Kamulaştırma Nedeniyle Tapu İptali Tescil Davaları Nasıl Açılır?
Kamulaştırma Tarifi
Kamu idareleri yasalarla kendilerine verilen görevleri yapmak için özel hukuk gerçek ve tüzel kişilerine ait olan taşınmazlara ihtiyaç duyarlarsa Anayasanın 46. maddesi ve 4650 sayılı yasa ile değişik 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu hükümleri uyarınca kamulaştırırlar. Örneğin bir yolun geçirilmesi, ya da bir su kanalının yapılması için şahısların taşınmazları kamulaştırtır. Bu halde şahıslar üzerine olan tapu kayıtları yasada gösterilen usul ve şekillerde tespit olunan bedeli ödenerek taşınmaz idare adına tescil olunur.
Bu sebepledir ki kamulaştırma işlemi de sonuçta tapu iptali ve tescil davalarına konu olmaktadır.
Kamulaştırma kavramının ne olduğunu yasa tanımlamamış sadece bir takım ipuçları vermiştir. Doktrinde ise farklı tarifler yapılmıştır. Yargıtay kararlarında farklı tarifler görmekteyiz. Bütün bu tarifler ve yasalardan çıkan unsurlar birlikte değerlendirildiği zaman kamulaştırma işlemini;
İdarenin kamu yararı sebebiyle, kamu kudretine dayanarak bedelini peşin vermek suretiyle şahıslara ait bir taşınmaz mal ya da kaynağı, mal sahibinin rızası dışında sahiplenmesi veya üzerinde irtifak hakkı kurmasına kamulaştırma denir. Şeklinde tarif edebiliriz.
Kamulaştırma Yöntemi
İdarece yapılacak işlemler
Kamulaştırma yapacak idare Kamulaştırılacak taşınmaz için öncelikle Kamu Yararı Kararı alır. Bu karara umumi menfaat kararı da denir. Kamu yararı kararı 5.nci maddede gösterilen yetkili organlar tarafından alınır.(KK.md.5) Bu karar yetkili idari vesayet makamı tarafından onaylanır.(KK.md.6)
Ancak bakanlıklar tarafından yapılan kamulaştırma işlemi ile belediyelerin imar alanlarına göre yapılacak kamulaştırmalarda kamu yararı kararı alınmaz ve ayrıca onaya gerek yoktur. (KK.md.6/son) Bu gibi kamulaştırmalarda sadece kamulaştırma işlemine başlama kararı alınır.
Kamulaştırma kararından sonra idarece, Kamulaştırılacak taşınmaz malın krokisi hazırlanır. İdarece tapu, nüfus vergi dairesi ve zabıta marifetiyle yapılan araştırma sonucu malikin kimliği ve adresi tespit olunarak taşınmazın tapu kaydına kamulaştırma şerhi düşülür.(KK.md.7)
Maliklerin kimliği ve adresleri tespit olunduktan sonra idarenin kıymet takdiri komisyonları tarafından taşınmazın bedeli takdir olunur. İdarenin uzlaşma komisyonuna malik çağrılarak pazarlık görüşmeleri yapılır. Yapılan pazarlık sonucunda taraflar anlaşmaya varırsa bu durumda anlaşma tutanağı düzenlenerek malik ferağ verir idarede kamulaştırma bedelini malike öder. (KK.md.8 )
Eğer taraflar anlaşamazlarsa, o zaman anlaşmazlık tutanağı tutularak idare tarafından kamulaştırma belgeleri eklenerek bir dilekçe ile birlikte mahkemeye başvurulur ve kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davası açılır.
Bedel Tespiti ve Tescil Davası
Dava açıldıktan sonra mahkemece, duruşma günü verilerek taraflara meşruhatlı avetiye gönderilir. Ayrıca dava dilekçesine kamulaştırma belgelerinden birer nüsha eklenerek 30 gün içinde kamulaştırma işleminin iptali için idari yargıda, maddi hatalara karşı düzeltim davası için adli yargıda dava açma hakları olduğu, dava açılması halinde husumetin hangi idareye yöneltileceği bildirilir.(KK.md. 10.)
Bu arada mahallinde gazete çıkıyorsa, mahallinde ve ayrıca ulusal gazetelerden birinde de kamulaştırma işlemleri en az bir defa ilan edilir.
Yapılacak ilk duruşmada taraflar anlaşmaya davet edilir. Anlaşma olursa tarafların kabul ettiği değer üzerinden kamulaştırma bedeli tespit olunur. Anlaşma olmaması halinde Kamulaştırma Kanununun 15.nci maddesi uyarınca taşınmazın cinsine göre, Eğer arazi ise üç ziraat mühendisi, yok eğer taşınmaz arsa ise ya da arazi olmakla birlikte üzerinde bina mevcutsa karma (üç mühendis ikisi inşaat biri ziraat) ikide mülk sahibi ki toplam beş kişilik listeden seçilen bilirkişi marifetiyle keşif yapılır. Keşifte kroki tanzimi için kadastro elemanı da bulundurulur. Ayrıca taşınmazın bulunduğu yörenin muhtarı da keşifte dinlenir.
Taşınmaz arazi ise gelir metoduna göre, sulu olup olmadığına göre kapitalizasyon faiz oranı dikkate alınmak suretiyle değer biçilir.
Eğer arsa ise bu durumda emsal kıyaslaması sonucu değeri belirlenir. Binalarda bayındırlık birim fiyat şartnamesine göre bina bedeli belirlenerek bundan yapı yıpranma payı düşülür.
Bilirkişilerin düzenledikleri raporlar üzerinde taraflar itirazlarını bildirir. Hâkim bunu değerlendirir. Gerekli görürse ikinci kez başka bilirkişi kurulu oluşturarak ikinci keşif icra eder. Bundan sonra hakkaniyete uygun olarak ve tarafların beyanlarını da dikkate alarak taşınmazın bedelini takdir eder. Hâkimin takdir ettiği bu bedel taşınmazın kamulaştırma bedelidir. Bu bedelin bankaya yatırılması ve makbuzunun dosyaya ibrazı için hâkim idareye 15 gün süre verir. Gerekli hallerde bu süre bir defaya mahsus uzatılır. Paranın mahkemece gösterilen bankaya bloke edilerek makbuzun ibrazı üzerine mahkemece taşınmazın kamulaştırma bedelinin tespitine ve taşınmazın tapusunun iptal edilerek idare adına tesciline karar verilir. Bu kararın tescil kısmı kesin, bedel kısmı ise temyizi kabildir.(KK.md.lO)
Paranın derhal ödenmesi için bankaya, tapunun idare adına tescili için ise tapu müdürlüğüne müzekkere yazılır.
İptal Davası
Kamulaştırma niteliği itibariyle idari bir işlem olduğu için malik, kamulaştırma işleminin iptali için idari yargıda 30 gün içinde iptal davası açabilir.
İdari işlemin, yetki, sebep, maksat, şekil ve konu unsurları bakımından sakatlığı yargıda denetlenir. Örneğin eğer su kanalı için, milli eğitim bakanlığı, ya da devlet karayolu yapımı için adalet bakanlığı kamulaştırma yapmış olursa, yetki yönünden sakat bir tasarruf olup iptal edilir. Bunun gibi öteki unsurlara da örnekleri çoğaltmak mümkündür.
Eğer idari yargıda 2577 sayılı idari yargılama usulü yasasının 27. maddesinde yazılı olması iki şart birlikte mevcut olursa, ki bunlardan biri ağır zarar doğması, ötekisi de işlemin hukuka aykırı olması halidir.- bu durumda yürütmenin durdurulmasına karar verilir. Yürütmenin durdurulması kararı asliye hukuk mahkemesine ibraz edilirse, o zaman mahkeme bunu bekletici mesele ( meseleyi müstehire ) yapar. İdari yargıdaki iptal davasının sonucu beklenir. Eğer iptal davası kabul edilir ve kamulaştırma işlemi iptal edilirse, bedel tespiti ve tescil davası reddedilir. Yok eğer iptal davası reddedilirse, bu sefer bedel tespiti ve tescil davası kabul edilir.
Maddi Hata Düzeltim Davası
İdarelerin yaptığı kamulaştırma işlemlerinde bazen yanlışlıklar yapılabilir. Örneğin bir taşınmazın zemini kamulaştırıldığı halde, üzerindeki bina ya da ağaçlar unutulmuş olabilir; ya da taşınmazın yüzölçümü 20.000 m2 olduğu halde kamulaştırma işleminde 5.000 m2 yazılmış olabilir. İşte bu gibi hallerde idarece maddi hata yapılmıştır. Eğer maddi hata düzeltim davası açılmaz ise, bu hatalı işlem kesinleşmiş ve maliki zarara sokmuş olacaktır. Bunun için kanun koyucu bu ihtimali göz önüne alarak taraflara 30 ün içinde asliye hukuk mahkemesinde maddi hata düzeltim davası açma hakkı tanımıştır. (KK.md.14).
Kamulaştırma Nedeniyle Tapu İptali Tescil Davalarında Görev
Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davalarında, dava değeri ne olursa olsun münhasıran asliye hukuk mahkemeleri görevlidir. (KK.md.10.ve md.37)
Kamulaştırma Nedeniyle Tapu İptali Tescil Davalarında Yetki
Yetkili mahkeme taşınmazın bulunduğu yer mahkemesidir. (KK.md.37)
Kamulaştırma Nedeniyle Tapu İptali Tescil Davalarında Davacı
Davacılık sıfatı kamulaştırma yapan idareye aittir.
Kamulaştırma Nedeniyle Tapu İptali Tescil Davalarında Davalı
Davalı tapu malikidir. Taşınmaz tapusuz ise bu durumda zilyedi davalı gösterilir.
Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davalarında mecburi dava arkadaşlığı yoktur. Paydaşlardan sadece birinin payı da kamulaştırabilir. Dava ölü aleyhine açılmış ise ölü aleyhine dava açılamaz deyip dava reddedilmemelidir. Mirasçılar davaya dahil edilerek devam olunur.(KK.md.l4)
Kamulaştırma Nedeniyle Tapu İptali Tescil Davalarının Niteliği
Kamulaştırma bedelinin tespiti ve tescil davaları basit usule göre çözümlenir. Bu beple adli tatilde süreler işler.
Kamulaştırma Nedeniyle Tapu İptali Tescil Davalarında Süre
Bedel tespiti ve tescil davaları bir süreye tabi değildir. Ancak idari yargıda açılac.ık al davaları ile maddi hata düzeltim davaları, 30 günlük hak düşürücü süre içinde İmalıdır. Sürenin başlangıcı bedel tespiti ve tescil davası açıldığına dair mahkemece valıya tebliğ tarihidir. Davacı idare için evrakların mahkemeye verildiği gündür .
Kamulaştırma Nedeniyle Tapu İptali Tescil Davalarında Hüküm
Mahkemece kamulaştırılan taşınmaz bedelinin tespiti ve taşınmaz tapusunun iptali ile idare adına tescile karar verilir.
Eğer kamulaştırma sebebiyle taşınmaz yola gidecek, ya da baraj altında kalacaksa yani niteliği itibariyle terkin edilmesi gerekecekse, bu durumda terkin kararı verilir. (MK.md.999)
Paranın hak sahibine derhal ödenmesi için bankaya, tapunun idare adına tescili için tapu dairesine müzekkere yazılır.
Dava niteliği itibariyle tespit davası olduğundan maktu harç alınır. Her iki taraf vekiline de maktu vekâlet ücreti taktir edilir. Maddi düzeltim davasında da durum aynıdır.
Davada bütün masrafları davacı idare yapar. (KK.md.29 )
Bedele ilişkin karar tebliğ tarihinden itibaren 15 gün içinde temyize tabidir. Ancak tescil ya da terkin kararı kesindir.(KK.md.lO)