin niteliği

5-Failde meydana getirdiği ruhsal durum

6-Tahrik eden ile failin davranışları

Bu yazımızda sizlere haksız tahrik nedir (TCK 29), haksız tahrik indirimi nedir, haksız tahrik hükümleri nelerdir sorularının yanıtlarını vermeye çalıştık.