Tedavi Ve Denetimli Serbestlik Tedbirinin İnfazı Nasıl Yapılır?

(5237 sayılı TCK.nun 191. maddesine göre verilen)

Tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinin yerine getirilmesi, Denetimli Ser­bestlik Ve Yardım Merkezleri İle Koruma Kurulları Yönetmeliği’nin 82 ilâ 88. Maddelerinde hükme bağlanmıştır.

Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanan Kişi Hakkında Hükmedi­len Tedavi ve Denetimli Serbestlik Tedbirinin Yerine Getirilmesi:

Tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinden kasıt; 5237 sayılı Kanunun 191 inci maddesi gereğince; uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi hakkında, tedavi ve denetimli serbestlik tedbirine karar verilmesidir.

Mahkemece karar Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir. Cumhuriyet başsav­cılığınca karar denetimli serbestlik genel defterine kaydedildikten sonra şube mü­dürlüğü veya büroya iletilir.

Şube müdürlüğü veya büro tarafından; yetişkinler için verilen kararlar dene­timli serbestlik defterine, çocuklar için verilen kararlar çocukların denetimine iliş­kin deftere kaydedilir.

Tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinin yerine getirilmesinde dikkat edi­lecek hususlar şunlardır:

• Hakkında tedavi ve denetimli serbestlik kararı verilen sanık veya hüküm­lüye on gün içinde sağlık kuruluşuna sevk edilmesi için şube müdürlüğü veya büroya başvurması hususunda bildirim yapılır.
• Sanık veya hükümlünün; haklı, geçerli ve gerektiğinde belgelendirilebilen mazereti olmaksızın şube müdürlüğü veya büroya; on gün içinde başvurmaması hâ­linde, şube müdürlüğü veya büroca ilgili defterdeki kayıt kapatılarak durum Cum­huriyet başsavcılığı aracılığıyla mahkemeye bildirilir.
• Sanık veya hükümlünün belirlenen süre içinde şube müdürlüğü veya büroya başvurması hâlinde, Sağlık Bakanlığınca belirlenen sağlık kurumuna sevk yazısı yazılarak, sanık veya hükümlünün beş gün içinde bu kuruma başvurması istenir, bağlık kurumunca yapılan tetkik ve muayene sonucu, bağımlı olmayanların hak­kında takip programı hazırlanarak sanık veya hükümlüye bildirilir. Ayrıca progra­mın bir örneği şube müdürlüğü veya büroya gönderilir. Yapılan tetkik ve muayene sonucunda bağımlı olduğu anlaşılanlar ise, sağlık kurumunca madde bağımlılığı tedavi merkezine sevk ederek, durumu şube müdürlüğü veya büroya bildirir. Sanık veya hükümlü üç gün içinde madde bağımlılığı tedavi merkezine başvurur. Şube müdürlüğü veya büroca sanık veya hükümlünün sevk olunan madde bağımlılığı te­davi merkezine başvurup başvurmadığı takip edilir.
• Şube müdürlüğü veya büroca sağlık kurumuna; sanık veya hükümlünün kuruma başvurduğu tarih, tedavinin başladığı tarih, uygulanacak tedavi programı ile tedavinin tamamlandığı tarihin bildirilmesi konusunda yazı yazılır.
• Hakkında tedavi ve denetimli serbestlik tedbirine karar verilen sanık veya hükümlüye rehberlik etmek üzere tayin edilen rehber tarafından , değerlendirme formu ve madde kullanım listesi çerçevesinde sanık veya hükümlünün uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmasının nedenleri, etki ve sonuçları hakkında ayrıntılı değerlendirme yapılarak on gün içerisinde denetim planı hazırlanır.
• Rehber denetim planı doğrultusunda;tedavi ve denetimli serbestlik tedbirlerinin uygulama süresince sanık veya hükümlüyü uyuşturucu veya uyarıcı maddenin kullanılmasının etki ve sonuçları hakkında bilgilendirir, kişiye sorumluluk bilincinin gelişmesine yönelik olarak öğütte bulunur ve yol gösterir; kişinin gelişimi ve  davranışları hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenler. Rapor, şube müdürü veya büro tarafından mahkemeye iletilmek üzere Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir.

• Sanık veya hükümlünün sağlık kurumunca belirlenen tedavi programına uyup uymadığı, şube müdürlüğü veya büro ile rehber tarafından her zaman denet­lenir.
• 5237 sayılı Kanunun 191 inci maddesinin dördüncü fıkrasında belirtilen tedavi süresince devam eden denetimli serbestlik tedbirine, tedavinin sona erdiği tarihten itibaren bir yıl süre ile devam edilir. Tedavi sona erdikten sonra sağlık ku­rumu tarafından gönderilen rapor, sanık veya hükümlü hakkında düzenlenecek de­netim raporu ile birlikte mahkemeye iletilmek üzere Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir. Ayrıca tedavi tamamlandıktan sonra gerektiğinde sanık veya hükümlü hakkında gözden geçirilmiş denetim planı hazırlanabilir.
• Sağlık kurumunca bildirilen tedavinin tamamlandığı tarih, devam edecek olan denetimli serbestlik tedbirinin başlangıç tarihidir.
• Tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinin başlama tarihi, sanık veya hüküm­lünün sağlık kurumuna sevk edildiği tarihtir.
• Tedavinin bittiği tarih;

-Madde bağımlısı olmayanların Sağlık Bakanlığınca belirlenen sağlık kurumu tarafından hazırlanan takip programının tamamlandığına ilişkin düzenlenen,

• Madde bağımlısı olanlar hakkında madde bağımlılığı tedavi merkezi tarafın­dan hazırlanan tedavi programının tamamlandığına ilişkin düzenlenen,
• Sağlık Bakanlığınca belirlenen sağlık kurumlan tarafından yapılan tetkik ve muayene sonucu bağımlı olmadığı anlaşılan ayrıca takibe de gerek görülmeyenler hakkında düzenlenen,

rapor tarihidir.

• Tedavi tamamlandıktan sonra devam eden denetimli serbestlik tedbiri süre­since, şube müdürlüğü veya büroca gerekli görülmesi hâlinde sanık veya hükümlü, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanıp kullanmadığının tespit edilmesi için sağlık kurumuna sevk edilebilir. Sanık veya hükümlünün Sağlık Bakanlığınca belirlenen sağlık kurumuna sevk yazısı yazılarak beş gün içinde bu kuruma başvurması istenir.

Sağlık kurumuna sevk tarihinden itibaren beş gün içinde sağlık kurumuna başvurmaması, denetim planına uymadığının şube müdürlüğü veya büro tarafından tespit edilmesi, belirlenen tedavi programına uymadığının sağlık kurumunca bildirilmesi veya tedavi tamamlandıktan sonra devam eden denetimli serbestlik tedbiri süresince uyuşturucu veya uyarıcı madde kullandığının tespit edilmesi hâlinde, sa­nık veya hükümlü şube müdürlüğü veya büro tarafından denetim planına uyması yönünde uyarılır, gerekli görüldüğünde gözden geçirilmiş denetim planı hazırlanır Uyarıya rağmen denetim planına uyulmaması halinde, kayıt kapatılarak evrak mahkemeye iletilmek üzere Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir. Ayrıca durum ilgili sağlık kuruluşuna bildirilir. Tedavi ve denetimli serbestlik tedbiri sona erdiğinde kayıt kapatılır ve evrak mahkemeye iletilmek üzere Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir.

Başka suçtan tutuklu veya hükümlü olanlar hakkındaki tedavi ve denetimli serbestlik kararlarının infazı ise şu esaslar gözetilerek yapılır:

Başka suçtan tutuklu veya hükümlü olanlar hakkındaki tedavi ve denetimli serbestlik kararlarının infazı , bulundukları ceza infaz kurumunun olduğu yerdeki Sağlık Bakanlığınca belirlenen sağlık kurumunca ilk muayene ve takibi yapılmak suretiyle yerine getirilir. Ayrıca tutuklu veya hükümlüyle rehber görevlendirilir. Sağlık kurumunca yapılan muayene sonunda, tutuklu veya hükümlünün laboratuar ve klinik bulgulara göre bağımlı olduğuna karar verilmesi halinde, Cumhuriyet başsavcılığınca Sağlık Bakanlığı tarafından belirlenen madde bağımlılığı tedavi merkezinin bulunduğu yerdeki ceza infaz kurumuna tedavi süresince bulunmak kaydıyla sevk edilerek tedavi ve denetimli serbestlik kararının infazına başlanır. Tutuklulann duruşmalarına şevkleri ile hükümlülerin cezalarının infazının takibi, sevk edildikleri ceza infaz kurumunun bağlı bulunduğu Cumhuriyet başsavcılığı ta­rafından yerine getirilir.

Tutuklu veya hükümlünün bulunduğu yerde birinci fıkrada belirtilen kurumun bulunmaması halinde, tutuklu veya hükümlü Cumhuriyet başsavcılığınca bu sağlık kurumunun bulunduğu yerdeki ceza infaz kurumuna tedavi süresince bulunmak kaydıyla sevk edilerek tedavi ve denetimli serbestlik kararının infazına başlanır. Tutuklu veya hükümlünün laboratuar ve klinik bulgularına göre bağımlı olduğuna karar verilmesi halinde ikinci fıkradaki işlemler yapılır. Tutuklulann duruşmalarına şevkleri ile hükümlülerin cezalarının infazının takibi, sevk edildikleri ceza infaz kurumunun bağlı bulunduğu Cumhuriyet başsavcılığı tarafından yerine getirilir.

Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Kullanmamakla Birlikte Kullanmak İçin Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Satın Alan, Kabul Eden Kişi Hakkında Hükmedilen Tedavi ve Denetimli Serbestlik Tedbirinin Yerine Getirilmesi:

Denetimli serbestlik tedbiri; 5237 sayılı Kanunun 191 inci maddesi gereğince; kullanmamakla birlikte, kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi hakkında denetimli serbestlik tedbirine ka­rar verilmesidir.

Mahkemece karar Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir. Cumhuriyet başsav­cılığınca ilâm denetimli serbestlik genel defterine kaydedildikten sonra şube mü­dürlüğü veya büroya iletilir.

Şube müdürlüğü veya büro tarafından; yetişkinler için verilen kararlar dene­timli serbestlik defterine, çocuklar için verilen kararlar çocukların denetimine iliş­kin deftere kaydedilir.

Tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinin yerine getirilmesinde dikkat edi­lecek hususlar şunlardır:

• Hakkında denetimli serbestlik kararı verilen sanık veya hükümlüye on gün içinde şube müdürlüğü veya büroya başvurması hususunda bildirim yapılır.
• Sanık veya hükümlünün; haklı, geçerli ve gerektiğinde belgelendirilebilen mazereti olmaksızın şube müdürlüğü veya büroya; on gün içinde başvurmaması hâ­linde, şube müdürlüğü veya büroca ilgili defterdeki kayıt kapatılarak durum Cum­huriyet başsavcılığı aracılığıyla mahkemeye bildirilir.
• Sanık veya hükümlünün belirlenen süre içinde şube müdürlüğü veya büro­ya başvurması hâlinde, rehber tarafından değerlendirme formu ve madde kullanım listesi çerçevesinde sanık veya hükümlüyü bu suça iten nedenler hakkında ayrıntılı değerlendirme yapılarak on gün içinde denetim planı hazırlanır. Rehber denetim planı doğrultusunda; denetimli serbestlik tedbirinin uygulama süresince, sanık ve­ya hükümlüyü uyuşturucu veya uyarıcı maddenin kullanılmasının etki ve sonuçları hakkında bilgilendirir, kişiye sorumluluk bilincinin gelişmesine yönelik olarak öğütte bulunur ve yol gösterir; kişinin gelişimi ve davranışları hakkında üçer aylık

tirelerle rapor düzenleyerek hâkime gönderilmek üzere şube müdürlüğü veya büroya verir.

• Denetimli serbestlik tedbiri süresince, şube müdürlüğü veya büroca gerekli görülmesi halinde sanık veya hükümlü, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanıp kullanılmadığının tespit edilmesi için sağlık kurumuna sevk edilebilir. Bu durumda, Sağlık Bakanlığınca belirlenen sağlık kurumuna sevk yazısı yazılarak sanık veya hükümlünün beş gün içinde bu kuruma başvurması istenir.

Denetimli serbestlik tedbirinin başlama tarihi, sanık veya hükümlünün şube müdürlüğü veya büroya başvurduğu tarihtir.

Denetim planına uyulmadığının tespit edilmesi hâlinde sanık veya hükümlü denetim planına uyması yönünde uyarılır, gerekli görüldüğünde gözden geçirilmiş denetim planı hazırlanır. Uyarıya rağmen denetim planına uyulmaması halinde, ka­yıt kapatılarak evrak mahkemeye iletilmek üzere Cumhuriyet başsavcılığına gönde­rilir.

Denetimli serbestlik tedbiri sona erdiğinde kayıt kapatılır ve evrak mahkeme­ye iletilmek üzere Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir.

Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun 18.10.2011 tarih ve 6 nolu infaz ve denetimli serbestlik işlemleri başlıklı genelgesinin inceleme konumuzla ilgili bölü­mü şöyledir:

Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi hakkında öngörülen tedavi ve denetimli serbestlik kararları:

Bilindiği üzere, 5237 sayılı Kanunun 191 inci maddesinde, kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın almak, kabul etmek veya bulundurmak suçu düzenlenmiştir.

Maddenin ikinci fıkrasında, mahkemece birinci fıkraya göre hüküm vermeden önce uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi hakkında, tedaviye ve denetimli serbestlik tedbirine; kullanmamakla birlikte, kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi hakkında, denetimli serbestlik tedbirine karar verilebileceği belirtilmiş; üçüncü fıkrasında ise hakkında tedavi ye ve denetimli serbestlik tedbirine karar verilen kişinin, belirlenen kurumda uygulanan tedavinin ve denetimli serbestlik tedbirinin gereklerine uygun davranmakla yükümlü olduğu, hakkında denetimli serbestlik tedbirine hükmedilen kişiye rehberlik edecek bir uzman görevlendirileceği, bu uzmanın, güvenlik tedbirinin uygulama süresince kişiyi uyuşturucu veya uyarıcı maddenin kullanılmasının etki ve sonuçları hakkında bilgilendireceği, kişiye sorumluluk bilincinin gelişmesine yönelik olarak öğütte bulunacağı ve yol göstereceği; kişinin gelişimi ve davranışları hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek hâkime vereceği hüküm altına alınmıştır.

Anılan maddede, uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi hakkında;

1. Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmamış ise, birinci fıkraya göre ceza ya hükmedilmeden ikinci fıkra uyarınca sadece denetimli serbestlik tedbirine karar verilmesi,
2. Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanmış ise, birinci fıkraya göre cezaya hükmedilmeden ikinci fıkra gereğince sadece tedaviye ve denetimli serbestlik ie
3. Sadece ikinci fıkranın uygulandığı durumlarda, tedavinin ve/veya deneli mİ ı serbestlik tedbirinin gereklerine uygun davranması hâlinde davanın düşmesine karar verilmesi, aksi hâlde birinci fıkra uyarınca ceza tayin edilmesi

öngörülmüş, maddenin iki, üç ve dördüncü fıkralarında erteleme hükmü verilmeyen uyuşturucu madde kullanan kişiler hakkında özel denetimli serbestli! İm fıkrası uyarınca hükmedilen tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinin, aynı madde­nin üçüncü fıkrasına ve bu fıkra hükmüne paralel olarak düzenlenen 5275 sayılı Kanunun 104 üncü maddesi yollamasıyla 5402 sayılı Kanunun 27 nci maddesi uya­rınca hazırlanan ilgili Yönetmelik hükümlerine göre yerine getirilmesi gerekmekte olup; söz konusu düzenlemelerde denetimli serbestlik tedbirinin yerine getirilme usulü açık bir biçimde düzenlenmiş olduğundan hâkime bu konuda takdir hakkı verilmemiştir.

Bu hükme göre; 191 inci maddenin ikinci fıkrası gereğince, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi hakkında tedavi ve denetimli serbestlik tedbirine; kul­lanmamakla birlikte, kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, ka­bul eden veya bulunduran kişi hakkında denetimli serbestlik tedbirine karar verile­bilecektir. Maddenin üçüncü fıkrası gereğince, hakkında denetimli serbestlik tedbirine hükmedilen kişiye rehberlik edecek bir uzmanın görevlendirilmesi de bir zo- ıünlülüktür. Maddenin dördüncü fıkrasına göre de, tedavi süresince devam eden denetimli serbestlik tedbirine, tedavinin sona erdiği tarihten itibaren bir yıl süreyle devam olunacaktır. Denetimli serbestlik tedbirinin uygulanma süresinin uzatılma­ma karar verilebilecek, ancak bu durumda süre üç yıldan fazla olamayacaktır. Bu- n.ı göre, uyuşturucu madde kullanan kişiye mahkemece verilen tek tedbir, tedavi ve denetimli serbestlik tedbiridir. Anılan maddenin üç ve dördüncü fıkralarındaki dü­zenlemeler bu tedbirin yerine getiriliş şekline ilişkindir.

Söz konusu madde uyarınca verilen tedavi ve denetimli serbestlik tedbirleri, denetimli serbestlik hizmetlerine ilişkin yönetmeliğin ilgili hükümleri çerçevesinde yerine getirilmektedir.

Türk Ceza Kanununun 191 inci maddesinin ikinci fıkrası gereğince verilen tedavi ve denetimli serbestlik tedbirinin uygulanma süresi, maddenin dördüncü fıkra­mda düzenlenmiştir. Bu iki fıkra birbiriyle bağlantılı olup, aynı tedbirin uygulan­ınış biçimini ve süresini belirlemektedirler. Dolayısıyla ayrı ayrı infaz edilmeleri yerine, aynı dosya ya da infaz numarası üzerinden takip edilmesi sağlanmalıdır.

Diğer taraftan, bu hükümlerle bağlantılı olarak maddenin üçüncü fıkrası uya­rınca; hakkında denetimli serbestlik tedbirine hükmedilen kişiye rehberlik edecek İm uzmanın görevlendirilmesi Kanunun amir hükmüdür. Bu bakımdan, anılan fık- ı ularda yer alan üç hususun birlikte değerlendirilerek rehberin, kişi hakkında yapı­lım tüm işlemleri görmesi, kişiyi takip etmesi ve buna göre rapor yazması gerek­lin kicdir.

Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi hakkında öngörülen tedavi h denetimli serbestlik kararlarının infazında dikkat edilecek hususlar:

I- Uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan sanık hakkında maddenin ikinci, Ilı, tim il ve dördüncü fıkralarını kapsayacak şekilde mahkemece verilen tedaviye ve ıh m iıinli serbestlik tedbirine ilişkin kararın, tek karar numarası ile bir ilam hâlinde ı mnhııı iyet başsavcılığına gönderilmesi,

2 Cumhuriyet başsavcılığınca, kararın yetişkinler için denetimli serbestlik I’» m I defterine; çocuklar için denetime ilişkin deftere kaydedildikten sonra dene­timli cı besilik ve yardım merkezi şube müdürlüğü veya bürosuna iletilmesi ile ay­ın mini.ııa üzerinden infazın yerine getirilmesi,

‘ 5402 sayılı Kanunun 5 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, denetimli • ıl'< ılık ve yardım merkezi şube müdürlüğü tarafından yapılan çağrılara veya ha-

1. Hakkında tedavi ve denetimli serbestlik kararı verilen kişiye on gün içinde sağlık kuruluşuna sevk edilmesi için şube müdürlüğü veya büroya başvurması hu­susunda bildirim yapılmasına rağmen haklı, geçerli ve gerektiğinde belgelendirile- bilen mazereti olmaksızın şube müdürlüğü veya büroya on gün içinde başvurma­ması hâlinde, şube müdürlüğü veya büroca ilgili defterdeki kaydın kapatılarak du rumun Cumhuriyet başsavcılığına bildirilmesi,
2. Kişinin denetim planına uymadığının şube müdürlüğü veya büro tarafından tespit edilmesi, belirlenen tedavi programına uymadığının sağlık kurumunca bildirilmesi veya tedavi tamamlandıktan sonra devam eden denetimli serbestlik tedbiri süresince uyuşturucu veya uyarıcı madde kullandığının tespit edilmesi hâllerinde; kişiye denetim planına uyması yönünde denetimli serbestlik ve yardım merkezi şu be müdürlüğü tarafından uyarı yapılması, uyarıya rağmen denetim planına uymaması hâlinde ise, kaydın kapatılarak evrakın Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi,

• Kişinin tedbire uyması hâlinde şube müdürlüğü veya büroca ilamın infazeıı Cumhuriyet başsavcılığına gönderilmesi,”

gerekir.