İSTİNAF İLE İLGİLİ KAÇ TÜR SİSTEM VARDIR? BİZİM KABUL ETTİĞİMİZ SİSTEM HANGİSİDİR?

İstinaf kavramı, incelemenin içeriği itibariyle dar ve geniş ulamda istinaf olarak ikiye ayrılmaktadır. Teknik ve klasik anlamda istinaf da denilen geniş anlamda istinafta, uyuş­mazlık, ilk derece mahkemesinin yapmış olduğu yargılama­dan tamamen farklı bir şekilde, ilk derece mahkemesinin yapmış olduğu yargılamadan tamamen bağımsız bir şekilde, herhangi bir sınır olmaksızın yeni delil ve olaylar gözetilerek yeniden ele alınarak bir karar verilir. Geniş anlamda istinafta ilk derece mahkemesinde yapılan tüm usulü incelemeler ve yargılama yenilenmekte ve baştan alınıp yemlenmektedir. Bu istinaf usulüne ilişkin en önemli eleştiri, ilk derece mah­kemelerince yapılan işlemlerin yenilenmesi nedeniyle ilk derece mahkemelerinin önemsiz bir mahkeme hâlini aldığı ve yenilenen işlemlerin yargılamayı ciddi oranda geciktirdiği yönündeki eleştiridir ki bu eleştiriye ben de yürekten katılı­yorum.

Buna karşılık, dar anlamda istinafta, ilk derece mahke­mesi tarafından yapılan inceleme ve usulü işlemler tekrar­lanmaz, ilk derece mahkemesi tarafından verilen kararın de­netlenmesi anlamında sadece gerekli ve itiraz konusu edilen hususlarda inceleme yapılarak bir karar verilir. Ancak, tem­yiz incelemesinden farklı olarak, dar anlamda istinafta sade­ce hukukî açıdan değil, maddi açıdan da inceleme yapılır.³ Bu haliyle, geniş anlamda istinaf bir şekliyle yeni baştan yargılama yapmak, dar anlamda istinaf ise, verilen kararın maddi ve hukukî denetimini yapmak olarak da kabul edile­bilir.

Güncel olarak, genel eğilimin dar anlamda istinaftan yana olduğu, özellikle delillerin doğrudanlığı ilkesinin yerleşmesi ve uyuşmazlıkların çoğalması nedeniyle geniş anlamda isti­nafın uyuşmazlığın çözümünü uzatması hususları birlikte değerlendirildiğinde geniş anlamda istinaf kavramının terk edilmeye başlandığı söylenebilir. Bu nedenle, istinaf kavra­mında anlaşılması gerekenin dar anlamda istinaf olduğu kabul edilmelidir. Bu anlamda bizim kanun koyucumuzun da tercihini bu sistemden yana kullanmış olması son dere­ce yararlı ve isabetli olmuştur.