Fazla çalışma ücretinin hesaplanmasına ilişkin Yargıtay kararları
4857 sayılı İş Kanununun 63 üncü maddesinde çalışma süresi haftada en çok 45 saat olarak belirtilmiştir. Ancak tarafların anlaşması ile bu normal çalışına süresinin, haftanın çalışılan günlerine günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabileceği ilkesi benimsenmiştir. Yasanın 41 inci maddesine göre fazla çalışma, kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalar olup, 63 üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Dairemizin yerleşik uygulamasına göre, bir işçinin günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğinin kabulü gerekir. Bu durumda 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda bir hafta 3 gün diğer hafta ise 4 gün çalışma yapılacağından, yukarıda bahsedilen 63 üncü madde hükmü gereğince, haftalık normal çalışma süresi dolmamış olsa dahi günlük 11 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılması nedeniyle, bu çalışma sisteminde işçi ilk bir hafta (3×3=) 9 saat takip eden hafta ise (4×3=) 12 saat fazla çalışma yapmış sayılmalıdır.
Çalışma şeklinin 24 saat mesai 48 saat dinlenme şeklinde olduğu durumlarda ise, işçi birinci hafta 3 gün ikinci ve üçüncü haftalar 2 gün dördüncü hafta yine 3 gün çalışacağından, ilk hafta (3×3=) 9 saat, ikinci ve üçüncü haftalarda (2×3=) 6 saat, dördüncü hafta ise yine (3×3=) 9 saat fazla çalışmış sayılacaktır.
1475 sayılı önceki İş Yasasında günlük 11 saati aşan çalışmaların fazla çalışma sayılacağına ilişkin bir hüküm bulunmadığından, söz konusu Yasanın yürürlükte olduğu dönemde gerçekleşen, 24 saat çalışıp 48 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda, haftalık 45 saatlik normal çalışma süresinden fazla çalışma yapılması mümkün olmadığından, işçinin fazla çalışma yaptığının kabulü mümkün değildir. Ancak değinilen Yasa döneminde gerçekleşen 24 saat mesai 24 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda, 4 gün çalışılan haftalarda (4×14=) 56 saat çalışma yapılacağından, sadece bu haftalarda işçinin haftalık (56 45=) 11 saat fazla çalışma yaptığının kabulü gerekir.
Sağlık Bakanlığı nezdinde Türkiye’deki hastanelerde statü hukuku dışında hemşire, ebe, doktor, eczacı, anestezi uzmanı vs. olarak çalışanlar, haftalık normal mesailerinde fazla çalışma yapmadıklarından, sadece tuttukları nöbetlerle sınırlı olarak fazla çalışma yapmış olmaktadırlar.
Nöbet çizelgeleri ile belirlenen bu tür çalışmalar hafta içi vc hafta sonu olarak gerçekleşmektedir. Hafta içi nöbetler 17:00-08:00 saatleri arasında 15 saat olarak yapılmaktadır. İşçinin yaptığı işin niteliğine göre zorunlu ihtiyaçlar nedeniyle 3 saat ara dinlenmesi indirilerek hafta içi nöbette 12 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilmektedir. Hafta sonu nöbetler 24 saat sürmekte, işin niteliğine göre zorunlu ihtiyaçlar nedeniyle 4 saat ara dinlenme indirildiğinde 20 saat fazla çalışma yapılmış olmaktadır. Ancak, bu durumlarda fazla çalışmalar, tutulan hafta içi ve sonu nöbet sayısına göre denetlemeye elverişli bilirkişi raporu ile belirlenmelidir. Nöbet tutan çalışanın çoğunlukla ertesi gün nöbet izni kullanarak çalışma yapmaması nedeniyle, nonnal mesai devam çizelgeleri de mutlaka getirtilme!idir. İşçi, nöbetin ertesi günü nöbet izni kullandığında, ertesi gün (8 saat normal mesai süresi kadar) çalışmadığından hafta içi nöbette (12-8=) 4 saat fâzla çalışma yapmış sayılmalıdır. Hafta sonu nöbette ise, Cumartesi ve Pazar günü nonnal tatil olduğundan Cuma ve Cumartesi gecesi tutulan nöbetlerden, ertesi gün çalışılmadığı gerekçesi ile indirim yapılma olanağı yoktur. Öte yandan genel tatile denk gelen nöbet günlerinde de ayrıca genel tatil ücreti verildiğinden yukarıda anlatılan şekilde indirim yapılmalıdır. 9. Hukuk Dairesi’nin kökleşmiş uygulaması da bu doğrultudadır (Yargıtay 9. H.D. 2007/40834 E, 2009/7566 K sayılı ilamı).
4857 sayılı İş Kanununun 41 inci maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, fâzla çalışma saat ücreti, normal çalışma saat ücretinin yüzde elli fazlasıdır. İşçiye fazla çalışma yaptığı saatler için normal çalışma ücreti ödenmişse, sadece kalan yüzde elli kısmı ödenir.
Kanunda öngörülen yüzde elli fazlasıyla ödeme kuralı nispi emredici niteliktedir. Tarafların sözleşmeyle bunun altında bir oran belirlemeleri mümkün değilse de, daha yüksek bir oran tespiti olanaklıdır.
Fazla çalışma ücretinin son ücrete göre hesaplanması doğru olmayıp, ait olduğu dönem ücretiyle hesaplanması gerekir. Yargıtay kararları da bu yöndedir (Yargıtay 9.HÜ. 16.2.2006 gün 2006/20318 E, 2006/3820 K.).
Bu durumda fazla çalışma ücretlerinin hesabı için işçinin son ücretinin bilinmesi yeterli olmaz. İstek konusu dönemler açısından da ücret miktarlarının tespit edilmesi gerekir. İşçinin geçmiş dönemlere ait ücretinin belirlenememesi halinde, bilinen ücretin asgari ücrete oranı yapılarak buna göre tespiti gerekir. Ancak işçinin işyerinde çalıştığı süre içinde terfi ederek çeşitli unvanlar alması veya son dönemlerde toplu iş sözleşmesinden yararlanılması gibi durumlarda, meslek kuruluşundan bilinmeyen dönemler için ücret araştırması yapılmalı vc dosyadaki diğer delillerle birlikte değerlendirmeye tabi tutularak bir karar verilmelidir.
İşçinin normal çalışma ücretinin sözleşmelerle haftalık kırbeş saatin altında belirlenmesi halinde, işçinin bu süreden fazla, ancak kırkbeş saate kadar olan çalışmaları “fazla sürelerle çalışma” olarak adlandırılır (İş Kanunu, Md. 41/3). Bu şekilde fazla saatlerde çalışma halinde ücret, normal çalışma saat ücretinin yüzde yirmibeş fazlasıdır.
4857 sayılı Yasanın 41 inci maddesinin dördüncü fıkrası, işçiye isterse ücreti yerine serbest zaman kullanma hakkı tanımıştır. Bu süre, fazla çalışma için her saat karşılığı bir saat otuz dakika, fazla süreli çalışmada ise bir saat onbeş dakika olarak belirlenmiştir. Bu sürelerin de sözleşmelerle attırılması mümkündür.
Parça başına veya yapılan iş tutarına göre ücret ödenen işlerde, fazla çalışma süresince işçinin ürettiği parça veya iş tutarının hesaplanmasında zorluk çekilmeyen hallerde, her bir fazla saat içinde yapılan parçayı veya iş tutarını karşılayan ücret esas alınarak fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma ücreti hesaplanır. Bu usulün uygulanmasında zorluk çekilen durumlarda, parça başına veya yapılan iş tutarına ait ödeme döneminde meydana getirilen parça veya iş tutarları, o dönem içinde çalışılmış olan normal ve fazla çalışma saatleri sayısına bölünerek bir saate düşen parça veya iş tutarı bulunur. Bu şekilde bulunan bir saatlik parça veya iş tutarına düşecek bir saatlik normal ücretin yüzde elli fazlası fazla çalışma ücreti, yüzde yirmibeş fazlası ise fazla sürelerle çalışına ücretidir. İşçinin parça başı ücreti içinde zamsız kısmı ödenmiş olmakla, fazla çalışma ücreti sadece yüzde elli zam miktarına göre belirlenmelidir.
Otel, lokanta, eğlence yerleri gibi işyerlerinde müşterilerin hesap pusulalarına belirli bir yüzde olarak eklenen paraların, işverence toplanarak işçilerin katkılarına göre belli bir oranda dağıtımı şeklinde uygulanan ücret
sistemine “yüzde usulü ücret” denilmektedir. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde fazla çalışma ücreti, 4857 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde öngörülen yönetmelik hükümlerine göre ödenir. İşveren, yüzde usulü toplanan paralan işyerinde çalışan işçiler arasında, Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması Haklımda Yönetmelik hükümlerine göre eksiksiz olarak dağıtmak zorundadır. Fazla çalışma yapan işçilerin fazla çalışına saatlerine ait puanları normal çalışma puanlarına eklenir (Yönetmelik Md. 4/1.). Yüzdelerden ödenen fazla saatlerde, çalışmanın zamsız karşılığı ile zamlı olarak ödenmesi gereken ücret arasındaki fark ödenir. Zira yüzde usulü ödenen ücret içinde fazla çalışmaların zamsız tutarı ödenmiş olmaktadır. Yapılan bu açıklamalara göre; yüzde usulü ya da parça başı ücret ödemesinin öngörüldüğü çalışma biçiminde fazla çalışmalar, saat ücretinin % 150 zamlı miktarına göre değil, sadece % 50 zam nispetine göre hesaplanmalıdır.
Fazla çalışmaların aylık ücret içinde ödendiğinin öngörülmesi ve buna uygun ödeme yapılması halinde, yıllık 270 saatlik fazla çalışma süresinin ispatlanan fazla çalışmalardan indirilmesi gerekir.
Fazla çalışmaların uzun bir süre için hesaplanması ve miktarın yüksek çıkması halinde Yargıtay’ca son yıllarda hakkaniyet indirimi yapılması gerektiği istikrarlı uygulama halini almıştır (Yargıtay 9.HD. 11.2.2010 gün 2008/17722 E, 2010/3192 K; Yargıtay, 9.HD. 18.7.2008 gün 2007/25857 E, 2008/20636 K.). Ancak fazla çalışmanın tanık anlatımları yerine yazılı belgelere ve işveren kayıtlarına dayanması durumunda böyle bir indirime gidilmemektedir. Yapılacak indirim, işçinin çalışma şekline ve işin düzenlenmesine ve hesaplanan fazla çalışma miktarına göre takdir edilmelidir. Hakkın özünü ortadan kaldıracak oranda bir indirime gidilmemelidir(Yargıtay 9.HD. 21.03.2012 gün, 2009/48913 E, 2012/9400 K).
9. Hukuk Dairesi’nin önceki kararlarında; fazla çalışma ücretlerinden yapılan indirim, kabul edilen fazla çalışma süresinden indirim olmakla, davalı tarafın kendisini avukatla temsil ettirmesi durumunda reddedilen kısım için davalı yararına avukatlık ücretine hükmedilmesi gerektiği kabul edilmekteydi (Yargıtay 9.HD. 11.02.2010 gün 2008/17722 E, 2010/3192 K.). Ancak, işçinin davasını açtığı veya ıslah yoluyla dava konusunu arttırdığı aşamada, mahkemece ne miktarda indirim yapılacağı işçi tarafından bilenemeyeceğinden, Yargıtayca, maktu ve nispi vekâlet ücretlerinin yüksek oluşu da dikkate alınarak konunun yeniden ve etraflıca değerlendirilmesine gidilmiş, bu tür indirimden kaynaklanan ret sebebiyle davalı yararına avukatlık ücretine karar verilmesinin adaletsizliğe yol açtığı sonucuna varılmıştır. Özellikle seri davalarda indirim sebebiyle kısmen reddine karar verilen az bir miktar için dahi her bir dosyada zaman zaman işçinin alacak miktarını da aşan maktu avukatlık ücretleri ödetilmesi durumu ortaya çıkmaktadır. Yine daha önceki kararlarımızda, yukarıda değinildiği üzere fazla çalışma alacağından yapılan indirim sebebiyle ret vekâlet ücretine hükmedilmeklc birlikte, Borçlar Kanununun 16l/son, 325/son, 43 ve 44 üncü maddelerine göre, yine 5953 sayılı Yasada öngörülen yüzde beş fazla ödemelerden yapılan indirim sebebiyle reddine karar verilen miktar için avukatlık ücretine hükmedilmemekteydi. Bu durum uygulamada hakkaniyete aykırı sonuçlara neden olduğundan ve konuyla ilgili olarak Avukatlık Asgari Ücret Tarifesinde de herhangi bir kurala yer verilmediğinden, Dairemizce eski görüşümüzden dönülmüş ve fazla çalışma alacağından yapılan indirim nedeniyle reddine karar verilen miktar bakımından, kendisini vekille temsil ettiren davalı yararına avukatlık ücretine bükmedi İçmeyeceği kabul edilmiştir.
SAAT ÜCRETİNİN TESPİTİ
…Fazla çalışma ücreti hesabında saat ücreti yerine, günlük ücretin zamlı kısmı hesaplamada dikkate alınmış ve mahkemece yapılan indirime rağmen 27.941 TL fazla çalışma ücretinin tahsiline karar verilmiştir.
Aylık ücretin 225’ e bölünmesi suretiyle saat ücreti belirlenmeli ve bunun %50 fazlası üzerinden hesaplama yapılmalıdır.
9.HD. 2006/14244 E. 2006/20625 K. 11.07.2006
…Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının günlük saat ücreti belirlenirken haftalık 45 saatlik çalışma süresi 7 güne bölünerek günde 6,4285 saat çalıştığı kabul edilmiştir. Yine davacının aylık ücreti 30 güne bölünerek 1 günlük ücreti bulunmuş ve bu 1 günlük ücrette 6,4285 saate bulunarak işçinin 1 saatlik ücreti tespit edilmiş ve buna göre fazla çalışma hesabı yapılmıştır. Bu şekilde yapılan hesaplama hatalıdır.
Davacının günlük yevmiyesi günlük çalışma süresi olan 7,5 saate bölünerek 1 saatlik ücreti bulunarak bunun üzerinden hesaplama yapılması gerekirken hatalı bilirkişi raporuna itibar edilerek fazla çalışma alacağının hüküm altına alınması hatalıdır.
9.HD. 2010/13838 E. 2012/19690 K. 06.06.2012
…Davacı röntgen teknisyeni olarak çalışmıştır. 3153 sayılı kanun uyarınca çıkartılan nizamname uyarınca 30.01.2010 tarihine kadar davacının günlük çalışması 5 saattir. 30.01.2010 tarihinde yürürlüğe giren 5947 sayılı kanunun 9. maddesi uyarınca haftalık çalışma süresi 35 saattir. Bu durumda davacının fazla çalışma ücretine esas ücreti tespit edilirken 30.01.2010 tarihine kadar olan dönem için bordrodaki aylık ücretin günlük 5, aylık ise 150 saat çalışma karşılığı olup aylık 150 saate bölünerek bir saatlik ücreti tespit edilmelidir.
30.01.2010 tarihinden sonraki dönem için ise günlük çalışına süresi 7 saate çıkarıldığından bordrodaki ücret 210 saate bölünerek davacının bir saatlik ücreti tespit edilmelidir. Mahkemece hükme esas alman bilirkişi raporunda fazla çalışmaya esas saat ücreti iki seçenekli olarak hesaplanmış olup mahkemece aylık 150/210 saat esasına göre tespit edilen saat ücreti üzerinden
yapılan hesaplamaya itibar edilmesi gerekir.
9.HD. 2013/7169 E. 2014/39583 K. 23.12.2014
…Somut olayda mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının fazla çalışma alacağı; yasada belirtilen haftalık 45 saatlik çalışma süresi 7 güne bölünerek günde 6,4 saat çalışıldığı ve günlük yevmiyenin de belirlenen bu süreye bölünmesiyle 1 saatlik ücret tutarı saptanarak hesaplandığı anlaşılmıştır. Bu şekilde yapılan hesaplama hatalıdır. Davacının günlük yevmiyesi günlük çalışma süresi olan 7,5 saate bölünerek 1 saatlik ücreti bulunarak bunun üzerinden fazla çalışma alacağının hesaplanması gerekir.
9.HD. 2010/1105 E. 2012/10417 K. 28.03.2012
…Somut olayda bilirkişi bozma kararı doğrultusunda fazla çalışma ücretini tüm dönem açısından son ücret üzerinden hesaplamıştır. Fazla çalışma ücretinin son ücret değil çalışılan dönem ücretleri üzerinden hesaplanması gerekir.
Mahkemece bilirkişinin çalışılan tüm dönemin fazla çalışma ücretini son ücret üzerinden yaptığı hesaplamaya itibar edilerek hüküm kurulması hatalı olup bozma nedenidir.
7.HD. 2013/8593 E. 2013/5857 K. 08.04.2013
…Yapılacak iş, bütün bu olgular birlikte değerlendirilerek davacının loder operatörü oluşu dikkate alınarak ücretinin sözleşmede yazılı olduğu haliyle günlük 10 saatlik çalışına ücrete dahil olmak üzere aylık 1200 USD olduğu nazara alınarak tanık beyanlarına göre davacının günlük çalışma süresi belirlenerek varsa 10 saat üzerindeki çalışmaların fazla çalışına alacağı kabul edilerek alacakların hakediş tarihindeki karşılığını USD olarak belirlemek ve ödemenin yapıldığı tarihteki efektif satış kuru üzerinden karşılığı Türk Lirası olarak bulunarak yapılan ödeme tenzil edilerek karşılıklı olarak davacının hak kazandığı tazminat ve alacakları bulunup bulunmadığı ve miktarlarını bu tespitlerden sonra değerlendirilerek çıkacak sonuca göre karar vermektir.
7.HD. 2013/9051 E. 2013/15995 K. 02.10.2013
…Fazla çalışma ücretinin çalışılan dönem ücreti üzerinden hesaplanması gerekir.
Bilirkişinin çalışılan tüm dönemin fazla çalışma ücretini son asgari ücret üzerinden yaptığı hesaplamaya itibar edilerek hüküm kurulması doğru değildir.
Ayrıca çalışılan tüm sürede günde üç saat fazla çalışma yapılması da hayatın olağan akışına uygun değildir.
İzin, mazeret, hastalık gibi durumlar olabileceği kabul edilerek takdiri bir indirim yapılmaması da hatalı olmuştur.
9.HD. 2006/6098 E. 2006/27618 K. 18.10.2006
BİLİNMEYEN DÖNEM ÜCRETLERİ
…Somut olayda hükme esas alman raporda bilirkişi fazla çalışma ücretlerini dönemsel asgari ücret miktarlarını hatalı olarak alarak yanlış hesaplamıştır.
Asgari ücret miktarlarındaki yılın 2. yarısındaki artışları tüm yıl için geçerli imiş gibi esas alarak miktarın yüksek çıkmasına sebebiyet verilmiştir.
Mahkemece hatalı bilirkişi raporuna itibar edilerek hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.
9.HD. 2011/3986 E. 2012/12427 K. 12.04.2012
…Somut olayda, davacının fazla çalışma ücreti ile hafta tatili ücreti hesaplanırken, en son ücreti üzerinden, çalıştığı tüm dönemler üzerinden yapılan hesaplamaya itibar edilerek karar verilmiştir.
Davacının istem konusu dönemleri açısından ücret miktarlarının ayrı ayrı tespit edilmesi gerekir. İşçinin geçmiş dönemlere ait ücretinin belirlenememesi halinde, bilinen ücretin asgari ücrete oranı yapılarak buna göre tespiti gerekirken, hatalı değerlendirme ile davacının en son ücreti üzerinden yapılan hesaplamaya dayalı bilirkişi raporuna itibar edilerek karar verilmesi hatalıdır.
9.HD. 2012/3466 E. 2014/9672 K. 24.03.2014
…Somut olayda hükme esas alınan raporda bilirkişi fazla çalışma Fazla çalışma ücretinin son ücrete göre hesaplanması doğru olmayıp, ait olduğu dönem ücretiyle hesaplanması gerekir. Bu durumda fazla çalışma ücretlerinin hesabı için işçinin son ücretinin bilinmesi yeterli olmaz. İstek konusu dönemler açısından da ücret miktarlarının tespit edilmesi gerekir. İşçinin geçmiş dönemlere ait ücretinin belirlenememesi halinde, bilinen ücretin asgari ücrete oranı yapılarak buna göre tespiti gerekir. Ancak işçinin işyerinde çalıştığı süre içinde terfi ederek çeşitli ünvanlar alması veya son dönemlerde Toplu İş Sözleşmesinden yararlanılması gibi durumlarda, meslek kuruluşundan bilinmeyen dönemler için ücret araştırması yapılmalı ve dosyadaki diğer delillerle birlikte değerlendirmeye tabi tutularak bir karar verilmelidir.
7. HD. 2013/8587 E. 2013/6561 K. 15.04.2013
RESMİ KURUMLAR AÇISINDAN BİLİNMEYEN DÖNEM ASGARİ ÜCRETE ORANLANARAK HESAPLANMAZ
…Hükme esas alman bilirkişi raporunda, davacının son yıl ücretlerinin bilindiği belirtilerek fazla çalışma hesabı bilinen ücrete göre yapılmış, bilinmeyen dönem ücreti ise son ücretin asgari ücrete oranına göre belirlenmiştir.
Davalı işyeri kamu kurumu niteliğinde belediye olup aynı zamanda toplu iş sözleşmelerinin bulunduğu anlaşılmaktadır.
Davalı işveren bakımından işçinin önceki dönem ücretlerinin belirlenemediğinin kabulü doğru olmaz. İşçinin bilinen ücretinin asgari ücrete oranına göre bilinmeyen dönem ücretlerinin belirlenmesi, ücretlerin tespitinin mümkün olamadığı hallerde geçerlidir.
Hesaplama konu dönemde yürürlükte olan toplu iş sözleşmeleri ile gerekirse ücret bordroları getirtilerek gerçek ücreti belirlenmeli ve yine gerektiği taktirde bilirkişiden ek hesap raporu alınarak fazla çalışma ücreti hesabı yapılmalıdır. Davacı işçinin bilinmeyen dönem ücretlerinin hesaplanan miktardan daha yüksek olarak tespiti halinde ise usulü kazanılmış hak ilkesi gözetilerek fazla çalışmayla ilgili hesaplamaya gidilmelidir.
9.HD. 2012/7950 E. 2012/23681 K. 19.06.2012
…Davalı kamu kurumu olup, tüm ödemeleri belgeli olmak zorundadır.
Hükme dayanak yapılan bilirkişi raporunda davacıya ait tüm bordrolar ve ücret belgelerinin dosyaya sunulmadığı belirtilerek asgari ücrete oranla hesaplama yapılmıştır.
Kamu kurumunda çalışan bir işçinin ücretinin varsayımsal olarak hesabı mümkün değildir.
Bu nedenle davalının temyiz dilekçesi ekinde sunulan ücret bordroları da dikkate alınarak, davacıya ait tüm bordro ve belgeler getirtilerek yeniden bilirkişi raporu alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken eksik araştırma ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
9.HD. 2010/11528 E. 2012/19756 K. 06.06.2012
…Davalı iş yeri resmi kurumdur.
Davacının hesap yapılan döneme ilişkin ücret bordroları getirtilerek aldığı ücret miktarının tespiti mümkün olduğu halde, bilinen son ücreti asgari ücrete göre oranlanarak belirlenen önceki yılların ücret miktarı varsayımsal olarak alacakların hesaplanması isabetsizdir.
9.HD. 2010/13833 E. 2012/20029 K. 11.06.2012
ÇIPLAK ÜCRET ÜZERİNDEN HESAPLANMASI GEREKİR
…Kabule göre de çıplak ücret dışında prime dahil tüm ödemeleri içeren SGK.’ya bildirilen aylık prim kazancına dair ücretin fazla çalışma ücreti hesaplanmasında dikkate alınması hatalıdır.
Davacının çalıştığı süreye ilişkin ödenme bordroları getirtilerek, fazla çalışmanın gerçekleştiği tarihteki çıplak ücreti üzerinden saat ücreti belirlenerek fazla çalışma ücreti hesaplanmalıdır.
9.HD. 2011/49519 E. 2011/45650 K. 28.11.2011
…Somut olayda davacı lehine hüküm altına alınan fazla mesai ücretinin çıplak ücret yerine giydirilmiş ücret üzerinden hesaplandığı yönündeki davalı itirazı üzerinde durulmamıştır.
Gerçekten de davacının fazla mesai ücreti hesaplanırken esas alınan ücretlerin aylara göre farklılık gösterdiği, kabul edilen son çıplak brüt ücret 604,30-TL iken hesaplamalara esas ücretlerin bu miktardan farklı ve değişken olduğu görülmektedir.
Bu nedenle fazla mesai ücretinin çıplak ücret üzerinden hesaplanması gerektiği yönündeki ilke doğrultusunda davalı vekilinin bu itirazı üzerinde durularak bilirkişiden ek rapor alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi hatalıdır.
9.HD. 2009/36069 L. 2011/36498 K. 10.10.2011
…Çalışma yaşamında daha az vergi ya da sigorta pirimi ödenmesi amacıyla zaman zaman, iş sözleşmesi veya ücret bordrolarında gösterilen ücretlerin gerçeği yansıtmadığı görülmektedir. Bu durumda gerçek ücretin tespiti önem kazanır. İşçinin kıdemi, meslek unvanı, fiilen yaptığı iş, işyerinin özellikleri ve emsal işçilere ödenen ücretler gibi hususlar dikkate alındığında imzalı bordrolarda yer alan ücretin gerçeği yansıtmadığı şüphesi ortaya çıktığında, bu konuda tanık beyanları gözetilmeli vc işçinin meslekte geçirdiği süre, işyerinde çalıştığı tarihler, meslek unvanı ve fiilen yaptığı iş bildirilerek sendikalarla, ilgili işçi ve işveren kuruluşlarından emsal ücretin ne olabileceği araştırılmalı vc tüm deliller birlikle değerlendirilerek bir sonuca gidilmelidir.
Somut olayda; taraflar arasındaki ücret miktarı çekişmeli olup davacı son aylık net ücretinin 950,00 TL olduğunu ileri sürmüş, davalı işveren ise davacının asgari ücretle çalıştığını, hafta tatili ve fazla mesai ücretlerinin ödendiğini savunmuştur. Davacı tanıkları ücret seviyesine ilişkin bir beyanda bulunmamış, davalı tanıkları ise işveren savunmasını doğrulamışlardır. Yerel mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda SGK’ya bildirilen kazançlar toplamı üzerinden ücret seviyesi belirlenerek 1.051,14 TL üzerinden hesaplama yapılmış ise de dosyada mevcut ücret bordrosuna göre
bu ödemeler içinde ek mesai kazancı adı altında yapılan ödemeler de mevcut olup, prime esas kazançlar toplamının bu haliyle tazminat hesabında esas alınması mümkün değildir.
Mahkemece yukarıdaki esaslar dahilinde araştırma yapılıp elde edilecek sonuca göre tazminatın hesaplanması gerektiğinin düşünülmemesi hatalıdır.
9. HD. 2012/9352 E. 2014/14696 K. 07.05.2014
…Diğer taraftan fazla mesai ücretinin, ücretin içinde olması ve asıl ücretin fazla mesai olarak ödenen miktarın dışlanması sonucu kabul edilen çıplak ücret olması karşısında, fazla mesai ve tatil ücret alacaklarının bordrodaki bu belirtilen çıplak ücret üzerinden, kıdem tazminatının ise çıplak ücrete göre belirlenecek giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanıp hüküm altına alınması gerekir. Eksik inceme ve hatalı değerlendirme ile alacakların kabulü hatalıdır.
9. HD. 2014/12544 E. 2014/14429 K. 05.05.2014
…Somut uyuşmazlıkta davacının çıplak ücreti bordroda açık olduğundan vc fazla mesai hanesi açıkça öngörülüp, ister çalışsın ister çalışmasın fazla mesai ücreti ayrıca ödendiğinden, ödenen bu fazla mesai ücretinin, diğer ödenen çıplak ücretle birlikte davacıya ödenen aylık ücretin kendisinin kabul edilmesi doğru değildir. İşyeri uygulaması ile fazla mesai yapılsın veya yapılmasın fazla mesai ücreti ödenmesi kararlaştırılmıştır. Bu bir anlamda fazla mesai ücretinin aylık ücrete dahil edildiğinin kabul görmesidir. Ancak Ocak 2008 tarihinden itibaren davacının hesaplanan dönemde uyuşmazlık konusu olmayan çalışma şekline göre bazı dönemler haftalık ortalama 11,5 saat fazla mesai yaptığı ve buna göre bordroda görülen aylık 22 saat fazla mesaiden, daha fazla mesai yaptığı ve bu nedenle fazla mesai ücretinin eksik ödendiği anlaşılmaktadır.
Mahkemece davacının fazla mesai kabul edilen çalışma döneminde Nisan 2007-Aralık 2007 60 saat fazla mesai ücreti ödenerek, fazla mesai ücreti bu dönem için tamamen ödendiğinden hesaplama yapılamaması gerekir. Ancak Ocak 2008 tarihinden sonra ise aylık 22 saat fâzla mesai ücreti ödemesi hesaplanan fazla mesai ücretinden mahsup edilmeli, buna göre fark fâzla mesai ücreti hesaplanmalı ve hüküm altına alınmalıdır.
Diğer taraftan fazla mesai ücretinin ücretin içinde olması ve asıl ücretin fazla mesai olarak ödenen miktarın dışlanması sonucu kabul edilen çıplak ücret olması karşısında, fazla mesai ve tatil ücret alacaklarının bordrodaki bu belirtilen çıplak ücrete göre hesaplanıp hüküm altına alınması gerekir. Eksik inceleme ve hatalı değerlendirme ile alacakların kabulü hatalıdır.
9. HD. 2013/10164 E. 2014/4593 K. 17.02.2014
…4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, fazla çalışma saat ücreti, normal çalışma saat ücretinin yüzde elli fazlasıdır. İşçiye fazla çalışma yaptığı saatler için normal çalışma ücreti ödenmişse, sadece kalan yüzde elli kısmı ödenir.
Dosya içeriğine göre, davacının fazla mesai ücreti alacağı, yargılama sırasında dinlenen tanık beyanlarına dayanılarak, normal saat ücretinin % 50 zamlı miktarına göre hesaplanmıştır. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda her ne kadar işyerinde prim sistemi ile çalışılmadığı belirtilmiş ise de, dosya arasındaki bordrolar incelendiğinde tümünde değişen miktarlarda satış primi tutarı yer aldığı görülmektedir. Bu durumda, fazla çalışma yapıldığı zamanlarda prime ayrıca hak kazanıldığı dikkate alınarak, prim dahil edilmeden belirlenecek sabit ücret üzerinden fazla mesai alacağının hesaplanması gerekirken, primler dahil ücret üzerinden hesaplama yapılması hatalıdır.
22. HD. 2013/8362 E. 2014/7690 K. 10.04.2014
…Mahkemece davacının ücreti net 3.000,00 TL olarak kabul edilmiş ve fazla mesai ücreti de bu miktar üzerinden hesaplanmıştır. Dosya kapsamındaki belgelerden ve tanık beyanlarından davacının ücretinin işyerinde dağıtılan bahşişler de dahil olmak üzere tespit edildiği ve fazla mesai ücretinin bu ücret dikkate alınarak hesaplandığı anlaşılmaktadır. Fazla mesai ücretinin davacının çıplak ücreti dikkate alınarak hesaplanması gerekir. Mahkemece yapılacak iş davacının çıplak ücretinin tespit edilerek bilirkişiden ek rapor alınmak suretiyle fazla mesai alacağının hüküm altına alınmasından ibarettir. Mahkemece eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme ile karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2013/3157 E. 2014/1608 K. 06.02.2014
…Bilirkişinin ücret hesaplamasında esas aldığı kıdem tazminatı bordrosu ve Kasım 2003 ayı ücret bordrosunda davacının çıplak brüt ücreti 640.000.000 TL.dir.
Bilirkişi fazla mesai, hafta tatili ve yıllık izin ücretlerini çıplak brüt ücret üzerinden hesaplaması gerekirken, giydirilmiş brüt ücret üzerinden hesaplanmıştır.
Hatalı bilirkişi raporuna dayalı fazla mesai, hafta tatili ve yıllık izin ücretine karar verilmesi de ayrı bir bozma nedenidir.
9. HD. 2006/7607 E. 2006/28798 K. 01.11.2006
Kıdem ve ihbar tazminatının giydirilmiş ücretten, diğer işçilik alacaklarının ise çıplak ücretten hesaplanması gerekir.
İşçiye ücreti dışında ödenen asgari geçim indirimi yasa ile getirilmiş olup, bireyin veya ailenin asgari geçim düzeyini sağlayacak bölümünün toplam gelirden düşülerek vergi dışı bırakılmasıdır. Bu nedenle ücretin eki değildir. Ücret olarak nitelendirilemeyeceğinden tazminat ve işçilik alacaklarının
hesaplanmasına esas ücrete dahil edilemez.
Hükme esas bilirkişi raporunda davacının tazminat ve alacakları asgari geçim indirimi de dahil edilerek hesaplanmıştır. Bu hesap tarzı yukarda açıklandığı üzere hatalıdır. Davacının tazminat ve alacakları asgari geçim indirimi dikkate alınmadan hesaplanıp belirlenmelidir.
9.HD. 2011/49463 E. 2011 /45610 K. 28.11.2011.
HAFTALIK OLARAK HESAPLANMASI GEREKİR…4857 sayılı İş Kanunu’nun da kural olarak haftalık çalışma esası benimsenmiştir. Kanunun 41. Maddesine göre “Fazla çalışma, Kanunda yazılı koşullar çerçevesinde, haftalık kırkbeş saati aşan çalışmalardır. 63 üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam kırkbeş saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz”. 63. maddeye göre ise “Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Tarafların anlaşması ile haftalık normal çalışma süresi, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine, günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabilir. Bu halde, iki aylık süre içinde işçinin haftalık ortalama çalışma süresi, normal haftalık çalışma süresini aşamaz. Denkleştirme süresi toplu iş sözleşmeleri ile dört aya kadar artırılabilir” şeklinde kurala yer verilmiştir.
Ancak 4857 sayılı İş Kanunu ve kanuna ilişkin fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yönetmelik, haftalık çalışma esasının istisnalarına da yer vermiştir.
a) Günlük çalışma süresinin onbir saatten fazla olamayacağı Kanunda emredici şekilde düzenlendiğinden, tespit edilen fazla sürelerin denkleştirmeye tabi tutulmaması, onbir saati aşan çalışmalar için zamlı ücret ödenmesini gerektirmesidir.
b) İş Kanununun 63 üncü maddesinin son fıkrası uyarınca sağlık kuralları bakımından günde ancak 7,5 saat ve daha az çalışılması gereken işlerde, bu süreyi aşan çalışmalar fazla mesai ücreti ödenmesini gerektirir.
c) Maden ocakları, kablo döşemesi, kanalizasyon, tünel inşaatı gibi işlerin yer ve su altında yapılanlarında, günlük çalışma esası vardır.
d) En önemlisi ise gece çalışmalarında getirilen sınırlamadır. Kanunun 69/3 maddesi uyarınca “işçilerin gece çalışmaları günde yedibuçuk saati geçemez”. Kanunda belirtilen bu süre günlük çalışmanın, dolayısıyla fazla çalışmanın bir sınırını oluşturur. Gece çalışmaları yönünden haftalık kırkbeş saat olan yasal çalışma sınırı aşılmamış olsa dahi, günde yedibuçuk saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti ödenmelidir.
Hükme esas bilirkişi hesap raporunda haftalık çalışma esası, ara dinlenme, haftalık çalışma esasının kuralı dışında fazla mesai gerektiren durum olup olmadığı açık olmadığı gibi sunulan kayıtların yeterince irdelenmediği ve raporun denetime elverişli olmadığı anlaşılmaktadır. Bu nedenle işin düzenlenmesi ile ilgili sunulan kayıtları ve diğer delilleri dikkate alarak, yukarda belirtilen olgulara göre davacının haftalık çalışma saatleri ve buna göre fazla çalışmaları belirlenmeli, kayda dayanması halinde fark fazla mesai ücreti, kayda dayanmaması halinde ise ödenen aylar hesap dışı bırakılarak ödenmeyen aylar için fazla mesai ücreti hesaplanmalı ve sonucuna göre karar verilmelidir.
Eksik inceleme ve denetime elverişsiz bilirkişi hesap raporu ile karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir
9. HD. 2011/22715 E. 2012/19279 K. 04.06.2012
…4857 sayılı İş Kanunu’nun 45. Maddesi uyarınca kural olarak haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla mesai olarak kabul edilmelidir. Bu nedenle işçinin fazla çalışmaları gece çalışması veya denkleştirme ya da günlük çalışma kararlaştırılmamış ise haftalık esasa göre belirlenmelidir. Davacının fazla mesai alacağına esas bilirkişi raporunda, davacının günde 2 saat fazla mesai yaptığı belirtilerek hesaplama yapılmıştır. Bu hesaplama yöntemi yukarda belirtilen kurala aykırıdır. Davacının haftalık 45 saati aşan çalışmaları esas alınarak fazla mesai ücretinin hesaplanması gerekir.
9. HD. 2009/30601 E. 2011/23314 K. 11.07.2011
Fazla mesai süresi ve ücreti davacı ve davalı tarafın dayandığı turnike kayıtlarına göre hesap edilmiştir. Turnike kayıtlarını inceleyerek davacının fazla mesai süresini belirleyen mali müşavir bilirkişinin fazla mesai süresini hesap ederken haftalık bazda değil aylık bazda hesaplama yaptığı günlük 7.5 saati aşan çalışmaları fazla mesai olarak değerlendirdiği anlaşılmaktadır. Bu hesaplama tarzı 4857 sayılı Yasa hükümlerine aykırıdır. Davacının turnike kayıtlarına göre çalışma süresi ve fazla mesai süresi haftalık olarak hesaplanmalıdır. Davalı tarafın bu yöne ilişkin itirazlarının dikkate alınmayarak hatalı hesaplama yapan bilirkişi raporunun hükme esas alınması isabetsiz olmuştur.
Mahkemece bu hususta ek rapor alınıp değerlendirmeye tabi tutulduktan sonra karar verilmelidir.
7. HD. 2013/1646 E. 2013/8310 K. 07.05.2013
…Somut olayda; davacı haftada en az 3 gün 3’er saat fazla mesai yaptığını ileri sürmüş, davalı K. İnşaat Tic.A.Ş vekili ise işyerinde 08.00-16.00,16.00- 24.00 ve 24.00-08.00 saatleri arasında 3 vardiya halinde çalışıldığını, günde
1.5 saat çay ve yemek molası verildiği için fazla mesai yapılmadığını, çok nadir mesai yapıldığı zamanlarda ise işçilere ücretlerinin ödendiğini savunmuştur. Dinlenen taraf tanıkları da davalı işyerinde 3 vardiya sistemine göre çalıştıklarını beyan etmişlerdir.
Buna göre davalı işyerinde 3’lü vardiya sistemine göre çalışıldığı sabit olup , kural olarak 3’lü vardiya sisteminde fazla çalışma yapılması mümkün olmasa da davalı işyerinde fazla çalışmanın yapıldığı davalı K. İnşaat Tie.A.Ş vekilinin kabulündedir.
Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda fazla çalışma haftalık 45 saat üzerinden değerlendirilmek yerine davacı iddiası gibi haftada 3 gün 3 saatten 9 saat fazla çalışma yapıldığı kabul edilerek hesaplama yapılmışsa da ara dinlenme süresinin kaç saat kabul edildiğinin ve haftalık 45 saati geçen çalışmanın ne şekilde belirlendiği açıklanmamıştır.
Ayrıca 2009 yılı Eylül ayı imzalı işçi hesap pusulasına göre davacının 2009 yılında günlük çıplak ücreti 27.65 TL olmasına rağmen davacının 01.01.2009-31.12.2009 dönemine ilişkin günlük çıplak ücreti 39.49 TE esas alınıp fazla çalışma alacağının bu miktara göre hesaplandığı dönemsel ücretlerin dc dikkate alınmadığı anlaşılmıştır.
Mahkemece Yargıtay’ın bugüne kadar yerleşmiş hesaplama yöntemine aykırı ve denetime elverişli olmayan bilirkişi raporuna itibarla yazılı şekilde hüküm kurulması hatalı olup bozmayı gerektirir.
7. HD. 2013/7657 E. 2013/14105 K. 09.09.2013
…Dosyaya sunulan puantaj kayıtlarına ve dinlenen tanık beyanlarına göre haftalık çalışına süresinin 45 saat olduğu dikkate alınarak fazla çalışma ücreti hesaplaması yapılması gerekirken, aylık çalışma süresinin 180 saat olacağı kabulüyle aşan sürenin fazla çalışma olduğunu kabul edilerek giydirilmemiş brüt ücret yerine giydirilmemiş net ücret üzerinden hesaplama yapılan hatalı bilirkişi raporuna itibar edilerek karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2009/10460 E. 2011/11637 K. 18.04.2011
…Fazla mesai çalışmasının, hizmet süresinin bir kısmını kapsayan mağazadaki çalışma dönemi açısından dosyadaki puantajlara göre hesaplandığı anlaşılmaktadır. Yasal haftalık çalışma süresi 45 saattir. Puantaj kayıtlarının esas alındığı dönem için her hafta açısından ayrı ayrı inceleme yapılarak haftalık 45 saati aşan süreler var ise tespit edilerek fazla mesai süresinin hesaplanması gerekirken, aylık çalışına süresinin 180 saat olduğunun kabulü ile hesaplama yapılması hatalıdır.
9. HD. 2012/1839 E. 2014/5976 K. 25.02.2014
…Ayrıca, dairemizin yerleşik uygulamasına göre fazla çalışma süresi haftalık olarak hesaplanmalıdır. Davacının her hafta yaptığı çalışma süresinden, yasal kırkbeş saatlik çalışma süresi çıkarılarak fazla çalışma süresi belirlenmelidir. Mahkemece, aylık bazda hesaplama yapılan bilirkişi raporuna değer verilerek hüküm kurulması da isabetsiz olup, kararın bu nedenlerle bozulması gerekmiştir.
22. HD. 2012/16187 E. 2013/5605 K. 19.03.2013
…Somut olayda davacı haftada 7 gün. sabah 8:00-akşam 20:00 arası çalıştığını, fazla çalışmalarının karşılığının ödenmediğini iddia ederek fazla çalışma ücreti talep etmiştir.
Davacı tanıkları davacının bir gün 08:00-16:00; ertesi gün 08:00-20:00 arası haftanın 7 günü çalıştığını belirtmişler, davalı tanıkları S.K. ve M.Ü. de benzer ifadelerde bulunmuşlardır.
Dosya hesap bilirkişisine verilmiş davacının çalışma sistemine göre ayda 15 gün 08:00-16:00 çalışarak günde 1.5 saat ara dinlenmesi indirilerek toplam 97.5 saat, ayda 15 gün 08:00-20:00 arası çalışarak günde 1.5 saat ara dinlenmesi indirilerek toplam 157.5 saat buna göre ayda 255-180 = 75 saat fazla çalışma tespit etmişse de, fazla çalışmanın haftalık çalışma süresine göre hesaplanması gerektiği, buna göre bir gün 6.5 diğer gün 10.5 saat çalışılması durumunda 7 günlük süre içerisinde toplam 57.5 saat çalışılmış olacağı, haftalık 45 saat çalışma süresi indirildiğinde haftada 12.5 saat fazla çalışma saati bulunacak, takip eden hafta ise bir gün 10.5 saat, diğer gün 6.5 saat çalışılması durumunda 7 günlük süre içerisinde toplam 61.5 saat çalışılmış olacağı, haftalık 45 saat fazla çalışma indirildiğinde takip eden hafta 16.5 saat fazla çalışması bulunmaktadır.
Mahkemece bilirkişiden ek rapor alınmak suretiyle davacının fazla çalışma alacağı konusunda yeniden bir karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması hatalıdır.
9. HD. 2009/48927 E. 2012/9605 K. 22.03.2012
…Somut olayda, karara esas alman bilirkişi raporunda, davacının 19.00-8.00 saatleri arasında bir gün çalışıp, ertesi gün çalışmadığı, birinci hafta 42 saat, ikinci hafta 44 saatlik çalışmada, birer saat ara dinlenmesi kabul edilerek, birinci hafta 42 saat, ikinci hafta 44 saatlik çalışmasında, fazla çalışmasının bulunmadığı kabul edilerek hesaplama yapılmamıştır.
Yukardaki ilkeler esas alınarak, davacının 1999-2006 dönemi çalışmasına göre, 1475 ve 4857 SY ya göre ayrı ayrı hesaplama yapılması gerekir.
Davacının günlük 13 saatlik çalışmasında bir buçuk saatlik ara dinlenmesi düşülerek günlük 11.5 saat üzerinden, haftalık çalışma saatleri hesaplanmalıdır.
Davacının 1475 Sayılı Yasa döneminde birinci hafta toplam 34.5 saatlik çalışmasında, fazla çalışması bulunmamakta, ikinci haftada ise 46 saat çalıştığından haftalık bir saatlik fazla çalışması bulunmaktadır.
4857 Sayılı Yasa döneminde ise, günlük 11 saati aşan çalışmalarının belirlenmesi gerektiğinden, birinci hafta 3 günlük çalışmasında yarımşar saatten, haftalık bir buçuk saat fazla çalıştığı, ikinci haftanın çalışılan 4 günü yarımşar saatten toplam haftalık iki saat fazla çalışması bulunmaktadır.
Açıklanan ilkeler esas alınarak fazla çalışma alacağının hesaplanması gerekirken, yazılı gerekçe ile fazla çalışma alacağı isteğinin reddine karar verilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2009/18308 E. 2011/22340 K. 06.07.2011
…Mahkemece bilirkişi incelemesi yaptırılmış olup bilirkişi tarafından davacının fazla çalışma ücreti “davacının 6 iş gününde günde 2 saatlik fazla çalışma yaptığı” şeklinde hesaplanmıştır.
Dairemizin yerleşik uygulamasına göre fazla çalışma haftalık hesaplanmalıdır.
Davacının her hafta yaptığı çalışma belirlenerek bundan normal çalışma süresi çıkarılarak fazla mesai süresinin tespit edilmesi gerekirken bilirkişinin günlük bazda yaptığı hesaplamaya değer verilerek hüküm kurulması hatalıdır.
9. HD. 2009/22853 E. 2011/37896 K. 17.10.2011
…Somut olayda dosya içindeki bilgi vc belgelere göre davacı işçi bir dönem vardiyalı olarak görev yapmış ve ilk gün 08.00-18.00 saatleri arasında, ertesi gün 18.00-08.00 saatleri arasında çalışmıştır.
Bilirkişi raporunda sözü edilen çalışma saatlerine uygun olarak ve yasal ara dinlenme süreleri de düşülerek ilk hafta için 7 saat fazla çalışma belirlenmiş, ikinci hafta 10,5 saat fazla çalışma tespit edilmiştir.
Hesaplamanın her hafta için belirtilen fazla çalışma sürelerine göre yapılması gerekirken, her iki haftanın ortalaması alınmak suretiyle ve haftalık 8.75 saat olan fazla çalışma süresinin 9 saate tamamlanması ve haftada 9 saat için fazla çalışma ücreti hesaplanması hatalıdır.
9. HD. 2010/5900 E. 2012/16116 K. 08.05.2012
…Somut olayda davalı işverenin savunmasını kısmen doğrular şekilde bazı aylar için fâzla çalışma ücreti bordrolar ile tahakkuk ettirilmiştir.
Mahkemece hükme esas alman bilirkişi raporunda ise fazla çalışma ücreti tahakkuku bulunan ayların hesaplama dışı tutulacağı, tahakkuk bulunmayan aylar içinse tanık anlatımlarına itibar edilerek hafta içi 5 gün 9:15-19 saatleri arası I saat ara dinlenmesi ile çalıştığı, iki haftada bir de cumartesi günleri 8 saat 45 dakika çalıştığı kabul edilmiş, hesap kolaylığı açısından denilerek cumartesi günü çalışılan 8 saat 45 dakikalık çalışma süresini ikiye bölünerek haftalık çalışma süresine ilave etmek suretiyle toplam haftada 7.5 saat üzerinden fazla çalışma ücreti hesaplanmıştır. Ancak raporda istek dosya içeriğine ve kabul edilen çalışma süresine aykırı olarak hesaplanmıştır. Zira taraf tanıklarının beyanı ve bilirkişinin dc kabulünde olduğu üzere davacımız her hafta değil 15 günde bir cumartesi günleri çalışmaktadır. Ve hafta içi 5 gün 9.15-19 saatleri arasında 1 saat ara dinlenmesi yapması halinde bu çalışma şekline göıc cumartesi günleri çalışmadığı haftalarda fazla çalışması bulunmamaktadır.
Cumartesi günleri çalıştığı haftalarda bilirkişinin hesaplamasında olduğu gibi haftalık 7.5 saatlik bir fazla çalışması söz konusu olacaktır. Ancak raporda çalışma süresi boyunca tüm haftalarda haftalık 7.5 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilerek hesaplama yapılmıştır.
Öncelikle tanık ifadelerinde 15 günde bir cumartesi günleri çalıştığı belirtildiğine göre; iki haftada bir, haftalık 7.5 saat fazla çalışına yaptığı kabul edilerek fazla çalışma ücreti hesaplanmalı, fazla çalışma ücreti tahakkuku bulunan aylar da hesaplama dışı bırakılacak şekilde bilirkişiden ek rapor alınarak sonucuna göre hüküm kurulmalıdır.
Yazılı şekilde karar verilmesi hatalıdır.
9. HD. 2008/42972 E. 2010/34641 K. 25.11.2010
…Hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının fazla çalışma alacağı, davacının işyerinde iki vardiya halinde çalıştığı, birinci vardiyanın 07:00-14:00 saatleri arasında yarım saat ara dinlenmesinin mahsubu ile günde altı buçuk saat, haftanın çalışılan altı gününde ise 6,5 X 6 = 39 saat çalıştığı, takip eden haftada gece vardiyasında ise 14:00-01:00 saatleri arasında günde ortalama birbuçuk saat ara dinlenmesinin mahsubu ile onbir saat çalıştığı, haftanın altı gününde 6 X 11 = 66 saat çalıştığı, iki haftalık dönüşüm süresine göre haftalık ortalama çalışma süresinin 39+66/2=52,5 (Yuvarlama ile 53) saat olduğu, haftalık normal kırkbeş saatin üzerinde, 53-45=8 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilerek hesaplanmıştır. Ancak öncelikle vardiyalı çalışma sisteminde her haftanın kendi içinde değerlendirilmesi ve her hafta için davacının fazla çalışma süresinin ayrı ayrı hesaplanması gerekmektedir. İki haftalık çalışma süresinin toplanarak ikiye bölünmesi ve çıkan sonuca göre haftalık ortalama fazla çalışma süresinin tespiti isabetli olmamıştır. Davacının 07:00-14:00 vardiyasında çalıştığı haftalarda fazla çalışma yapmadığı izahtan varestedir. Davacının 14:00-01:00 vardiyasında çalıştığı haftalar yönünden ise; günde onbir saat çalıştığı, kanuni bir saat ara dinlenmesinin düşülmesi ile günde on saat ve haftada altmış saat çalıştığı, altmış saatten haftalık kırkbeş saat çalışma süresinin mahsubu ile haftada onbeş saat fazla çalışına yaptığı sonucuna ulaşılmaktadır. Mahkemece, davacının fazla çalışma alacağının belirtilen şekilde hesaplanması için bilirkişiden ek rapor aldırılmak ve sonucuna göre bir karar verilmelidir. Eksik inceleme ile yazılı şekilde sonuca gidilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2013/2190 F.. 2014/666 K. 22.01.2014
…Taraflar arasında davacının çalışma saatleri ihtilaflıdır. Davacı vekili dava dilekçesinde davacının kış aylarında 10 saat, yaz aylarında 14 saat ve ilkbahar ve sonbaharda 12 saat çalıştığını beyan etmiştir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının çalışma saati tanık beyanları dikkate alınarak ortalama günlük 11.45 saat olarak hesaplanmıştır. Bu durumda davacının kış aylarına ilişkin olarak beyan ettiği günlük 10 saat çalışına süresinden daha fazla hesaplama yapılarak talep aşılmıştır. Davacının beyanı dikkate alınarak yaz ve kış aylarına ilişkin çalışma saatlerinin ayrı ayrı hesaplanarak fazla mesai çalışmasının hesaplanması gerekirken talep aşılmak suretiyle karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2013/34281 E. 2013/29698 K. 19.12.2013
…Davacının bakiye fazla mesai ücreti hesaplanırken aylık çalışma saatine göre sonuca gidildiği anlaşılmaktadır.
Bu tür hesaplama şekli yasaya vc dairemiz içtihatlarına uygun değildir.
Haftalık çalışma saatleri nazara alınarak 45 saati aşan çalışmalar fazla mesai olarak değerlendirilebilir. Bu esaslara göre somut olayda devam çizelgeleri ve bordrolar nazara alınarak sonuca gidilmelidir.
9. HD. 2006/8302 E. 2006/29558 K. 09.11.2006
…Davalı vekili bilirkişi raporundan sonra 26.7.2005 tarihli dilekçesi ile rapora karşı somut itirazlarda bulunmuştur. Davacının haftada 6 gün çalıştığını belirtmesine rağmen bilirkişice her gün günde 3 saat fazla mesai yaptığını kabul ederek hesap yapması ve fazla mesai ücretini haftalık 45 saati aşan süre üzerinden haftalık dönemler halinde değil yıllık 365 gün üzerinden hesap yapılması doğru bulunmamıştır. Öte yandan davanın rapora itirazlarının dikkate alınmaması da hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2006/7787 E. 2006/28430 K. 30.10.2006
GÜNLÜK 11 SAATİN AŞILMASI DURUMUNDA HESAPLAMA
Haftalık 45 saat aşılmasa da günlük 11 saati aşan süreler fazla çalışma olarak değerlendirilmelidir.…Davacının sulama mevsiminde 24 saat çalışma ve 24 saat dinlenme yaptığı kabul edilerek çalışılan ve çalışılmayan her gün için 3’er saat fazla çalışma esasına göre hesaplama yapılmıştır.
Dairemizin Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen uygulamasına göre 24 saat çalışma hallerinde günlük 14 saatin mesaide geçtiği kabul edilmelidir (Yargıtay HGK. 5.4.2006 gün 2006/9-107 E 2006/144 K). 4857 sayılı İş Kanununun 63. maddesinde günlük mesai 11 saatle sınırlandırılmış olmakla 11 saati aşan çalışmanın karşılığı fazla çalışma olarak ödenmelidir. Şu hale göre davacı işçinin 24 saat çalıştığı günler için günde 3 saat fazla çalışma ücreti hesaplanmalıdır.
Belirtmek gerekir ki, günde 11 saati aşan çalışmalar, haftalık çalışma süresi 45 saati aşmamış olsa dahi fazla çalışma olarak hesaplanmalı ve işçiye ödenmelidir. Mahkemece gerekirse bilirkişiden bu yönde ek hesap raporu alınmalı ve sonucuna göre bir karar verilmelidir.
9. HD. 2009/5229 E. 2010/20793 K. 29.06.2010
…Somut olayda, davacının 24 saat çalışma 48 saat dinlenme şeklinde çalıştığı tartışmasızdır. 24 saat çalışına 48 saat dinlenme prensibine göre çalışan davacının 1 ay içindeki çalışması haftalık olarak hesaplandığında 1. hafta 3 gün, 2.hafta 2 gün,3.hafta 2 gün,4. Hafta 3 gün olmak üzere çalıştığı anlaşılmaktadır. Bu çalışma süresine göre davacının haftalık çalışma süresi 1. ve 4. haftalarda 42 saat 2. ve 3. haftada ise 28 saat olup haftalık 45 saatlik süre aşılmamaktadır. Ancak 11 saati geçen her çalışma haftalık 45 saat aşılmasa dahi fazla çalışmadır.
Buna göre, davacının l.ve 4. haftalarda 3×3=9 saat 2.ve 3.haftada ise 2×3=6 saat aylık 15 saat fazla çalışması söz konusudur. Hesaplamaların bu şekilde yapılarak yıllı izin ve raporlu bulunan süreler varsa düşülüp hakkaniyet indirimi uygulanarak fazla çalışma hesabı yapılması gerekirken aylık varsayımsal hesaba göre hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2010/20004 E. 2012/32191 K. 01.10.2012
SÖZLEŞMEDE FAZLA ÇALIŞMANIN ÜCRETE DAHİL OLDUĞU HALLERDE HESAPLAMA…Diğer taraftan fazla mesai ücretinin, ücretin içinde olması ve asıl ücretin fazla mesai olarak ödenen miktarın dışlanması sonucu kabul edilen çıplak ücret olması karşısında, fazla mesai ve tatil ücret alacaklarının bordrodaki bu belirtilen çıplak ücret üzerinden, kıdem tazminatının ise çıplak ücrete göre belirlenecek giydirilmiş ücret üzerinden hesaplanıp hüküm altına alınması gerekir. Eksik inceme ve hatalı değerlendirme ile alacakların kabulü hatalıdır.
9. HD. 2014/12544 E. 2014/14429 K. 05.05.2014
Somut olayda, bordrolar, işe giriş bildirgeleri, bölge çalışına müdürlüğünün raporunun tartışılması ve değerlendirilmesi sonucunda, sunulan delillerden davacının fazla çalışına yaptığı ve genel tatillerde çalıştığı anlaşılmaktadır.
Bilirkişi sözleşmede 270 saat fazla çalışmanın ücrete dahil olması nedeniyle davacının ara dinlenme düşüldükten sonra fiilen günde 10 saat olmak üzere haftanın 6 gününde toplam 60 saat çalıştığı ve haftada 45 saati aşan 15 saatlik sürenin fazla mesai teşkil edeceği haftalık 5 saatlik sürenin de tenzili ile davacının ortalama haftada 10 saat fazla mesai yaptığını kabul ederek hesaplama yapmış, mahkemece bu hesaba itibar edilerek hüküm tesis edilmiştir.
Saptanan bu durum karşısında ve yukarıda açıklanan maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulduğunda, davacının fazla çalışmaları 270 saati dolduruncaya kadar çalışmaları toplanarak tespit edilip, bundan sonraki çalışmaları fazla çalışma sayılarak ve ücreti de 270 saati doldurduktan sonraki ücreti ne ise o ücret esas alınarak hesap yapılmalıdır.
9. HD. 2009/22815 E. 2011/42060 K. 01.11.2011
KAYITLARA DAYALI ÇALIŞMA HALİNDE ARADAKİ FARKA HÜKMEDİLMELİDİR
Kayda dayalı çalışma yapılıyor ve bordroda ödeme varsa bu ayların dışlanması değil aradaki farkın hesaplanması yoluna gidilmelidir.
…Bilirkişi işyeri kayıtlarından davacının fazla çalışma yaptığı ayları tespit etmiş ise de, dosyada bulunan bordrolardan o aylarda fazla çalışma tahakkuklarının yapıldığı görülmektedir. Fazla çalışmanın kayıtlara dayanması halinde o ayın dışlanması değil mahsubu yoluna gidilmelidir. Mahkemece yapılan tahakkukların yapılan fazla çalışmalardan mahsubunun gerekip gerekmediği tartışılmadan eksik incelemeyle karar verilmesi hatalı olup bozma nedenidir.
7. HD. 2013/5119 E. 2013/12830 K. 08.07.2013
…Somut olayda, daval ı işveren tarafından dosya içerisine ibraz edilen puantaj kayıtları içeriği ile davacının hak kazandığı fazla çalışma ücret alacaklarının ödendiğinin ispatlandığı kanaatine varılmış ve bu alacak isteminin reddine karar verilmiştir.
Hükme esas alman puantaj kayıtlarının incelenmesinde; işçinin günlük olarak gerçekleştirdiği fazla çalışma süresinin ilgili sütununda gösterildiği, kayıtların alt kısımda ise aylık olarak tahakkuk ettirilen ve işçiye ödenen fazla çalışma ücret miktarının belirtildiği görülmektedir. Puantaj kayıtlarında gösterilen toplam fazla çalışma süresine uygun şekilde tahakkuk gerçekleştirilip gerçekleştirilmediği, bir başka söyleyiş ile kayıtlarda gösterilen fâzla çalışmaların karşılıklarının tamamının ödenip ödenmediği denetlenmeksizin davacının fazla çalışma ücret alacağı isteminin reddine karar verilmesi isabetsizdir. Bu hususta bilirkişiden ek rapor alınarak davacının bakiye fazla çalışma ücret alacağı bulunup bulunmadığı belirlenmeli ve sonucuna göre hüküm kurulmalıdır.
22. HD. 2013/7579 E. 2014/6480 K. 18.03.2014
…Somut olayda, davalı işyerinde çalışan taraf tanıklarının beyanları, şirket yetkilisinin çalışma saatlerine ilişkin duyurusu ile gündüz vardiyasında haftanın 6 günü günde 10.5 saat gece vardiyasında günde 12 saat olmak üzere iki vardiya şeklinde çalışıldığı anlaşılmıştır.
Hükme esas alınan bilirkişi raporunda da davacının iki vardiya şeklinde ayda 2 hafta günde 10.5 saat çalıştığı 1 saat ara dinlenmesinin mahsubu ile günde 9.5 saat, diğer 2 hafta haftanın 6 günü 1.5 saat ara dinlenmesi ile günde
10.5 saat çalıştığını kabul ederek toplam ayda 60 saat üzerinden fazla çalışma ücreti hesaplanmıştır.
Davalı işyerine ilişkin Dairemizden geçen emsal dosyalarda dinlenen tanıklar vc davacılar beyanlarında günlük 12 saatlik çalışma süresinde 10.5 saatin üzerindeki 1.5 saatlik çalışmanın ücretinin işverence ödendiğini belirtmişlerdir.
Davacı da tanık olarak dinlendiği Bursa 5. İş Mah. nin 2007/760 F. sayılı dosyasında ki ifadesinde, 12 şer saatlik 2 vardiya halinde çalıştıklarım maaşlarının dışında günlük 1.5 saatlik fazla çalışma ücretinin işverence ödendiğini belirtmiştir.
İşyeri uygulaması olarak saptanan bu durum karşısında ve yukarıda açıklanan maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulduğunda, günlük 12 saatlik çalışmada 1.5 saatlik fazla çalışma ücretinin işveren tarafından ödendiği 1.5 saat de ara dinlenmesi yapıldığı kabul edilerek fazla çalışma ücreti hesaplanmalıdır. Yazılı şekilde karar verilmesi isabetsizdir.
9. HD. 2009/35273 E. 2012/875 K. 19.01.2012
HAFTA TATİLİNDE ÇALIŞMA VARSA 7,5 SAAT ÜSTÜ FAZLA ÇALIŞMADIR
Hafta tatillerinde 7,5 saati aşan fazla çalışmanın da haftalık fazla çalışma süresine dahil edilmesi gerekmektedir.
…Somut olayda hükme esas alınan bilirkişi raporunda davalı işyerinde haftanın 7 günü 8.30-22.30 saatleri arasında 1 saat ara dinlenme ile günde 13, haftada 91 saat çalışıldığı, 46 saat fazla çalışma yapıldığı belirtilmiştir.
Hafta tatili çalışmasının tamamı fazla çalışma olarak hesaplanmıştır.
Davalı işyeri kebapçıdır. Tanık beyanlarına göre davalı işyerinde 8-19 ve 10-21 saatleri arasında 1,5 saat ara dinlenme ile haftanın 7 günü iki vardiya halinde çalışıldığı sabittir. 1,5 saat ara dinlenme düşüldüğünde haftanın 6 günü 57 saat çalışılmaktadır. Pazar günü yapılan 9,5 saat çalışmadan 7,5 saatlik hafta tatili çalışması düşüldüğünde 2 saat fazla çalışma bulunmaktadır. Davacının haftalık çalışma süresi 59 saattir. Bu durumda davacının haftalık 14 saat fazla çalışması bulunmaktadır.
Mahkemece davacının haftada 14 saat fazla çalışına yaptığı kabul edilerek ek bilir kişi raporu alınarak sonucuna göre karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde haftada 46 saat fazla çalışma kabul edilerek hüküm kurulması hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2010/25291 E. 2010/25678 K. 23.09.2010
…Dosya içeriğine göre somut olayda davacının haftanın yedi günü çalışma süresinin 08.00/17.00 arası 9 saat olduğu, bu süreden 1 saatlik ana dinlenme süresi indirildiğinde günlük çalışma süresinin 8 saat olduğu belirlenmiştir. Pazar günleri de çalıştığını kanıtlayan davacının bu günlerdeki normal 7.5 saatlik çalışma süresinin hafta tatili olarak talep edildiği, bu yönü ile Pazar gününden yarım saatlik çalışma süresinin de eklenmesi ile davacının haftalık çalışma süresinin (6 gün x 8 saat 4 0.5 saat =48.5 saat olduğu) bu süreden 45 saatlik normal çalışma süresi indirildiğinde davacının haftalık fazla çalışma süresinin 3.5 saat olduğu anlaşılmaktadır. Buna göre fazla çalışma süresinin günlük 2 saat olarak kabul edilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2008/14748 E. 2010/5809 K. 04.03.2010
…Somut olayda, hükme esas alman bilirkişi raporunda davacının haftanın yedi günü günlük oniki saat çalıştığı, gtinde bir saat ara dinlenme süresi düşümüyle haftalık otuziki saat fazla çalışma yaptığı kabul edilerek fazla çalışma ücreti hesaplanmıştır.
Öncelikle, günlük oniki saat süren çalışma süresinden birbuçuk saat ara dinlenme süresi düşümü gerekirken, yazılı şekilde bir saat ara dinlenme süresinin düşülmesi hatalıdır.
Diğer taraftan, haftalık fazla çalışma saatinin tespitinde, hafta tatili günü için yedi buçuk saatlik çalışmanın da fazla çalışma saat hesabına dahil edilerek hesaplama yapılması hatalı olmuştur.
Anılan nedenlerle, davacının haftanın yedi günü günlük oniki saat çalıştığı, günlük çalışma süresinden birbuçuk saat ara dinlenme süresi düşümüyle haftalık yirmibir saat fazla çalışma yaptığı kabul edilerek fazla çalışma ücreti alacağı hesaplanmalı vc şimdiki gibi uygulanacak hakkaniyet indirimiyle hüküm altına alınmalıdır. Yazılı şekilde eksik incelemeyle karar verilmesi bozmayı gerektirmiştir.
22.HD. 2013/5726 E. 2014/4040 K. 25.02.2014.
…Davacının hafta tatillerinde de çalıştığı tanıklarca ifade edilmiştir.
Hafta tatillerinde 7,5 saati aşan 2,5 saatlik fazla çalışmanın da haftalık fazla çalışma süresine dahil edilmesi gerekmektedir.
Aynı konuda verilen bir kısım dosyalarda fazla çalışma alacağının bu şekilde kabul edilmesine rağmen, bir kısım dosyalarda hafta tatilindeki 2,5 saatlik sürenin fazla çalışma süresine dahil edilmemesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2011/49597 E. 2011/45201 K. 22.11.2011
…Somut olayda tanıklar haftanın 7 günü 7.00-18.00 saatleri arasında 1 saat ara dinlenme verilmek suretiyle çalışıldığını belirtmişlerdir.
Bilirkişi tarafından fazla çalışma süresi hesaplanırken davacı işçinin tüm çalışma süresi boyunca günde 3 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilmiştir.
Tanık beyanları dikkate alındığında 11 saatlik çalışmada 1,5 saat ara dinlenme düşüleceğinden davacının haftanın 6 günü günde 9,5 saatten toplam 57 saat çalışmıştır.
Ayrıca Pazar günü de 9,5 saat çalışması vardır. Pazar günü yapılan 7,5 saatlik çalışma hafta tatili çalışmasıdır. Kalan 2 saat haftalık çalışma süresine eklendiğinde davacı işçi haftada 59 saat çalışmış olup 14 saat fazla çalışması bulunmaktadır. Fazla çalışma hesaplamasının bu şekilde yapılması gerekir.
Ayrıca davacı işçinin yıllık izinde olduğu süreler yönünden fazla çalışma yaptığı kabul edilerek hesaplama yapılması hatalıdır. Davacı işçinin izinde olduğu sürelerin fazla çalışma süresinden çıkartılması gerekir.
9. HD. 2009/25389 E. 2011/43739 K. 16.11.2011
HAFTA TATİLİ VE FAZLA ÇALIŞMA YAPILMIŞSA FAZLA ÇALIŞMA 6 GÜN ÜZERİNDEN HESAPLANMALIDIRHafta tatili ücreti ayrıca hesaplandığına göre mükerrer ödemeye yol açmamak için davacının haftada 7 değil 6 gün çalıştığı 7. Gün günde 7.5 saati aşan kısım fazla çalışma kabul edilerek hesaplama yapılmalıdır.
…Karara esas alınan bilirkişi raporunda tanık ifadelerine göre davacının ara dinlenmeler düşüldükten sonra günde 10 saat üzerinden haftada 70 saat çalıştığı ve 45 saatlik yasal çalışma süresi düşüldüğünde haftalık fazla çalışma süresinin 25 saat olduğu kabul edilerek fazla mesai ücreti hesaplamıştır. Yine bilirkişi tarafından tanık anlatımlarına atıfla davacıya hafta tatili kullanılmadığı gerekçesiyle hafta tatili ücreti hesaplanmıştır.
Hafta tatilinde işçinin çalışması halinde, çalışma karşılığı olmaksızın kendisine ödenmesi gereken bir yevmiye yanında, çalışmanın karşılığı da bir buçuk yevmiye olarak hafta tatili ücreti ödenmelidir. Bu tespite göre davacının ara vermeksizin hafta tatili olması gereken günde de çalışması halinde normal çalışma süresi karşılığı kendisine hafta tatili ücreti olarak (2.5 yevmiye) ödenmesi gerekir. Eğer hafta tatili gününde çalışılan süre normal çalışma süresini aşıyor ise bu sürenin de fazla çalışma olarak kabulü ile bu saatler için %50 zamlı fazla çalışma ücreti olarak hesaplanması gerekir.
Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda hafta tatili olması gereken gün için normal çalışma saati bakımından hem fazla mesai ücreti hem de hafta tatili ücreti hesaplanması hatalı olup bozma nedenidir.
7. HD. 2013/1677 E. 2013/6485 K. 15.04.2013
…Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda tanık beyanlarına istinaden davacı yararına 7 gün üzerinden haftalık 28,5 saat için fazla mesai hesap edilmiş ise de, davacının ayrıca hafta tatili çalışma ücreti istemi olup bu alacak ayrıca hüküm altına alındığına göre 7. gün yani hafta tatili çalışmasının ancak 7.5 saati aşan kısmı fazla mesai süresine eklenebileceği gözetilmeksizin fazla mesai ücretinin 6 gün yerine 7 gün üzerinden hesaplanması isabetsiz olmuştur
7. HD. 2013/12923 E. 2013/18895 K. 11.11.2013
…Somut olayda, hükme esas alınan bilirkişi raporunda, davacı tanıklarının anlatımları dikkate alınarak, davacının talep ettiği fazla mesai alacağı hüküm altına alınmıştır. Ancak davalı tanıklarının beyanı, davacının yaptığı işin niteliği ve tüm dosya kapsamı birlikte değerlendirildiğinde, dava konusu alacakla ilgili olarak yeterince araştırma yapılmadığı anlaşılmaktadır. Bu durumda mahkemece, işyeriyle ilgili davacının çalışmalarını gösteren diğer belgelerin eclbedilip incelenerek, gerekirse işyeri kayıtları üzerinde bilirkişiye inceleme yetkisi verilerek işyeriııdeki bilgisayar kayıtlarından işyerinin açılış-kapanış saatleri de tekrar incelenerek fazla çalışma olgusu kuşku ve duraksamaya yer bırakmayacak şekilde sağlıklı bir biçimde belirlendikten sonra sonucuna göre karar verilmelidir. Ayrıca fazla mesai alacağı hesaplamasında hafta tatili günlerinin dikkate alınması mükerrer ödemeye neden olabileceğinden hatalıdır. Bu nedenle davacının fâzla mesai alacağının hesaplanmasında hafta tatili günleri dikkate alınmayarak haftanın altı günü üzerinden hesaplama yapılması gereklidir. Mahkemece eksik inceleme ile yazılı şekilde karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2013/2278 E. 2014/730 K. 23.01.2014
…Mahkemece bozma sonrası yapılan araştırına göre davacının fazla mesai yaptığı kabul edilerek hükme esas alman bilirkişi raporuna göre fazla mesai alacağına hükmedilmiştir. Hükme esas alman bilirkişi raporunda davacının haftanın yedi günü 08:00-20:00 saatleri arasında çalıştığını kabul edilerek haftalık 28,5 saat fazla mesai yaptığı tespit edilmiş vc buna göre fâzla mesai alacağı hesaplanmıştır. Davacı ayrıca hafta tatili alacağı talebinde bulunmuş vc bu talepte mahkemece hüküm altına alınmıştır. Mükerrer ödemenin önüne geçilebilmesi için davacının fazla mesai alacağı hesaplanırken hafta tatili normal çalışma saatlerinin hesaplamaya dahil edilmemesi gereklidir. Hükme esas alman bilirkişi raporunda davacının hafta tatilli normal çalışma saatlerinin fazla mesai alacağı hesabından mahsup edilmediği anlaşılmaktadır. Bu şekilde hesaplama yapılması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2014/7815 E. 2014/7494 K. 09.04.2014
…Somut olayda hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının ayda iki pazar günü çalıştığı kabul edilerek hafta tatil alacağı hesaplanmıştır. Aynı zamanda aydaki bu iki pazar günü çalışması günde dokuzar saatten onsekiz saat esas alınarak, ayın dört haftasına bölünmek suretiyle haftalık fazla mesai saatine ayrıca 4,5 saat olarak ta eklenmesi suretiyle çalışılan hafta tatilinin hem hafta tatil ücreti hem de fazla mesai saatlerine dahil edilerek mükerrer hesap yapılması hatalı olup bozma sebebidir.
22. HD. 2012/16861 E. 2013/5922 K. 21.03.2013
…Davacı işçi fazla çalışma ücretini talep etmiş, mahkemece haftada 21 saat olarak hesaplanan fazla çalışma ücretinden taktiri indirim yapılarak isteğin kabulüne karar verilmiştir.
Hükme esas alınana bilirkişi raporunda haftada 7 gün olan çalışmalar için tüm çalışma süresi 77 saat olarak belirlenmiş bundan 11 saat ara dinlenmesi ile yasal haftalık 45 saat çalışma süresi düşülerek haftalık 21 saat fazla çalışma ücreti hesaplanmıştır. Davacı işçi aynı zamanda hafta tatili ücreti talep etmiş olup, mahkemece sözü edilen hafta tatili çalışmaları da ayrıca hesaplanarak hüküm altına alınmıştır.
Fazla çalışma hesabında dikkate alınan haftalık çalışma süresi içinde hafta tatilinde yapılan normal çalışmalara da yer verilmiş olmakla, hafta tatili çalışması hem fazla çalışma içinde hesaplanmak hem de ayrıca hafta tatili ücreti hesabı yapılmak suretiyle mükerrer yararlanmaya imkan verecek şekilde isteklerin kabulüne karar verilmiştir. Fazla çalışma hesabı noktasında hafta tatili normal çalışma süresinin dikkate alınması hatalı olup kararın bu yönden dc bozulması gerekmiştir.
9. HD. 2008/28096 E. 2010/30467 K. 26/10/2010
…Somut olayda, davacı tarafça fazla çalışma ücreti ile birlikte diğer alacakları yanında hafta tatili ücreti de talep etmiş ve yerel mahkemece tüm taleplerin kabulüne karar verilmiştir.
Yerel mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda, tanık beyanları nazara alınarak, davacının haftanın 7 günü çalıştığı, günlük çalışma süresinin, ara dinlenmesinin indirilmesi ile 8 saat olduğu ve davacının haftalık çalışmasının 56 saat (=7 gün x 8 saat = 56 saat) olduğu, haftalık fazla çalışmasının ise 11 saat (=56 saat – 45 saat = 11 saat) olduğu belirlenmiş ve fazla çalışma ücreti haftalık 11 saat olarak hesaplanmıştır.
Yukarıdaki ilke kararımız kapsamında, davacının hafta tatili günlerinde çalıştığı ve mahkemece hafta tatili ücretine hükmedildiği, anlaşıldığından davacının fazla çalışma süresinin haftanın 6 günü üzerinden hesaplanması gerekirken, hatalı bilirkişi raporuna itibarla yazılı şekilde hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2010/7880 E. 2012/15167 K. 02/05/2012
…Mahkemece hükme esas alman bilirkişi raporunda davacı lehine tanık beyanlarına istinaden haftanın 7 günü, 11 saat toplamda ise 77 saat çalıştığı, haftalık 32 saat fazla mesai yaptığı kabul edilerek fazla mesai ücreti hesap edilmiş ise de, davacının hafta tatili çalışma ücret istemi olup bu alacak ayrıca hüküm altına alındığına göre fazla mesai ücretinin 6 gün yerine 7 gün üzerinden hesaplanarak davalıdan tahsiline karar verilmesi hatalıdır.
9. HD. 2010/15420 E. 2012/20075 K. 11.06.2012
…Mahkemece hükme esas alman bilirkişi raporunda tanık beyanlarına istinaden davacı lehine günlük 4 saat, 7 gün üzerinden haftalık 28 saat için fazla mesai hesap edilmiş ise de, davacı lehine ayrıca hafta tatili alacağı hüküm altına alındığına göre fazla mesai ücretinin 6 gün yerine 7 gün üzerinden hesaplanması hatalıdır.
7. gün yani hafta tatili çalışmasının ancak 7.5 saati aşan kısmı fazla mesai süresine eklenebilir. Bu yön üzerinden durulmadan yazılı şekilde hazırlanan rapora istinaden hüküm tesisi bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2010/17669 E. 2012/25315 K. 02.07.2012
…Somut olayda, çekişmeli vakıalar hakkında toplanan delillerin tartışılması ve değerlendirilmesi sonucunda, davacının fazla çalışma ve hafta tatili ücretlerini ayrı ayrı talep ettiği mahkemece her iki talebinde ayrı ayrı hüküm altına alındığı anlaşılmaktadır.
Davacının fazla çalışma ücretleri haftada 7 gün üzerinden hesaplanmıştır. Davacının hafta tatili ücreti ayrıca hüküm altına alındığına göre fazla çalışmanın haftada 6 gün üzerinden hesaplanması gerekirken 7 gün üzerinden hesabı bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2010/17804 E. 2012/26366 K. 04.07.2012
…Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacı lehine I hafta 7 gün, 1 hafta 6 gün mesai yaptığı kabul edilerek fazla mesai ücreti hesap edilmiş ise de, davacının hafta tatili çalışma ücreti istemi olup, bu alacak ayrıca hüküm altına alındığına göre fazla mesai ücretinin ayın 2 haftalık kısmı için 6 gün yerine 7 gün üzerinden hesaplanarak davalıdan tahsiline karar verilmesi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2010/13213 E. 2012/25830 K. 03/07/2012
…Somut olayda, hükme esas alınan bilirkişi raporunda, fazla çalışma süresi hesaplanırken davacının haftanın 7 günü çalıştığı belirtilmiş ve günlük çalışma süresi ile 7 gün çarpılarak, haftalık çalışma süresi ve haftalık fazla çalışma süresi tespit edilmiştir.
Davacı dava dilekçesinde, fazla çalışma ücreti ile birlikte hafta tatili ücreti talebinde de bulunmuş ve yerel mahkemece her iki talebin de kabulüne karar verilmiştir.
Davacının talep ettiği hafta tatili ücretinin ayrıca kabulüne karar verildiği halde, fazla çalışma ücretinin 6 gün üzerinden hesaplanması gerekirken yazılı şekilde hesaplanması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2010/11410 E. 2012/17259 K. 16.05.2012
GENEL TATİL GÜNLERİ
…Resmi bayram ve tatil ücreti zamlı olarak hüküm altına alındığı halde fazla çalışma hesabına ulusal bayram günlerinin de katılması hatalıdır. Bu nedenle fazla çalışmanın resmi bayram tatil günleri dışlanarak yapılması gerekmektedir.
9. HD. 2010/13393 E. 2012/23464 K. 18.06.2012
…Somut olayda, yerel mahkemece davacının haftanın yedi günü ara dinlenme süresi düşüldükten sonra günde on saat çalıştığının kabulü ile bu hesaba dayalı bilirkişi raporuna itibarla hüküm kurulmuş ise de, davacının aynı zamanda hafta tatili ücret talebinin de bayram ve genel tatil ücreti içinde kabul edildiği görülmektedir. Davacının bu çalışma sistemine göre yedinci çalışma gününde yedibuçuk saati aşan çalışma süresi fazla çalışma hesabında gözönüne alınabilir. Aynı sürenin hem fazla çalışma hem hafta tatili hesabında kullanılması mükerrer yararlanmaya yol açacağından hatalıdır. Fazla çalışma altı gün üzerinden belirlenip çalışılan hafta tatilindeki yedibuçuk saati aşan kısım eklenerek hesaplanmalıdır. Çalışıldığı kabul edilen ve ayrıca hesaplanan resmi bayram ve genel tatil günlerine denk gelen haftalarda da aynı ilke gözetilmelidir. Ayrıca dini bayramlarda çalışılmadığı kabul edildiği halde fazla mesai hesabı yapılırken bu sürelerin dışlanmamış olması da hatalıdır.
22. HD. 2013/33897 E. 2014/242 K. 16.01.2014
…Dosya içeriğine göre; davalı işyerinde haftanın 6 günü çalışıldığı , milli bayramlarda çalışıldığı ancak dini bayramlarda çalışılmadığı anlaşılmaktadır. Ancak, davacının fazla çalışma ve genel tatil alacakları hesaplanırken dini bayram ve pazar günlerine denk gelen günler dışlanmamıştır. Söz konusu alacaklar hesaplanırken pazar gününe vc dini bayram günlerine denk gelen günlerin hesaplama dışı bırakılması gerekmektedir. Bu yön gözetilmeden, çalışılmayan günler için fazla çalışma ve genel tatil alacağına hükmedilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2012/13248 E. 2013/3174 K. 15.02.2013
…Davacının fazla çalışma alacağı hesaplanırken genel tatil günlerinin ve davacının ücretli izinde olduğu günlerin dışlanıp dışlanmadığı dosya kapsamı ile denetlenemediğinden, bu hususta bilirkişiden ek rapor aldırılmak ve oluşacak sonuca göre karar verilmelidir. Eksik inceleme ile sonuca gidilmesi hatalı olup bu husus ayrıca bozma nedeni yapılmıştır.
22. HD. 2013/2572 E. 2014/926 K. 27.01.2014
…Mahkemece talep edilen diğer alacakların yanında genel tatil, hafta tatili ve fazla mesai alacaklarının da kabulüne karar verilmiştir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda fazla mesai hesabı yapılırken davacının çalıştığı kabul edilen hafta tatili ve genel tatil çalışmalarına ilişkin süreler dışlanmamıştır. Mahkemece yapılacak iş bilirkişiden ek rapor alınmak suretiyle hafta tatili genel tatil ve fazla mesai alacaklarının yeniden hesaplanarak sonucuna göre karar verilmesidir. Yazılı gerekçe ile verilen karar hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2013/2142 E. 2014/695 K. 22.01.2014
…Davacı yargılama aşamasında resmi ve dini bayramlarda çalıştığına ilişkin bir iddiada bulunmamıştır.
Yerel Mahkemenin hükme esas aldığı bilirkişi raporunda, fazla çalışma ücreti alacağı hesaplanırken resmi ve dini bayramların bu sürelerden düşürüldüğüne ilişkin bir açıklık bulunmamaktadır.
Mahkemece çalışılan dönemde resmi ve dini bayram tatilleri dışlanarak davacının fazla çalışma ücretinin belirlenmesi için ek bilirkişi raporu alınarak sonuca gidilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulması hatalıdır.
9. HD. 2009/27795 E. 2011/45357 K. 16.11.2011
İZİNDE OLDUĞU DÖNEMLERİN HESABA KATILMAMASI GEREKİRİşçinin yıllık izinde, mazeret izinli olduğu günler dışlanmalı hakkaniyet indirimi bundan sonra yapılmalıdır. Hakkaniyet indirimi izinde geçen sürelerin karşılığı değildir.
…Hükme esas alman bilirkişi raporunda davacının ayda 4 gün hafta tatili iznini kullandığı, 2 gün de yıpranma izni kullandığı, yılda 30 gün yıllık izin kullandığı belirtilmekle birlikle, fazla çalışma ücreti hesaplanırken izin sürelerinin belirlenmesinin sağlıklı olmayacağı belirtilerek yılın tamamında her gün 14 saat fiili çalışma olmuş gibi hesaplamaya gidilmiş ve % 30 oranında indirim yapılmıştır.
Taktiri indirim, işçinin izinde geçen günlerinin karşılığı değildir. Hastalık, mazeret, idari izin gibi nedenlerle, işçinin, açıkladığı şekilde mesaili olarak çalışmasının hayalın olağan akışına aykırı olmasına dayalı olarak indirime gidilmektedir.
Fazla çalışma ücreti hesaplama konusu dönem içinde davacı işçinin kullandığı yıllık izinler, hafta tatili ile yıpranma izinleri ve diğer izinler gün olarak düşülerek belirlenmeli indirimler daha sonra yapılmalıdır. Kararın bu yönden de bozulması gerekmiştir.
9. HD. 2011/944 E. 2013/10811 K. 02.04.2013
…Somut olayda, davacıya ait yıllık izin belgelerinin dosya içinde yer aldığı anlaşılmaktadır.
Mahkemece söz konusu belgeler taraflara sorularak içeriğinin doğru olduğunun tespiti halinde, fazla çalışma sürelerinin hesabında kullanılan yıllık izin sürelerinin dışlanması gerekirken bu süreler dışlanmadan fazla çalışma süresinin hesabı hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2009/41281 E. 2012/4924 K. 20.02.2012
…Dosya kapsamına göre davacının haftalık 12 saat fâzla mesai yaptığı sabittir. Bu durumda fazla mesai ücretinin haftalık 12 saat üzerinden hesaplanması gerekirken, aylık 60 saat üzerinden hesap edilmiş olması hatalıdır. Ayrıca, davacının 17 gün yıllık izin kullanmış olduğu anlaşıldığı halde bilirkişinin fazla mesai ücretini hesaplarken bu süreyi dışlamamış olması da hatalı olmuştur. Mahkemece, hatalı ve yetersiz bilirkişi raporuna dayanılarak fazla mesai alacağının yazılı şekilde hüküm altına alınması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2013/908 E. 2013/29746 K. 20.12.2013
… Kabule göre de, davacının yıllık izinde geçen süresinin fazla çalışma hesabından dışlanması gerekirken, hükme esas alınan bilirkişi raporunda bu süre bakımından da fazla çalışma hesabı yapılmış olması hatalıdır.
22. HD. 2013/7365 E. 2014/6495 K. 18.03.2014
…Somut olayda, tanık beyanlarına itibarla, davacının haftalık 10,5 saat fazla çalışması olduğunun kabulü ile bilirkişi tarafından hesaplanan fazla çalışma ücreti hüküm altına alınmıştır. Bilirkişi raporunda, yıllık 52 hafta üzerinden olmak üzere çalışma süresinin tamamı yönünden hesaplama yapılmıştır. Dosya içeriğinde bulunan imzalı ücret bordrolarından ve yıllık izin kayıtlarından, davacının, ücretli izin yaptığı genel tatiller ile kullandığı yıllık ücretli izinlerinin bulunduğu, ancak bu sürelerin fazla mesai ücreti hesabında dışlanmadığı anlaşılmıştır. Mahkemece, davacıya ait ücret bordrolarının tamamı getirtilerek, davacının çalışmadığı genel tatil ve yıllık ücretli izin süreleri ile bordrolarda var ise fazla mesai ödemesi yapılan aylar dışlanmalı ve sonucuna göre karar verilmesi gerekirken eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm tesisi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2012/26493 E. 2013/22744 K. 30.10.2013
…Öte yandan davalı T. vekili dilekçesine bazı aylara ait bordroları ekleyerek fazla mesai ücretine itiraz etmiştir. İtiraz dilekçesine ekli bordroların tetkikinde bazı aylarda fazla mesai ücret tahakkuku yapıldığı görülmektedir. İlk kez itiraz dilekçesine ekli olarak sunulan bu bordroları bilirkişi dikkate almamıştır. Bu nedenle davalı vekilinin bu itirazı irdelenip tahakkuku yapılan fazla mesai ücretlerinin ödendiğinin ve ihtirazi kayıt konulmadığının anlaşılması halinde (gerekirse banka kayıtları getirtilerek) bu ayların hesaplamalarda dışlanması gerekmektedir. Ayrıca fazla mesai süresinin ve ücretinin hesabında ayrıca yıllık izinde bulunulan günlerle ile milii bayram ve genel tatil günleri dışlanmalıdır.
Yukarıda açıklandığı şekilde davalı yararına oluşan kazanılmış haklar ihlal edilmeden bilirkişiden ek hesap raporu alınıp bir değerlendirmeye tabi tutulduktan sonra karar verilmelidir.
O halde davalı vekilinin bu yöne ilişkin temyiz itirazı kabul edilmeli ve karar bozulmalıdır.
7. HD. 2013/4086 E. 2013/10973 K. 11/06/2013
…Davacının fazla mesai ücreti hüküm altına alınmış ise de, yıllık 270 saat üzerinden fazla mesai ücreti hesaplanmasına ilişkin hesap raporu denetime
elverişli olmadığı gibi rapor içeriğinden yıllık izinde geçen sürelerin hesaplamalarda dışlanıp dışlanmadığı anlaşılmamaktadır. … Bu hususta gerekirse denetime elverişli ek hesap raporu alınarak karar verilmelidir.
O halde davalı vekilinin bu yönlere ilişkin temyiz itirazları kabul edilmeli vc karar bozulmalıdır.
7. HD. 2014/7703 E. 2014/14918 K. 01/07/2014
…Davacı işçinin haftada 18 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilerek hesaplama yapılmış, davalı vekili hesaba itiraz etmiş ve yıllık izin kullanılan dönemlerde de fazla çalışma ücreti hesaplandığını ileri sürmüştür.
Bilirkişi ek raporunda, işçinin 26 gün izin kullandığı ve izinli raporlu günler için fazla çalışma ücretinden %30 oranında indirime gidilmiş olmakla, kullanılan izin süresinin hesaplamayı değiştirecek nitelikte olmadığı belirtilerek bu yönde yeniden hesaplama yapılmamıştır.
İşçinin yıllık ve haftalık izin kullandığı yine bayram ve genel tatillerde çalışmasının olmadığı dönemler için fazla çalışma ücreti hesabı doğru değildir.
Fazla çalışma ücreti, işçinin fiilen çalıştığı günler itibarıyla hesaplanmalı, her gün aynı şekilde fazla çalışma yapılması hayatın olağan akışına uygun düşmediğinden indirime gidilmelidir.
Mahkemece bilirkişiden ek rapor alınarak belirtilen esaslara göre hesaplama yaptırılması ve buna göre sonuca gidilmesi için hükmün bozulması gerekmiştir.
9. HD. 2006/27127 E. 2006/30089 K. 14.11.2006
MEVSİME GÖRE DEĞİŞİKLİK HALİNDE YAZ KIŞ AYRIMI YAPILMALIDIR…Somut olayda davacı vekili davalı işyerinde şoför olarak çalışan davacının her gün 08.00-20.00 saatleri arasında 12 saat çalıştığını, ancak tâzla mesai ücretinin ödenmediğini iddia etmiştir.
Davalı vekili davacının fazla çalışma yapmadığını savunmuştur.
Mahkemece bilirkişi raporu benimsenmek sureti ile davacının yaz kış ortalaması dikkate alındığında günde 10 saat çalıştığı, günde 2,5 saat fazla çalışına yaptığı kabul edilerek fazla çalışma ücretine hükmedilmiştir. Ancak dosya içinde mevcut, dinlenen davacı tanık beyanlarına göre çalışına saatlerinin yaz vc kış aylarında farklı olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda yaz ve kış ayrımı yapılarak fazla çalışma süresi ve ücretinin tespiti gerekirken yazılı olduğu şekilde her iki dönemin ortalaması alınarak sonuca gidilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2009/92 E. 2010/36375 K. 06.12.2010
BAHŞİŞLE ÇALIŞMADA…Davacının ücretinin bahşişler dahil hesaplandığı anlaşılmaktadır.
Bahşiş/yüzde/parçabaşı ücret ile çalışılma halinde fazla çalışılma ücretinin sadece zamlı kısmının verileceği, Dairemizin yerleşik uygulamasıdır.
Mahkemece bahşiş usulü ile çalıştığı kabul edilen davacının, fazla çalışma ücretinin sadece % 50 zamlı kısmının hüküm altına alınması gerekirken tamamının hüküm altına alınması bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2010/25865 E. 2012/35030 K. 18.10.2012
…Otel, lokanta, eğlence yerleri gibi işyerlerinde müşterilerin hesap pusulalarına belirli bir yüzde olarak eklenen paraların, işverence toplanarak işçilerin katkılarına göre belli bir oranda dağıtımı şeklinde uygulanan ücret sistemine “yüzde usulü ücret” denilmektedir. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde fazla çalışma ücreti, 4857 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde öngörülen yönetmelik hükümlerine göre ödenir. İşveren, yüzde usulü toplanan paraları işyerinde çalışan işçiler arasında, Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre eksiksiz olarak dağıtmak zorundadır. Fazla çalışma yapan işçilerin fazla çalışma saatlerine ait puanları normal çalışma puanlarına eklenir (Yönetmelik Md. 4/1.). Yüzdelerden ödenen fazla saatlerde, çalışmanın zamsız karşılığı ile zamlı olarak ödenmesi gereken ücret arasındaki fark ödenir. Zira yüzde usulü ödenen ücret içinde fazla çalışmaların zamsız tutarı ödenmiş olmaktadır. Yapılan bu açıklamalara göre; yüzde usulü ya da parça başı ücret ödemesinin öngörüldüğü çalışma biçiminde fazla çalışmalar, saat ücretinin % 150 zamlı miktarına göre değil, sadece % 50 zam nispetine göre hesaplanmalıdır.
Somut olayda, davacının bahşiş aldığı kabul edilerek hüküm kurulduğundan yukarıdaki ilkeler doğrultusunda fazla çalışmalarının karşılığı normal saat ücretinin bahşişlerle ödendiği kabul edilerek sadece %50 ‘lik zamlı kısmın hüküm altına alınması gerektiği gözetilmeden yazılı şekilde hüküm kurulması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2012/1577 E. 2014/5689 K. 24.02.2014
…Somut olayda, davacının iş yerinde işverence garanti edilen sabit bir ücret miktarı ile çalışmadığı, toplanan bahşiş gelirinin paylaştırılması sureti ücretlendirildiği anlaşılmaktadır
Saptanan bu durum karşısında ve yukarıda açıklanan maddi ve hukuki olgular göz önünde tutulduğunda, bu ücretlendirme biçimine göre, davacının fazla çalışma, hafta tatili ve ulusal bayram genel tatil ücretlerinin zamsız tutarının ödendiği kabul edilmeli, zamlı ödenmesi gereken miktarlara ilişkin hesaplama yapılarak hüküm kurulmalıdır. Fazla çalışma, hafta tatili ve ulusal bayram genel tatil günleri çalışma karşılığı ücret alacakları yönünden davanın reddine karar verilmesi isabetsizdir.
9. HD. 2011/43255 E. 2011/41269 K. 26.10.2011
…Somut olayda, davacı işçinin sabit ücret yanında bahşiş ödemesi usulüyle çalıştırıldığı anlaşılmaktadır. Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda, fazla çalışma ücreti, saat ücretinin % 150 zamlı miktarına göre hesaplanmıştır. Bu tür çalışma biçiminde, fazla çalışma ücretlerinin zamsız kısmının sabit ücret içerisinde ödendiği kabul edildiğinden, fazla çalışmaların, sadece % 50 zam nispetine göre hesaplanması gerekirken, % 150 zamlı miktara göre hesaplanması hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2012/30586 E. 2013/1971 K. 05.02.2013
…Somut olayda davacının sabit ücret+bahşiş ile çalıştığı dosya içeriğinden anlaşılmaktadır. Bu durumda sadece sabit ücret üzerinden faza mesainin % 50 zamlı kısmının hesaplanması gerekirken işverence fazla mesainin hiç ödenmediği kabul edilerek hesaplama yapılması hatalı olup bozma sebebidir.
22. HD. 2012/15877 E. 2013/5260 K. 14.03.2013
…Mahkemece davacının ücreti net 3.000,00 TL olarak kabul edilmiş ve fazla mesai ücreti de bu miktar üzerinden hesaplanmıştır. Dosya kapsamındaki belgelerden ve tanık beyanlarından davacının ücretinin işyerinde dağıtılan bahşişler de dahil olmak üzere tespit edildiği vc fazla mesai ücretinin bu ücret dikkate alınarak hesaplandığı anlaşılmaktadır. Fazla mesai ücretinin davacının çıplak ücreti dikkate alınarak hesaplanması gerekir. Mahkemece yapılacak iş davacının çıplak ücretinin tespit edilerek bilirkişiden ek rapor alınmak suretiyle fazla mesai alacağının hüküm altına alınmasından ibarettir. Mahkemece eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme ile karar verilmesi batalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2013/3157 E. 2014/1608 K. 06.02.2014
…Somut olayda davacının ücretinin asgari ücret ve bahşiş verilmesi suretiyle ödendiği anlaşılmaktadır. Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda, fazla çalışma ücreti saat ücretinin % 150 zamlı miktarına göre hesaplanmıştır. Bu tür çalışma biçiminde, fazla çalışma ücretlerinin zamsız kısmının sabit ücret içerisinde ödendiği kabul edildiğinden, fazla çalışmaların, sabit ücret nazara alınarak, sadece % 50 zam nispetine göre hesaplanması gerekirken, % 150 zamlı miktara göre hesaplanması hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2013/43 E. 2013/28940 K. 12.12.2013
GÜNLÜK YEVMİYE USULÜNDE SADECE %50 ZAMLI HESAPLANIR…Somut olayda; davacı şahitlerinin beyanlarına göre davacının günlük yevmiyeli çalışan bir kişi olduğu anlaşılmaktadır. Günlük yevmiyeli olarak çalışan işçiler eğer ayrıca ücret alacağı talebinde bulunmuyorlarsa fazla çalışma ücreti bakımından sadece zamlı kısmın yani %50’lik fazla kısmın hesaplanması gerekmektedir. Bunun yapılmayarak davacı lehine yüksek fazla çalışma ücretine hükmedilmesi yerinde olmayıp bozmayı gerektirmiştir.
22.HD. 2013/6408 E. 2014/5188 K. 07.03.2014
HARCIRAH USULÜNDE SADECE %50 ZAMLI HESAPLANIR…Davacının yurt içinde tır şoförlüğü yaptığı ve aylık sabit ücret yanında harcırah alarak çalıştığı konusunda taraflar arasında ihtilaf bulunmamaktadır. Bu çalışma biçimine göre davacı işçinin yaptığı fazla mesailerin zamsız kısmını aldığını, sadece %50 zamlı kısmını almadığını kabul etmek gerekir. Bu durumda davacı yararına fazla mesai ücretinin sadece %50 zamlı kısmının hesap edilerek davalıdan tahsiline karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hazırlanan rapora göre karar verilmesi hatalıdır.
7.HD. 2013/12471 E. 2013/19557 K. 19.11.2013
…Somut olayda, davacı Trabzon’daki dolum tesislerinden aldığı akaryakıtı davalı kuruma bağlı fabrikalara dağıttığı sırada fazla çalışma yaptığını ileri sürmüştür. Davalı davacının çalışması karşılığı 6245 sayılı Harcırah Kanunu gereği harcırah ödendiğini savunmuş ve buna ilişkin harcırah cetvelleri, taşıt görev emirleri gibi belgeleri sunmuştur. Davacının gerek fabrikadaki gerekse geçici görevle akaryakıt almaya gönderilmesindeki çalışma saatleri kayıtlarla bellidir. Davacının fabrikadaki çalışmalarında fazla mesai yapmadığı kayıtlardan anlaşılmaktadır. Geçici görevlendirme sebebiyle yaptığı çalışmaların karşılığı tahakkuk eden harcırahlar ise kendisine ödenmiştir. Harcırah ödenen durumlarda ayrıca fazla çalışma ücreti ödenemez. Rize 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2008/153 E, 2010/400 K sayılı dosyasında talep edilen fazla çalışma ücreti alacağı bu gerekçe ile reddedilmiş ve Dairemizin
07.02.2013 tarih ve 2010/45184 E, 2013/4660 K sayılı ilamı ile onanmıştır. Bu nedenle mahkemece, fazla çalışma ücreti isteğinin reddi gerekirken yazılı şekilde kabulü isabetsizdir.
9.HD. 2011/16351 F. 2013/18292 K. 13.06.2013
…Somut olayda, davacı Trabzon’daki dolum tesislerinden aldığı akaryakıtı davalı kuruma bağlı fabrikalara dağıttığı sırada fazla çalışma yaptığını ileri sürmüştür. Davalı davacının çalışması karşılığı 6245 sayılı Harcırah Kanunu gereği harcırah ödendiğini savunmuş ve buna ilişkin harcırah cetvelleri, taşıl görev emirleri gibi belgeleri sunmuştur. Davacının gerek fabrikadaki gerekse geçici görevle akaryakıt almaya gönderilmesindeki çalışma saatleri kayıtlarla bellidir. Davacının fabrikadaki çalışmalarında fazla mesai yapmadığı kayıtlardan anlaşılmaktadır. Geçici görevlendirme sebebiyle yaptığı çalışmaların karşılığı tahakkuk eden harcırahlar ise kendisine ödenmiştir. Harcırah ödenen durumlarda ayrıca fazla çalışma ücreti ödenemez. Rize 1. Asliye Hukuk Mahkemesi’nin 2008/153 E, 2010/400 K sayılı dosyasında talep edilen fazla çalışma ücreti alacağı bu gerekçe ile reddedilmiş ve Dairemizin
07.02.2013 tarih ve 2010/45184 E, 2013/4660 K sayılı ilamı ile onanmıştır. Bu nedenle mahkemece, fazla çalışma ücrcli isteğinin reddi gerekirken yazılı şekilde kabulü isabetsizdir.
9.HD. 2011/14574 E. 2013/14036 K. 09.05.2013
KARDAN PAY ALMA ŞEKLİNDE ÇALIŞMALARDA FAZLA MESAİ…Dosya kapsamından davacının davalı işyerinde mesul müdür olduğu ve kar payından ücret aldığı, davacının yaptığı fazla mesai çalışmalarının da ücrete dahil olduğu anlaşılmaktadır. Bu durumda davacının fazla mesai alacağının sadece zamlı kısmının (%50 sinin) ödenmediğinin kabulü gerekir. Mahkemece, hatalı bilirkişi raporuna dayanarak davacının fazla mesai alacağının hiç ödenmediğinin kabul edilip hüküm altına alınması hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22.HD. 2013/1274 E. 2013/30538 K. 26.12.2013
…Davacı işçinin günlük hasılatın bir kısmını işverene vermek kalan miktarını ücret olarak almak suretiyle çalıştığı taraflar arasında tartışmasızdır. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda da kardan pay alma şeklinde olan bu ücret ödeme şekline göre fazla çalışma ücreti hesabı yapılırken zamsız kısmının ücretin içinde ödendiği kabul edilerek hesaplamaya gidilmiştir.
Aynı hesap yönteminin hafta tatili ile bayram ve genel tatil ücretleri hesabında da dikkate alınması gerekirken, zamlı ücrete göre hesaplamaya gidilmesi hatalı olmuştur. Hafta tatili ile bayram ve genel tatil ücretlerinin zamsız kısmının kardan pay alma şeklindeki ücret içinde ödendiği kabul edilmeli, sadece zamma yönelik hesaplamaya gidilmelidir.
9.HD. 2008/16029 E. 2009/1915 K. 10/02/2009
PARÇA BAŞI ÜCRETE GÖRE ÇALIŞMADA %50 ZAMLI ÖDENİR…Parça başına göre ücret ödenen işlerde, fazla çalışma süresince işçinin ürettiği parça veya iş tutarının hesaplanmasında zorluk çekilmeyen hallerde, her bir fazla saat içinde yapılan parçayı veya iş tutarını karşılayan ücret esas alınarak fazla çalışma veya fazla sürelerle çalışma ücreti hesaplanır.
Bu usulün uygulanmasında zorluk çekilen durumlarda, parça başına veya yapılan iş tutarına ait ödeme döneminde meydana getirilen parça veya iş tutarları, o dönem içinde çalışılan normal ve fazla çalışma saatleri sayısına bölünerek bir saate düşen parça veya iş tutarı bulunur. Bu şekilde bulunan bir saatlik parça veya iş tutarına düşecek bir saatlik normal ücretin yüzde elli fazlası fazla çalışma ücreti, yüzde yirmibeş fazlası ise fazla sürelerle çalışma ücretidir. İşçinin parça başı ücreti içinde zamsız kısmı ödendiğinden, fazla çalışma ücreti sadece yüzde elli zam miktarına göre belirlenmelidir.
Çalışma sürelerinin duraksamaya yer vermeyecek şekilde belirlenip, parça başı çalışma olsa da fazla mesai yapılıp yapılmadığının belirlenmesi gerekir. Mesaisini davacının kendisinin ayarladığından bahisle fazla mesai ücreti talebinin reddi hatalıdır.
9. HD. 2010/17576 E. 2012/26917 K. 10.07.2012
…Somut olayda, davacının son yıl hariç çalışma döneminde parça başı ücretle çalıştığı anlaşılmakta olup bu çalışma sisteminde çalışma süresi arttıkça üretilen parça sayısının artacağı ve fazla çalışma karşılıklarının normal saat ücretinin bu şekilde karşılanacağı göz önüne alınarak fazla çalışma sürelerinin sadece % 50 zamlı kısmının hesaplanması gerekirken bu hususun düşünülmemesi hatalıdır.
9. HD. 2012/8973 E. 2014/15529 K. 13.05.2014
…Davacının parça başı ücretle çalıştığı kabul edildiği halde fazla çalışma, hafta tatili ile bayram ve genel tatil ücretleri zamlı ücretler üzerinden belirlenerek hüküm altına alınmıştır. Oysa parça başı ücretin içinde sözü edilen çalışmaların zamsız kısmı yer almış olmakla hesaplamanın sadece zam kısmına göre yapılması gerekir.
Mahkemece davacının parça başı ücretle çalıştığı belirlendiği anlaşılmakla ödenen ücretin içinde normal ücretler yer almakla fazla çalışma, hafta tatili, bayram ve genel tatil ücretleri sadece %50 zamlı kısmı dikkate alınarak hesaplanmalıdır.
9. HD. 2009/47387 E. 2012/6617 K. 01.03.2012
…Somut olayda, dosya kapsamı ve şahit beyanlarına göre davacının parçabaşı ücret ile çalıştığı anlaşılmaktadır. Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda, hafta tatili ücreti, saat ücretinin % 150 zamlı miktarına göre hesaplanmıştır. Bu tür çalışma biçiminde, hafta tatili ücretinin zamsız kısmının ödendiği kabul edildiğinden, hafta tatili ücretinin, sadece % 50 zamlı kısmının hesaplanıp hüküm altına alınması gerekirken, hatalı bilirkişi raporu doğrultusunda hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.
7. HD. 2013/13733 E. 2013/20413 K. 27.11.2013
…Somut olayda, davacının parça başı ücretle yani okuduğu elektrik saati ve abone sayısına göre ücret aldığı davacı ve davalı tanık beyanları ile sabittir. Bu durumda bozma ilamında da belirtildiği üzere, davacının fazla çalışma ücretin zamsız kışını ödendiği kabul edilmeli vc kalan yüzde elli ücrete göre hesaplama yapılmalıdır.
Mahkemece bu hususun dikkate alınmaması ve davacıya fazla çalışma yaptığı saatler için normal çalışma ücretinin de ödenmediği kabul edilerek hesaplamayapı lan bilirkişi raporuna doğrultusunda karar verilmesi isabetsizdir.
22. HD. 2013/13349 E. 2013/14733 K. 18.06.2013
…Somut olayda, dosya kapsamı ve şahit beyanlarına göre davacının parçabaşı ücret ile çalıştığı anlaşılmaktadır. Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda, fazla çalışma ücreti, saat ücretinin % 150 zamlı miktarına göre hesaplanmıştır. Bu tür çalışma biçiminde, fazla çalışma ücretlerinin zamsız kısmının ödendiği kabul edildiğinden, fazla mesai vc hafta tatili ücretinin, sadece % 50 zamlı kısmının hesaplanıp hüküm altına alınması gerekirken, hatalı bilirkişi raporu doğrultusunda hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2012/17983 E. 2013/6123 K. 25.03.2013
…Parça başı ücretle çalışması durumunda fazla mesai ücretinin sadece % 50 zamlı kısmının, genel tatil ücretinin ise sadece bir kat fazlasının hesaplanarak hüküm altına alınması gerekir.
Yazılı şekilde fazla mesai yapıldığında vc genel tatilde çalışıldığında zamsız olarak parça başı ücret karşılığı ödenen kısmının da hesaba dahil edilmesi hatalıdır.
9. HD. 2006/13731 E. 2006/33020 K. 14.12.2006
…Somut olayda, davacının dekorasyon işinde döşediği metrekare kadar ücret alarak çalıştığı tanık ifadelerinden anlaşılmaktadır. Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda da davacının parça başı ücretle çalıştığı kabul edilerek hesaplama yapılmıştır. Bu nedenle davacının parça başı ücreti içinde fazla çalışma ücretinin zamsız kısmı ödenmiş olmakla, fazla çalışma ücreti sadece yüzde elli zam miktarına göre belirlenmelidir. Dolayısıyla davacının parça başı ücretle çalışması nedeniyle fazla çalışma alacağının sadece % 50 zamlı kısmının hesaplanması gerekirken, saat ücretinin % 150 zamlı miktarına göre hesaplanması isabetsizdir.
9. HD. 2012/801 E. 2014/5369 K. 20.02.2014
PRİMLE ÇALIŞMADA
…4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, fazla çalışma saat ücreti, normal çalışma saat ücretinin yüzde elli fazlasıdır. İşçiye fazla çalışma yaptığı saatler için normal çalışma ücreti ödenmişse, sadece kalan yüzde elli kısmı ödenir.
Dosya içeriğine göre, davacının fazla mesai ücreti alacağı, yargılama sırasında dinlenen tanık beyanlarına dayanılarak, normal saat ücretinin % 50 zamlı miktarına göre hesaplanmıştır. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda her ne kadar işyerinde prim sistemi ile çalışılmadığı belirtilmiş ise de, dosya arasındaki bordrolar incelendiğinde tümünde değişen miktarlarda satış primi tutarı yer aldığı görülmektedir. Bu durumda, fazla çalışma yapıldığı zamanlarda prime ayrıca hak kazanıldığı dikkate alınarak, prim dahil edilmeden belirlenecek sabit ücret üzerinden fazla mesai alacağının hesaplanması gerekirken, primler dahil ücret üzerinden hesaplama yapılması hatalıdır.
22. HD. 2013/8362 E. 2014/7690 K. 10.04.2014
…Somut olayda mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının fazla çalışma alacağı saat ücretinin % 150 zamlı miktarına göre hesaplanmıştır. Ancak dosya içindeki bilgi ve belgelere göre davacının prim ile çalıştığı sabittir. Bu durumda prim ödemesinin öngörüldüğü çalışma biçiminde fazla çalışmalar, saat ücretinin % 150 zamlı miktarına göre değil, sadece % 50 zam nispetine göre hesaplanmalıdır.
9. HD. 2009/49479 E. 2012/9378 K. 21.03.2012
…Davacının çalışma saatleri takograf saatlerine göre belirlenmiş olup Karayolları Taşımacılığı Yönetmeliğinde ağır araç kullanma süresinin günlük 9 saatle sınırlanması maddi vakıayı etkileyen nitelikte değildir.
Mahkemece, davacının sabit ücret yanında km başına prim alması nedeniyle fazla çalışma talebinin reddi gerekçesi yerinde değildir. Yapılacak iş km başına yapılan ödemelerin fazla çalışmanın normal saat kısmını karşıladığı kabul edilerek ödenmeyen % 50’lik bölümünün hesaplanarak hüküm altına almaktan ibarettir.
9.HD. 2012/12723 E. 2014/17299 K. 28.05.2014
SAAT BAŞI ÇALIŞMALARDA…Somut olayda mahkemece, davacının saat başı ücreti ile çalıştığı bu nedenle çalıştığı her saat için hak ettiği ücreti aldığı gözetilerek sadece %50 zamlı ücret hesabı yaptırılması gerekirken, mesai ücretinin 1,5 katı olarak hesap yapan bilirkişinin yanlış raporunun hükme esas alınması hatalı olup bozma nedenidir.
7. HD. 2013/15067 E. 2013/22289 K. 16.12.2013
ŞUA ÇALIŞMASI HESAPLAMASI…Davacı röntgen teknisyeni olarak çalışmıştır. 3153 sayılı kanun uyarınca çıkartılan nizamname uyarınca 30.01.2010 tarihine kadar davacının günlük çalışması 5 saattir. 30.01.2010 tarihinde yürürlüğe giren 5947 sayılı kanunun 9. maddesi uyarınca baltalık çalışma süresi 35 saattir. Bu durumda davacının fazla çalışma ücretine esas ücreti tespit edilirken 30.01.2010 tarihine kadar olan dönem için bordrodaki aylık ücretin günlük 5, aylık ise 150 saat çalışma karşılığı olup aylık 150 saate bölünerek bir saatlik ücreti tespit edilmelidir.
30.01.2010 tarihinden sonraki dönem için ise günlük çalışma süresi 7 saate çıkarıldığından bordrodaki ücret 210 saate bölünerek davacının bir saatlik ücreti tespit edilmelidir. Mahkemece hükme esas alman bilirkişi raporunda fazla çalışmaya esas saat ücreti iki seçenekli olarak hesaplanmış olup mahkemece aylık 150/210 saat esasına göre tespit edilen saat ücreti üzerinden yapılan hesaplamaya itibar edilmesi gerekir.
9.HD. 2013/7169 E. 2014/39583 K. 23.12.2014
…4857 sayılı İş Kanunu’nun 41. maddesinin ikinci fıkrası uyarınca, fazla çalışma saat ücreti, normal çalışma saat ücretinin yüzde elli fazlasıdır. İşçiye fazla çalışma yaptığı saatler için normal çalışma ücreti ödenmişse, sadece kalan yüzde elli kısmı ödenir.
Kanunda öngörülen yüzde elli fazlasıyla ödeme kuralı nispi emredici niteliktedir. Tarafların sözleşmeyle bunun altında bir oran belirlemeleri mümkün değilse de, daha yüksek bir oran tespiti olanaklıdır.
Davacının radyoloji teknisyeni olması sebebiyle Radyoloji, Radyum ve Elektrikle Tedavi Müesseseleri Hakkındaki Nizamnamenin 21. maddesi gereğince 30.01.2010 tarihinden önce günde beş saat çalışabileceği dikkate alınarak saat ücretinin hesabında günlük ücretin beş saate bölünmesi suretiyle günlük ücretin belirlenmemesi isabetsiz olmuştur.
22.HD. 2013/12082 E. 2014/13366 K. 20.05.2014
…Somut olayda 07.03.2009-08.04.2012 tarihleri arasında radyoloji teknisyeni olarak çalışan davacının fazla mesai alacağı hesaplanırken hükme esas alman bilirkişi raporunda, 3153 sayılı Kanun’a 5947 sayılı Kanun’la 30.01.2010 tarihinde yapılan değişiklikle getirilen ek 1. madde dikkate alınmaksızın, 45 saati aşan çalışmalar için fazla çalışma ücreti 1,5 kal, 35 saati aşan çalışmalar için 1,25 kat saat ücreti ile çarpılarak fazla çalışma ücreti tespit edilmiştir. Söz konusu kanun yürürlüğe girmeden önceki çalışma dönemi için günlük beş saati aşan çalışmalara göre, anılan kanunun yürürlüğe girmesinden sonraki dönem için ise kanunun ek I. maddesi uyarınca haftalık 35 saati aşan çalışmalara göre fazla çalışına süresi tespit edilmeli, söz konusu süreyi aşan çalışmalar için fazla çalışma saat ücreti, normal çalışma saat ücretinin yüzde elli fazlasıyla tespiti gerekmektedir. Eksik inceleme ve yanılgılı değerlendirme ile karar verilmesi hatalıdır.
22.HD. 2013/12082 E. 2014/13366 K. 20.05.2014
YÜZDE USULÜNDE SADECE %50 ZAMLI HESAPLANIR…İşyerinde yolcu biletlerinden kesilen payın çalışanlara dağıtılması suretiyle yüzde usulü ücretle çalışıldığı anlaşılmaktadır. Böyle olunca fazla çalışma, hafta tatili ve bayram, genel tatil ücretlerinin zamsız tutarının ücretin içinde ödendiği kabul edilmelidir. Zamlı kısmı esas alınarak fazla çalışma hafta tatili ve genel tatil ücretine karar verilmelidir. Kararın bu yönden bozulması gerekmiştir.
9.HD. 2007/23673 E. 2007/31369 K. 23.10.2007
…Somut olayda davacı fazla mesai ücret talebinde bulunmuş, ancak ücreti konusunda açıklamada bulunmamıştır. Tanıklar ise genel uygulama olarak şoförün her gün taksi sahibine belli bir miktar para verdiğini, yakıt parasını da ayırdıktan sonra kalan paranın şoföre ait olduğunu, bunun da günlük 40- 50 veya 35-40-TL olduğunu beyan etmişlerdir. Hükme esas alman bilirkişi raporunda ise meslek odasından gelen yazı cevabında yazılı yevmiyenin ortalaması alınarak davacının günlük 32,50 TL net, aylık 1360,79 TL brüt ücret aldığı kabul edilerek buna göre fazla mesai ücreti dönemsel ücret üzerinden % 150 zamlı ücretten hesaplanmıştır.
Dosya kapsamına göre yakıt parasını ve taksi sahibinin payını ayırdıktan sonra kalan hasılatın davacıya ait olduğu anlaşılmaktadır. O halde davacı işçi yaptığı fazla mesainin esasında zamsız kısmını almıştır. Ödenmeyen fazla mesainin %50 zamlı kısmıdır. Ödenmeyen %50 zamlı kısmın hesaplanarak fazla mesai ücreti alacağının hüküm altına alınması gerekirken yazılı şekilde hüküm tesisi hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
9.HD. 2009/5759 E. 2011/13116 K. 03.05.2011
…Otel, lokanta, eğlence yerleri gibi işyerlerinde müşterilerin hesap pusulalarına belirli bir yüzde olarak eklenen paraların, işverence toplanarak işçilerin katkılarına güre belli bir oranda dağıtımı şeklinde uygulanan ücret sistemine “yüzde usulü ücret” denilmektedir. Yüzde usulünün uygulandığı işyerlerinde fazla çalışma ücreti, 4857 sayılı Kanunun 51 inci maddesinde öngörülen yönetmelik hükümlerine göre ödenir. İşveren, yüzde usulü toplanan paraları işyerinde çalışan işçiler arasında, Yüzdelerden Toplanan Paraların İşçilere Dağıtılması Hakkında Yönetmelik hükümlerine göre eksiksiz olarak dağıtmak zorundadır. Fazla çalışma yapan işçilerin fazla çalışma saatlerine ait puanları nonnal çalışma puanlarına eklenir (Yönetmelik Md. 4/1.). Yüzdelerden ödenen fazla saatlerde, çalışmanın zamsız karşılığı ile zamlı olarak ödenmesi gereken ücret arasındaki fark ödenir. Zira yüzde usulü ödenen ücret içinde fazla çalışmaların zamsız tutarı ödenmiş olmaktadır. Yapılan bu açıklamalara göre; yüzde usulü ya da parça başı ücret ödemesinin öngörüldüğü çalışma biçiminde fazla çalışmalar, saat ücretinin % 150 zamlı miktarına göre değil, sadece % 50 zam nispetine göre hesaplanmalıdır.
Fazla çalışma ücreti hesabında davacının bahşiş alması nedeniyle sadece % 50 zamlı kısmının hesaplanması gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi hatalıdır.
9.HD. 2012/17587 E. 2014/23346 K. 03.07.2014
…Davacının yüzde usulü ücret alarak çalıştığı açıklandığına göre fazla çalışma saat ücretinin sadece %50 zamlı olarak hesaplanması gerekir. % 150 zamlı saat ücreti üzerinden hesaplama yapılması hatalı olmuştur.
9.HD. 2006/7617 E. 2006/15776 K. 30.05.2006
Somut olayda davacının davalıya ait minibüste mutad olduğu üzere günlük hasılatın bir kısmının işverene ayrılması ve kalan kısmının kendisine ödenmesi yöntemine göre çalıştığı anlaşılmaktadır.
Böyle olunca bir tür yüzde usulü olan bu çalışmada fazla çalışmanın zamsız kısırımı günlük yevmiye içinde almıştır. Fazla çalışma hesabının % 50 zam kısmına göre yapılması gerekirken % 150 zamlı ücrete göre hesaplama yapılması hatalı olup kararın bu yönden bozulması gerekmiştir.
9.HD. 2009/39637 E. 2012/16082 K. 08.05.2012
FAZLA SÜRELERLE ÇALIŞMADA %25 FAZLASI ESAS ALINIR…Ayrıca davacının fazla süreli çalışma ücretinin % 25 zamlı ödeneceği dikkate alınmaksızın %50 zamlı hesaplanması da hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2009/27764 E. 2011/37041 K. 12.10.2011
AB-ABC SİSTEMİ
…Somut olayda davacı işçi dava dilekçesinde bazen AB, bazen ABC sisteminde çalışarak ve sadece işveren kayıtlarına dayanarak fazla çalışma alacak isteğinde bulunmuştur.
İşveren kayıtlarında davacının bazı dönemler haftada altı gün ve günde sekiz saat çalıştığı görülmektedir. Ara dinlenme indirildiğinde bu çalışma
şeklinde fazla çalışma söz konusu olamayacağından, bilirkişi raporunda bu şekilde çalışılan dönemlerin denetlemeye uygun olacak şekilde belirtilmesi ve fazla çalışma hesabında nazara alınmaması gerekir.
Davacının diğer dönemlerde birinci gün 08.00-18.00, izleyen gün 18.00-
K. 08 saatleri arasında çalışıp, üçüncü gün 24 saat dinlendiği ve belirtilen periyotta çalışmasına devam ettiği anlaşılmaktadır.
Bu şekilde gerçekleşen çalışma dönemlerinde, 10 saatlik çalışmadan bir, 14 saatlik çalışmadan 1.5 saatlik ara dinlenme süreleri indirilerek fiili çalışma süresi belirlenmeli, bundan sonra ayın her haftası çalışılan gün sayısı farklı olduğundan, ayın her haftası için 45 saati aşan çalışma miktarının ayrı ayrı hesaplanması gerekmektedir.
Bu şekilde yapılan hesaplamaya göre 1475 Sayılı Yasa döneminde haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilmelidir.
4857 sayılı İş Yasası döneminde ise haftalık 45 saati geçen çalışmalar ve aynı yasanın 63. maddesine göre her halükarda günlük 11 saati aşan çalışmalar ile 69. maddesine göre gece çalışması olduğunda 7.5 saati geçen gece çalışmaları fazla çalışma sayılacağından belirtilen bu ilkelere göre ve usuli kazanılmış hak ilkesi kuralına uyularak davacının fazla çalışma alacağı hesaplanmalıdır.
Yazılı şekilde denetlenemeyen vc yukarıdaki ilkelere uygun olmayan bilirkişi raporuna itibar edilerek hüküm kurulması hatalıdır.
9. HD. 2011/8140 E. 2011/8823 K. 28.03.2011
Mahkemenin de kabulünde olduğu gibi davacı A-B-C çalışma sisteminde ara dinlenme düşüldüğünde birinci gün 8, izleyen gün 13.5 saat çalışmakta, üçüncü gün ise 24 saat dinlenmekledir.
Bu şekildeki çalışmasında birinci hafta 51 saat çalışmakta, 45 saat çıkarıldığında fazla mesaisi 6 saat olmaktadır.
İkinci hafta ise 56.5 saat çalışmakta ve fazla mesaisi 11.5 saat olmaktadır.
Üçüncü haftada (2×8) + (2×11.5) = 43 saat çalıştığından 45 saatlik normal çalışma süresi aşılmadığından fazla mesai gerçekleşmemektedir.
Son hafta ise birinci hafta gibi çalışıldığından dört haftalık çalışma süresi toplam 23.5 saat olmaktadır. Bu duruma rağmen bilirkişinin hatalı yaptığı hesaplama sonucu; 3. haftayı nazara almadan ayda iki kez 6, iki kez de 11.5 saatten sonuç olarak ayda tam çalışması durumunda 35 saat fazla mesai yapıldığını kabul eden raporuna itibar edilerek fazla miktardan hesaplama yapılması yerinde değildir.
9. HD. 2008/1084 E. 2008/1327 K. 21.02.2008
Davacıya ait davalı işverence ibraz edilen ve davacının dayandığı puantajlarda sadece imza bulunmakta ancak giriş-çıkış saatleri yer almamaktadır. Davalıya ait nöbet listelerinde ise davacının imzası bulunmakta ve ABC nöbet şeklinde çalıştığı anlaşılmaktadır. Son olarak davalıya ait çeşitli tarihlerde yazılmış fazla mesai listelerinde davacının çalıştığı santralde 2 koruma güvenlik görevlisinin dalıa nöbet tuttuğu, nöbet şeklinin ise 08:16-16:24, 00-08 olarak belirtildiği görülmektedir. Sonuç olarak davacının dayandığı hiçbir davalı belgesinde davacının 08:18-18:08, nöbet sisteminde çalıştığına dair kayıt yoktur. Aksine ABC sisteminde ve 08:16-16:24, 00-08 saatleri arasında çalıştığı yazılıdır. Böyle olunca davacının çalışma şekli dayandığı davalı puantajlarına göre belirlenmeli ve ABC nöbet sisteminin hangi saatler arasında gerçekleştiği kuşkuya yer vermeyecek şekilde belirlenerek davacının çalışma şekli tespit edilmeli, sonucuna göre 3 vardiya şeklinde ancak haftanın 7 günü çalışıyorsa 7.giin hafta tatili alacağı olarak hüküm altına alınmalıdır.
9. HD. 2007/21701 E. 2008/13060 K. 30.05.2008
12-24 ÇALIŞMA SİSTEMİ…Somut olayda, davacının 12 saat çalışıp 24 saat dinlendiği ve dönüşümlü olarak çalıştığı anlaşılmaktadır. 12/24 esasına göre çalışmada vardiya değişimi haftalık ise çalışma 1,5 saat ara dinlenmesi düşümü ile günde 10,5 saat olup 1. hafta 4 gün, 2. hafta 3 gün, 3 hafta 4 gün, 4. hafta 3 gün çalışma yapıldığı ortadadır.
Mahkemece tanık beyanlarındaki dönüşümün aynı hafta içinde olup olmadığı tekrar araştırılarak haftalık dönüşüm şeklinde ise bir hafta gündüz, bir hafta gece çalışması nedeni ile İş Kanunu 41. maddedeki hususlar ile özellikle gece çalışma halindeki fazla çalışma hususu da dikkate alınarak her bir hafta ve aynı hafta içerisindeki gecc-giindüz çalışması ayrımı yapılarak varsayıma dayalı yapılan hesabın kabulü hatalıdır.
9. HD. 2010/38699 E. 2013/2936 K. 24.01.2013
…Mahkemece fazla çalışma ücreti tanık beyanlarına göre yapılan hesap raporuna itibarla davacının günde 12 saat çalışıp 24 saat dinlendiği, bu şekilde haftalık 15 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilerek hesaplanan tutardan % 25 oranda hakkaniyet indirimi yapılarak fazla çalışına ücret alacağı isteği hüküm altına alınmıştır.
Günde 12 saat çalışmadan sonra 24 saat dinlenme şeklinde gerçekleşen çalışına düzenine göre işçinin günlük ara dinlenme süresi de düşüldüğünde haftalık 45 saati aşan çalışma yapılması mümkün değildir. Bu durumda davacının fazla çalışma iddiası ispatlanamamış olmasına göre fazla çalışma ücret alacağı isteğinin reddine karar verilmesi gerekirken hatalı hesap raporuna itibarla yazılı şekilde hüküm kurulması hatalı olmuştur.
22. HD. 2013/8247 E. 2013/9913 K. 25.04.2014
24-24 ÇALIŞMA SİSTEMİ…Somut olayda, bilirkişi tarafından yapılan fazla mesai ve ulusal bayram genel tatil hesabı denetime elverişli değildir.
Yapılacak iş, davacının yaptığı iş tc göz önüne alınarak 24 saat günlük çalışma sonrası 24 saat dinlendiği anlaşıldığından ve Dairemizin yerleşik kararları dikkate alındığında 24 saat çalışılan günlerde yasal 11 saati aşan günlük 3 saatlik fazla mesai hesabı yapılması gerektiğinden, ve davacının çalıştığı kabul edilen ulusal bayram ve genel tatil günleri yönünden de yaz kış dönemlerindeki çalışma sistemi dikkate alınarak bilirkişiden, denetime elverişli ayrıntılı rapor alınarak dosya kapsamı itibariyle değerlendirmeye tutularak bir karar vermektir.
7. HD. 2013/13329 E. 2013/20469 K. 27.11.2013
…Yukarıda belirtildiği üzere dosya içinde bulunan yazılı delil niteliğindeki çizelgelerin kapsadığı dönem bakımından çizelgelere göre davacının fazla mesai süresi ve ücreti hesap edilmelidir. Bu hesaplama yapılırken davacının 24 saat çalıştığı günler bakımından fiili çalışmasının 14 saat olduğu kabul edilmeli ve günlük 11 saati aşan 3 saat fazla mesaiden sayılmalıdır. Çizelge bulunan dönem bakımından davacı bordrolarda tahakkuk ettirilenin üstünde fazla mesai yaptığını yazılı delil ile ispat ettiğinden bordrolardaki tahakkuklar mahsup edilmelidir. Çizelge yani yazılı delil bulunmayan istek dönemi bakımından ise, davacının 24 saat çalışıp 24 saat dinlendiği, bir hafta 3 gün, bir hafta 4 gün çalıştığı, 3 gün çalıştığı hafta 9 saat; 4 gün çalıştığı hafta ise 12 saat fazla mesai yaptığı kabul edilerek fazla mesai ücreti hesap edilmelidir. Çizelge bulunmayan döneme ait fazla mesai tahakkuku bulunan aylar hesaplamalarda dışlanmalıdır. Bu maddi ve hukuki olgular gözetilmeksizin yazılı şekilde hazırlanan rapora itibarla karar verilmesi hatalı olmuştur.
Yapılacak iş, ek hesap raporu almak ve diğer deliller ile birlikte değerlendirerek çıkacak sonuca göre karar vermektir.
7. HD. 2014/856 E. 2014/5037 K. 04/03/2014
…Hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının bir hafta 3 kez, 1 hafta 4 kez 24 saat çalıştığı, fiili çalışmanın 16 saat olduğu, 3 gün çalıştığı hafta 16- 11×3=15 saat, 4 gün çalıştığı hafta 20 saat fazla mesai yaptığı, ayda 15 kez çalıştığı, aylık 75 saat günlük 5 saat fazla mesai yaptığı kabul edilerek %30 indirimle 4958,85TL fazla mesai ücreti hesap edilmiştir.
Davacının 24 saat çalışıp 24 saat dinlendiği ihtilaf konusu değildir. Bu çalışma biçimine göre davacının bir hafta 3 gün, bir hafta 4 gün olmak üzere çalışma yaptığı, 24 saatlik çalışma döneminde fiili çalışma süresinin 14 saat olduğu, 3 gün çalıştığı haftadaki haftalık çalışma süresinin 3×14 = 42, 4 gün çalıştığı haftada ise4xl4 = 56 saatolduğu, buna göre 11 saati aşan çalışmaların fazla mesai olarak değerlendirilmesi gerektiğinden davacının ilk hafta 9 saat, ikinci hafta 12 saat fazla mesai yaptığına dair mahkeme kabulü yerindedir. Mahkemenin doğru biçimde davacının fazla mesai süresini belirlemesine
rağmen aylık 75, günlük 5 saat üzerinden fazla mesai hesabı yapan rapora itibarla alacağı hüküm altına alması hatalı olmuştur.
7. HD. 2013/24755 E. 2013/20870 K. 03/12/2013
…Somut olayda, çekişmeli vakıalar hakkında toplanan delillerin tartışılması vc değerlendirilmesi sonucunda, ilk derece mahkemesi tarafından, davacının, yirmidört saatlik çalışmasının onbir saatini aşan on saatlik kısmının fazla çalışma kabul edilmiş ise de bu hesap tarzı hatalıdır.
Yirmidört saat çalışıp yirmidört saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda bir hafta üç gün diğer hafta ise dört gün çalışma yapılacağından, yukarıda bahsedilen 63 üncü madde hükmü gereğince, haftalık normal çalışma süresi dolmamış olsa dahi günlük onbir saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılması nedeniyle, bu çalışma sisteminde işçi ilk bir hafta (3×3=9) dokuz saat takip eden hafta ise (4×3=12) oniki saat fazla çalışma olmak üzere ayda kırkiki saattir.
Davacının fazla çalışma ücretinin bu hesaplama tarzı ile hesaplanarak davacının izinli ve raporlu olduğu günlerin fazla çalışma yapıldığı kabul edilen süreden dışlanması gerekirken yerinde olmayan bilirkişi raporuna itibar edilerek karar verilmesi hatalıdır
9. HD. 2012/11679 E. 2014/16896 K. 26.05.2014
…Somut olayda, mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda, tanık beyanları nazara alınarak davacının 24 saat çalışıp 24 saat izin kullandığı (dinlendiği), 24 saatten 6 saat ara dinlenmesi tenzil edildiğinde davacının günlük 18 saat çalıştığı, günlük 11 saati aşan çalışmaların fazla çalışma olduğu, buna göre günlük fazla çalışmanın 7 saat (= 18 saat – 11 saat = 7 saat) olduğu, davacının ilk hafta 4 gün çalışıp 3 gün dinlendiği, diğer hafta 3 gün çalışıp 4 gün dinlendiği, 2 hafta 21 saat, 2 hafta ise 24 saat fazla mesai yaptığı, aylık toplam fazla çalışma süresinin 98 saat olduğu belirtilmişse de hesaplama hatalıdır. Aşağıda bu tür çalışma sisteminde fazla çalışma süresinin nasıl hesaplanması gerektiği yukarıdaki ilke kararımız esas alınarak ayrıntılı bir şekilde açıklanacaktır.
Tanık beyanlarından davacının 24 saat çalışıp 24 saat izin kullandığı anlaşılmaktadır. Buna göre, davacı birinci hafta 4 gün, ikinci hafta 3 gün, üçüncü hafta 4 gün ve son hafta 3 gün çalışmaktadır. Yukarıdaki ilke kararımız vc HGK’nun kararları gereği davacının günlük 14 saat çalıştığı ve günlük 11 saati aşan çalışmaların fazla çalışma olduğu kabul edilmelidir. Buna göre günlük fazla çalışma süresi 3 (= 14 saat – 11 saat = 3) saattir. Davacı ilk hafta 4 gün çalıştığına göre bu ilk hafta toplam fazla çalışma süresi 12 (=4 gün x 3 saat = 12) saattir. İkinci hafta davacı 3 gün çalıştığına göre bu hafta toplam fazla çalışma süresi 9 (= 3 gün x 3 saat = 9) saattir. Üçüncü haftada da toplam fazla çalışma süresi, ilk haftada olduğu gibi 12 saat, dördüncü haftada ise toplam fazla çalışma süresi ikinci haftada olduğu gibi 9 saattir. Bu hesaplamalara göre aylık fazla çalışma süresi 42 (=12 saat + 9 saat + 12 saat + 9 saat = 42) saattir. Fazla çalışma süresi bu şekilde hesaplanmalıdır. Yukarıda da belirtildiği üzere, hükme esas alınan bilirkişi raporunda fazla çalışma süresi ve dolayısıyla fazla çalışma ücreti hatalı hesaplanmıştır. Bu hatalı rapora itibarla hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.
9.H D. 2012/16618 E. 2014119004 K. 11 /06/2014
Somut olayda davacının itfaiye eri olarak 24 saat çalışıp 24 saat dinlendiği dönem için bilirkişi hafta da 7.5 saat fazla çalışma yaptığını kabul ederek hesaplama yapmıştır.
Yukarıda ilke kararımızda da belirtildiği gibi 24 saatlik çalışmalarda günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğinin kabulü gerekir. Bu durumda 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda bir hafta 3 gün diğer hafta ise 4 gün çalışma yapılacağından, bu çalışma sistemine göre ilk bir hafta 3×3= 9 saat takip eden hafta ise 4×3=12 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilerek fazla çalışma ücreti hesaplanmalıdır. Yazılı şekilde hesaplama yapılması hatalıdır.
9. HD. 2014/16403 E. 2014/22981 K. 02.07.2014
…Davacının fazla çalışma yapıp yapmadığı ve fazla çalışma alacağının hesap şekli hususunda taraflar arasında uyuşmazlık bulunmaktadır.
Somut olayda; davacının fazla çalışma süresi hesaplanırken şahit anlatımlarına göre çok daha fazla çıktığı gerekçesi ile haftalık onsekiz saat fazla üzerinden hesaplama yapıldığı ve hesaplama yapılırken yirmidört saat çalışılan günler yönünden iki saat ara dinlenmesi düşüldüğü anlaşılmaktadır. İşyerinde yirmidört saat çalışılan günlerde Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun kabulü gereği günlük fiili çalışma süresi en fazla ondört saat olabilir. Günlük onbir saati aşan çalışmaların da her halükarda fazla çalışma kabul edildiği anlaşılmakla, davacının yirmidört saat çalıştığı günler için günde üç saat fazla çalışma yaptığı sonucuna varılmaktadır. Haftalık çalışma periyodunda davacının 18:00-08:00 arası çalıştığı günler yönünden de aynı şekilde onbir saati aşan fiili çalışmanın fazla çalışma olduğu kabul edilmelidir. Bu durumda mahkemece varsa tüm nöbet kayıtları celp edilerek davacının yirmidört saat ve ondört saat çalıştığı günler tespit edilmeli, nöbet kayıtlarının tamamının bulunmaması halinde ise haftalık çalışma düzeni şimdiki gibi kabul edilerek yirmidört saat çalışılan günler için günde tiç saatten, ondört saat çalışılan günler yönünden de ara dinlenme düşüldükten sonra fiili olarak onbir saati aşan çalışanın fazla çalışma olduğu kabul edilerek davacının fazla çalışma alacağı yeniden hesaplattırılmalıdır. Bu yönler gözetilmeden sonuca gidilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2013/22124 E. 2014/8700 K. 21.04.2014
…Somut olayda, davacı işçi, davalı işverene ait işyerinde servis şoförü olarak, yirmidört saat çalışma, yirmidört saat dinlenme esasına göre çalışmıştır. Davacının işin niteliğine göre yirmidört saatlik çalışmada yemek, içme ve benzeri ihtiyaçları nedeni ile on saat ara dinlenme yaptığı, günlük çalışma süresinin ondört saat olduğu ve onbir saati aşan üç saatlik günlük çalışmasının fazla çalışma olduğu kabul edilmelidir. Buna göre davacının bir hafta dokuz saat, diğer hafta oniki saat fazla çalışma yaptığı anlaşılmaktadır. Anılan şekilde, fazla çalışma ücret alacağı hesaplanmalı ve daha sonra hakkaniyet indirim oranı yeniden değerlendirilerek bir sonuca gidilmelidir. Yazılı gerekçe ile fazla çalışma ücret alacağının, davacı işçinin ortalama haftalık dört saat fazla çalışma yaptığı kabul edilerek, hüküm altına alınması hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2012/15587 E. 2013/4569 K. 05.03.2013
…Mahkemece, 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme esasına göre çalışan davacının, bir hafta 72 saat çalışarak 27 saat fazla mesai yaptığı, diğer hafta da 96 saat çalışarak 51 saat fazla mesai yaptığı ve toplamda ayda 156 saat fazla mesai yaptığı kabul edilerek fazla mesai alacağının hesaplandığı bilirkişi raporuna itibarla hüküm kurulmuş ise de, karar Dairemizin yerleşik uygulamasına aykırıdır.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nca da benimsenen Dairemizin yerleşik uygulamasına göre, bir işçinin günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğinin kabulü gerekir. Bu durumda, 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda, bir hafta üç gün diğer hafta ise dört gün çalışına yapılacağından, haftalık normal çalışma süresi dolmamış olsa dahi günlük 11 saati aşan çalışmaların fazla çalışına sayılması nedeniyle, bu çalışma sisteminde işçi ilk bir hafta (3×3=) 9 saat, takip eden hafta (4×3=) 12 saat fazla çalışına yapmış sayılmalıdır. Yapılacak iş, belirtilen esaslar doğrultusunda hesaplanacak fazla mesai alacağının hüküm altına alınmasından ibaret iken, yanılgılı değerlendirme ile karar verilmesi hatalıdır.
22. HD. 2014/714 E. 2014/2839 K. 18.02.2014
24-48 ÇALIŞMA SİSTEMİ
…Somut olayda, davacı güvenlik görevlisi olup, 24 saat çalışıp 48 saat dinlenmektedir. Anılan çalışanlar, haftalık normal mesailerinde fazla çalışma yapmadıklarından sadece tuttukları nöbetler olduğunda fazla çalışına yapmış olmaktadırlar. Bunun belirlenmesi için, normal mesai devam çizelgeleri mutlaka getirtilmelidir. Nöbet çizelgelerinin dosyaya sunulmaması durumunda ise tanık beyanlarına itibarla hesaplama yapılmalıdır. Davacının haftalık çalışması, 45 saati doldurmasa da, nöbetleri 24 saat sümektedir. Yapılan işin niteliğine göre sadece zorunlu ihtiyaçlar nedeniyle 4 saat ara dinlenmesi verdiğinin kabulü gerekmektedir. Her nc kadar, emsal alınan yargı kararlarında 24 saatlik çalışmada 14 saat çalışmanın kabulü gerekir denilmekte ise de, bu kararlar radyolink işçileri için verilmiş kararlar olup güvenlik görevlilerine uygulanması mümkün değildir. Bu nedenle, davacı, her 24 saatlik nöbette, 4 saat ara dinlenmesi kullanmakta ve fiilen 20 saat çalışma yapmış olmaktadır. 24 saat çalışıp 48 saat dinlenme şeklindeki nöbet sistemine göre davacı, bir hafta 2, diğer hafta 3 gün çalışmaktadır. Bu sebeple, bir hafta, (20-11=9X3=27 saat), diğer hafta (20-11=9X2=18 saat) fazla mesai yapmıştır. Bu durumda, yapılan belirlemelere göre, davacının fazla mesai ücreti alacağının, dönem ücretlerine göre denetlemeye elverişli hesap bilirkişi raporu ile belirlenmesi vc çıkacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde hüküm kurulmuş olması isabetsiz olup bozma nedenidir.
7. HD. 2014/9562 E. 2014/17799 K. 22.09.2014
…Somut olayda, her iki tarafın da kabulünde bulunan yirmidört saat çalışma kırksekiz saat dinlenme şeklinde gerçekleşen çalışma sisteminde, işçi birinci hafta üç gün, ikinci ve üçüncü haftalarda ikişer gün çalışmakta, üç haftada bir düzen başa dönmektedir. Çalışma süresinin yirmidört saat olması durumunda işçinin ancak ondört saat çalışabileceği Dairemizin ve Hukuk Genel Kurulunun yerleşik uygulaması gereği kabul edilmektedir. Bu durumda işçinin çalıştığı günlerde günlük onbir saati aşan çalışmaları fazla çalışma sayılarak alacak hesaplaması bu şekilde yapılmalıdır. Yazılı şekilde çalışma günlerinde yirmidört saatin tümünün çalışma ile geçtiği kabul edilerek yapılan hesaplama hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
7. HD. 2013/12190 E. 2013/18574 K. 07.11.2013
…Somut olayda, her iki tarafın da kabulünde bulunan yirmidört saat çalışma kırksekiz saat dinlenme şeklinde gerçekleşen çalışma sisteminde, işçi birinci hafta üç gün, ikinci ve üçüncü haftalarda ikişer gün çalışmakta, üç haftada bir düzen başa dönmektedir. Çalışma süresinin yirmidört saat olması durumunda işçinin ancak ondört saat çalışabileceği Dairemizin ve Hukuk Genel Kurulunun yerleşik uygulaması gereği kabul edilmektedir. Bu durumda işçinin çalıştığı günlerde günlük onbir saati aşan çalışmaları fazla çalışma sayılarak alacak hesaplaması bu şekilde yapılmalıdır. Yazılı şekilde çalışma günlerinde yirmidört saatin tümünün çalışma ile geçtiği kabul edilerek yapılan hesaplama hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2012/24383 E. 2013/18744 K. 13.09.2013
…Hükme esas alınan bilirkişi raporunda davacının 24 saat çalışıp 48 saat dinlendiği kabul edilen 15.03.2007-21.01.2008 tarihleri arasında davacının 24 saatlik çalışmasından Yargıtay kararlarına göre günde 14 saat çalıştığı, 11 saati aşan 3 saatlik çalışmasının fazla çalışma olduğunun kabul edilmesi doğru ise de haftada 3 gün çalıştığı kabul edilerek haftada 9 saat fazla mesai yaptığının kabul edilmesi hatalıdır. Şöyle ki davacının 24 saat çalışıp 48 saatlik çalıştığı dönemde bir hafta 2 gün bir hafta 3 gün çalıştığı anlaşılmakta olup lıcr hafta 3 gün çalıştığı kabul edilerek yapılan hesaplamaya itibarla hüküm kurulması hatalı olup bozma nedenidir.
7. HD. 2014/580 E. 2014/17750 K. 22.09.2014
…Somut olayda, her iki tarafın da kabulünde bulunan yirmidört saat çalışma kırksekiz saat dinlenme şeklinde gerçekleşen çalışma sisteminde, işçi birinci hafta üç gün, ikinci ve üçüncü haftalarda ikişer gün çalışmakta, üç haftada bir düzen başa dönmektedir. Çalışma süresinin yirmidört saat olması durumunda işçinin ancak ondört saat çalışabileceği Dairemizin ve Hukuk Genel Kurulunun yerleşik uygulaması gereği kabul edilmektedir. Bu durumda işçinin çalıştığı günlerde günlük onbir saati aşan çalışmaları fazla çalışma sayılarak alacak hesaplaması bu şekilde yapılmalıdır. Yazılı şekilde çalışma günlerinde yirmidört saatin tümünün çalışma ile geçtiği kabul edilerek yapılan hesaplama hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2012/25231 E. 2012/28840 K. 20.12.2012
…4857 sayılı İş Kanununun 63 üncü maddesinde çalışma süresi haftada en çok 45 saat olarak belirtilmiştir. Ancak tarafların anlaşması ile bu normal çalışma süresinin, haftanın çalışılan günlerine günde onbir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabileceği ilkesi benimsenmiştir. Yasanın 41 inci maddesine göre fazla çalışma, kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalar olup, 63 üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dalıi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulunca da benimsenen Dairemizin yerleşik uygulamasına göre, bir işçinin günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğinin kabulü gerekir. Bu durumda 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda bir hafta 3 gün diğer hafta ise 4 gün çalışma yapılacağından, yukarıda bahsedilen 63 üncü madde hükmü gereğince, haftalık normal çalışma süresi dolmamış olsa dahi günlük 11 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılması nedeniyle, bu çalışma sisteminde işçi ilk bir hafta (3×3=) 9 saat takip eden hafta ise (4×3=) 12 saat fazla çalışma yapmış sayılmalıdır.
Çalışma şeklinin 24 saat mesai 48 saat dinlenme şeklinde olduğu durumlarda ise, işçi birinci hafta 3 gün ikinci ve üçüncü haftalar 2 gün dördüncü hafta yine 3 gün çalışacağından, ilk hafta (3×3=) 9 saat, ikinci ve üçüncü haftalarda (2×3=) 6 saat, dördüncü hafta ise yine (3×3=) 9 saat fazla çalışmış sayılacaktır.
1475 sayılı önceki İş Yasasında günlük 11 saati aşan çalışmaların fazla çalışma sayılacağına ilişkin bir hüküm bulunmadığından, söz konusu Yasanın yürürlükte olduğu dönemde gerçekleşen, 24 saat çalışıp 48 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda, haftalık 45 saatlik normal çalışma süresinden fazla çalışma yapılması mümkün olmadığından, işçinin fazla çalışma yaptığının kabulü mümkün değildir. Ancak değinilen Yasa döneminde gerçekleşen 24 saat mesai 24 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda, 4 gün çalışılan haftalarda (4×14=) 56 saat çalışma yapılacağından, sadece bu haftalarda işçinin haftalık (56-45=) 11 saat fazla çalışma yaptığının kabulü gerekir.
Somut olayda, davacının 24 saat çalışıp 48 saat dinlendiği kabul edildiğine göre hesaplamanın yukarıdaki ilke kararında belirtildiği şekilde yapılması ayrıca dosya kapsamından belirlenen davacının izinli olduğu günler de dışlanarak denetime elverişli hesap raporu alınması gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi isabetsizdir.
9. HD. 2012/13380 E. 2014/16883 K. 26/05/2014
…Davacı işçi itfaiyeci olarak çalıştığı dönemlerde 24 saat çalışmış vc 48 saat dinlenmiştir. Bu çalışma şeklinde bilirkişi raporunda 1,5 saat ara dinlenme düşülerek hesaplama yapılmıştır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Dairemiz uygulamasına göre günde 24 saat çalışına düzeninde işçinin, fiili mesaisi 14 saat, ara dinlenme süresi ise 10 saat olarak kabul edilmektedir. Böyle olunca davacı işçinin 24 saat çalıştığı ve 48 saat dinlendiği çalışma döneminde fiilen çalışılan günlerde 14 saati mesaide geçmiş sayılmalı ve günlük çalışma sınırı olan 11 saati aşan 3’er saat için fazla çalışma hesabı yapılmalıdır. Usulü kazanılmış hak gereği davacının üç gün çalıştığı haftaların yukarıdaki ilkeler uyarınca yeniden hesaplanması gerekmektedir. Yargıtay uygulamalarına aykırı hesaplama içeren rapora itibarla hüküm kurulması da isabetsiz olup bozma nedenidir.
7. HD. 2013/15935 E. 2014/3569 K. 11.02.2014
5 GÜN GÜNLÜK 10 SAAT ÇALIŞMA SİSTEMİ
…Somut olayda davacı, dava dilekçesinde, haftada 5 gün saat 07.00-17.00 arasında çalıştığını iddia ederek, fazla çalışma ücretinin ödetilmesini istemiştir.
Mahkemece, davacının haftada 5 gün saat 07.00-17.00 arasında çalıştığı ve haftada 5 saat fazla çalışma yaptığı sonucuna varılarak, istek kabul edilmiştir.
Davacının, haftada 5 gün 07.00-17.00 arasındaki 10 saatlik çalışma sisteminde 1 saat ara dinlenmesinin düşülmesi durumunda haftada 45 saat çalıştığı ve fazla çalışma yapmadığı anlaşılmaktadır. Bilirkişi raporunda da bu husus belirtilmiştir.
Mahkemece, fazla çalışma ücreti talebinin reddi yerine kabulüne karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2012/8123 E. 2014/13234 K. 28.04.2014
5 GÜN GÜNLÜK 12 SAAT ÇALIŞMA SİSTEMİ
…Davacı işçi dava dilekçesinde 2006 Temmuz ayından 2008 Eylül ayma kadar 07:00-23:00 saatleri arasında çalıştığını, normal çalışma döneminde ise 08:30-20:30 saatleri arasında çalıştığını açıklamış ve buna göre fazla çalışma ücreti talep etmiştir. Hükme esas alman bilirkişi raporunda ise davacı tanığının anlatımına göre 07:30- 23:00 arası çalışma esası doğrultusunda günde 5 saat fazla çalışma olsa da günde 3 saat ile sınırlandırılarak haftada 15 saat fâzla çalışma ücreti hesaplanmıştır. Davacının dava dilekçesinde normal dönem olarak açıkladığı çalışma saatleri ile bağlı olduğu kabul edilmeli ve belirtilen dönem için 08:30-20:30 arası 12 saatlik çalışma süresinden 1.5 saat ara dinlenmesi düşülerek haftada 5 gün çalışma esasına göre 52.5 saat haftalık çalışma süresi belirlenmelidir. Bu durumda dava dilekçesinde açıklanan tarihler arası dışında kalan dönem için haftalık fazla çalışma süresi 7.5 saat olarak dikkate alınmalıdır. Mahkemece davacının çalışma saatleri konusunda talebini aşar şekilde hesaplamaya gidilmesi hatalıdır.
9. HD. 2012/6477 E. 2014/8700 K. 18.03.2014
6 GÜN GÜNLÜK 8 SAAT ÇALIŞMA SİSTEMİ…Somut olayda, hükme esas alınan bilirkişi raporunda fazla çalışma alacağı hesabında davacının haftanın 6 günü, günde 8 saat çalıştığı kabul edilerek hesaplama yapılmışsa da bilirkişi tarafından ara dinlenme süresi düşülmeden hesaplama yapıldığı anlaşılmakla günde 7,5 saati geçen çalışmalarda 1 saat ara dinlenmesi verilmesi gerektiğinden davacının günlük 8 saat çalışma süresinden 1 saat ara dinlenme süresi düşüldüğünde haftalık çalışma 42 saat olup, bu haliyle davacının fazla çalışma yapmadığı anlaşıldığından davacının fazla çalışma alacağı talebinin reddi gerekirken kabulüne karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2010/47508 E. 2013/6575 K. 25.02.2013
6 GÜN GÜNLÜK 9 SAAT ÇALIŞMA SİSTEMİ
…Somut olayda, davacı tanıkları davacının hafta 6 gün 08.00-17.00 saatleri arasında çalıştığını beyan etmişlerdir. Tanıkları bir saatlik ara dinlenme dışında başka bir ara verildiğine ilişkin beyanları bulunmamaktadır. Davalı taraf tanık dinletmemiştir. Bu durumda, davacının günde 9 saatlik çalışma süresinde 1 saat ara dinlenme verdiği, böylece haftada 48 saat çalışarak 3 saat fazla çalışma yaptığı kabul edilmelidir.
Davacının günde bir buçuk saat ara dinlenme yaptığı kabul edilerek fazla çalışma ücret alacağı talebinin reddine karar verilmesi isabetsiz olup bu husus bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2012/24206 E. 2012/27873 K. 11.12.2012
…Somut olayda, hükme esas alınan bilirkişi raporunda, tanık beyanları nazara alınarak davacının haftanın 6 günü ve günlük 06.15-15.15 saatleri arasında çalıştığı, ara dinlenmelerinin tenkisi ile haftalık 11 saat fazla çalışma yaptığı belirtilmişse de fazla çalışma süresinin hatalı hesaplandığı görülmüştür. Şöyle ki, tanık beyanları ve dosya kapsamından davacının haftanın 6 günü ve günlük 06.15 – 15.15 saatleri arasında 9 saat çalıştığı, 1 saatlik ara dinlenmesinin tenkisi ile günlük çalışmasının 8 saat, haftalık çalışmasının 48 saat ve haftalık fazla çalışmasının 3 saat olduğu açıkça anlaşılmış olup hatalı bilirkişi raporuna itibarla hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2011/23727 E. 2013/22906 K. 18.09.2013
6 GÜN GÜNLÜK 10 SAAT ÇALIŞMA SİSTEMİ
…Somut olayda, davalı işyerinde haftanın altı günü 08:00-18:00 saatleri arasında çalışıldığı anlaşılmaktadır. Çalışma süresinin 08:00-18:00 saatleri arasında olduğunun kabulü, davacının yaptığı işin niteliğine, çalıştığı işyerinin özelliklerine ve dosya içeriğine daha uygun düşecektir. Haftanın üç günü iki saat daha fazla çalışıldığının kabulü doğru olmamıştır. Bu sebeple günde bir saat ara dinlemesinin mahsubu ile davacının haftada ellidört saat çalıştığı ve kırkbeş saati aşan dokuz saatlik fazla çalışması olduğu kabul edilerek fazla çalışma alacağı hesaplanmalıdır. Yanılgılı bilirkişi raporu esas alınarak haftada onbeş saat fazla çalışma yapıldığının kabulü hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
22. HD. 2012/21796 E. 2013/8348 K. 19.04.2013
…Somut olayda, fazla çalışma alacağının şahit anlatımına göre hesaplandığı anlaşılmaktadır. Dinlenen şahitlerden birinin 2008 diğerinin ise 2005 yılına kadar davalı şirkette çalıştığı dikkate alınarak, fazla çalışma alacağı 2008 yılı sonuna kadar olan dönem için hesaplanmalıdır. Dosya içeriğine ve yapılan işin niteliği ile toplanan delillere göre; davalı işyerinde kış aylarında 08:00- 18:00 saatleri arasında haftanın altı günü çalışıldığı ve haftada dokuz saat fazla çalışma yapıldığı, yaz aylarında ise en fazla onsekiz saat fazla çalışına yapıldığı sonucuna ulaşılmaktadır. Bu açıklamalar ışığında davacının fâzla çalışma ücreti yeniden ile hesaplattın 1 arak hüküm altına alınmalıdır. Yazılı şekilde karar verilmesi hatalıdır.
9. HD. 2012/9768 E. 2014/15585 K. 13.05.2014
6 GÜN GÜNLÜK 11 SAAT ÇALIŞMA SİSTEMİ…Tanık beyanları birlikte değerlendirildiğinde, işçinin haftanın 6 günü 08.00-19.00 saatleri arasında, 1 saatlik ara dinlenmesinin düşülmesi ile 10 saat çalıştığı, toplam çalışma süresinin (6 gün x 10 saat =) 60 saat olduğu, buna göre haftalık fazla çalışma süresinin 60-45=15 saat olduğu tespit edilmiştir.
Yukarıda yapılan tespitler kapsamında, işçinin haftalık 15 saat fazla çalışma yapmasına rağmen, haftalık 18 saat fazla çalışma yaptığının kabulü hatalı olup, bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2013/15824 E. 2014/596 K. 20/01/2014
6 GÜN GÜNLÜK 12 SAAT ÇALIŞMA SİSTEMİ
…Davalı işveren fazla çalışmanın ücrete dahil olduğuna ilişkin iç yönetmelik ibraz edememiştir. Yine iş sözleşmesinde de bu yönetmeliğe bir atıf bulunmamaktadır. Ancak iş sözleşmesinde günlük çalışma süresinin 8 saat, haftalık ise 48 saat olduğu belirtilerek haftalık 45 saati aşan 3 saatlik kısmın ücrete dahil fazla çalışına olduğu sabittir. Bu durumda davacı 08-20 saatleri arası günlük 12 saat çalıştığından ve bundan 1,5 saatlik ara dinlenme süresi düşüldüğünde günlük çalışması 10,5 saattir. Davacının hafta da 6 günlük çalışması 63 saat olup, bundan iş sözleşmesinde kararlaştırılan 48 saatlik haftalık çalışma süresi düşüldüğünde 18 saatlik bir fazla çalışması bulunmaktadır. Yine pazar günleri de aynı şekilde çalıştığından 8 saati aşan 2,5 saatlik kısım da eklendiğinde haftada 20,5 saat fazla çalışma yaptığı anlaşılmaktadır. Davacının 13.8.2008-10.1.2009 dönemine ilişkin fazla çalışma alacağı buna göre hesaplanarak hüküm altına alınmalıdır.
9. HD. 2012/1580 E. 2014/5991 K. 26.02.2014
KISMEN ÖDEME YAPILMASI HALİNDE
…Somut olayda; her ne kadar Mahkemece davacının fazla çalışma alacağı bulunmadığından bahisle talebin reddine karar verilmişse de, dosya içerisinde yer alan iş yerine giriş çıkışı gösteren kayıtlara göre davacının bordrolarda gösterilen süreden daha fazla çalışma yaptığı yazılı belgelerden anlaşılmaktadır. Bu durumda davacının yukarıdaki ilkeler doğrultusunda hesaplanacak fazla çalışma ücretinden yapılan ödemeler düşüldükten sonra varsa bakiye tutarın hüküm altına alınması gerekirken yazılı gerekçe ile talebin reddi hatalıdır.
9. HD. 2009/12297 E. 2011/12872 K. 02.05.2011
…Somut olayda, davacının davalı lokantada garson olarak çalıştığı, çalışma
sistemine göre fazla çalışma ücretinin zamsız karşılığının ödendiği dosya içeriğinden anlaşılmaktadır.
Mahkemece davacıya fazla çalışma ücreti olarak sadece %50 zamlı karşılığının ödenmesi gerektiği göz önüne alınmadan yapılan hesaplamaya değer verilerek hüküm kurulması isabetsizdir.
9. HD. 2010/13179 E. 2012/22993 K. 14.06.2012
…Somut olayda, davalı işyerinde çalışan taraf tanıklarının beyanları, şirket yetkilisinin çalışma saatlerine ilişkin duyurusu ile gündüz vardiyasında haftanın 6 günü günde 10.5 saat gece vardiyasında günde 12 saat olmak üzere iki vardiya şeklinde çalışıldığı anlaşılmıştır.
Hükme esas alınan bilirkişi raporunda da davacının iki vardiya şeklinde ayda 2 hafta günde 10.5 saat çalıştığı I saat ara dinlenmesinin mahsubu ile günde 9.5 saat, diğer 2 hafta haftanın 6 günü 1.5 saat ara dinlenmesi ile günde
10.5 saat çalıştığını kabul ederek toplam ayda 60 saat üzerinden fazla çalışma ücreti hesaplanmıştır.
Davalı işyerine ilişkin Dairemizden geçen emsal dosyalarda dinlenen tanıklar ve davacılar beyanlarında günlük 12 saatlik çalışma süresinde 10.5 saatin üzerindeki 1.5 saatlik çalışmanın ücretinin işverence ödendiğini belirtmişlerdir.
Davacı da tanık olarak dinlendiği Bursa 5. İş Mah. nin 2007/760 E sayılı dosyasında ki ifadesinde, 12 şer saatlik 2 vardiya halinde çalıştıklarını maaşlarının dışında günlük 1.5 saatlik fazla çalışma ücretinin işverence ödendiğini belirtmiştir.
İşyeri uygulaması olarak saptanan bu durum karşısında ve yukarıda açıklanan maddi vc hukuki olgular göz önünde tutulduğunda, günlük 12 saatlik çalışmada 1.5 saatlik fazla çalışma ücretinin işveren tarafından ödendiği 1.5 saat dc ara dinlenmesi yapıldığı kabul edilerek fazla çalışma ücreti hesaplanmalıdır. Yazılı şekilde karar verilmesi isabetsizdir.
9. HD. 2009/35273 E. 2012/875 K. 19.01.2012
TİS ÖZEL DÜZENLEME…Mahkemece hükme esas alınan bilirkişi raporunda fazla çalışma ücretinin % 80 zamlı ücrete göre hesaplandığı belirtilmiştir.
Hesaplamaya konu dönemde 01.03.2005- 28.02.2007 vc 01.03.2007- 28.02.2009 tarihleri arasında yürürlükte olan iki ayrı toplu iş sözleşmesi uygulanmıştır.
20. Dönem toplu iş sözleşmesinin 62. maddesinde fazla çalışma ücretlerinin % 80 zamlı ücrete göre hesaplanacağı hüküm altına alınmıştır.
Davacının belirtilen dönemde yönetmeliğe aykırı olarak çalıştırılması sebebiyle 7.5 saati aşan çalışmalar doğrudan fâzla çalışma sayılmakla 01.03.2007 tarihine kadar olan dönem için hesaplamanın % 80 zamlı ücrete göre yapılması yerindedir.
Ancak 01.03.2007 tarihinde yürürlüğe giren 21. dönem toplu iş sözleşmesinin 62. maddesinde açık biçimde 45 saate kadar olan çalışmaların % 25 zamlı, 45 saati aşan kısmının ise % 80 zamlı olarak hesaplanacağı kararlaştırılmıştır.
Böyle olunca 01.03.2007 tarihinden sonraki dönem için fazla çalışma ücretleri sözü edilen hükme göre hesaplanmalıdır.
Haftalık 45 saati aşmayan fazla çalışmalar için % 25 zamlı olarak. 45 saatin üzerindeki çalışmalar için ise % 80 zamlı olarak hesaplamaya gidilmelidir. Davalı vekili tarafından hesaba bu yönden açıkça itiraz edildiği halde mahkemece bu sözü edilen itiraz üzerinde durulmamıştır.
Mahkemece tüm hesap dönemi için % 80 zamlı ücrete göre yapılan hesaplamaya itibar edilerek isteğin kabulü hatalı olmuştur. Dairemizin 17.01.2012 gün ve 2011/ 54493 E, 2012/ 579 K. sayılı bozma ilamı da bu yöndedir.
Gerekirse bilirkişiden ek hesap raporu alınarak 01.03.2007 öncesi için şimdiki gibi, sonrasındaki dönem için ise 21. dönem toplu iş sözleşmesinin 62. maddesi hükümlerine göre hesaplama yapılarak belirlenecek olan fazla çalışma ücreti hüküm altına alınmalıdır.
9. HD. 2012/3158 E. 2012/3700 K. 14.02.2012
…Somut olayda davacının yapmış olduğu fazla çalışmalar işveren kayıtlarına dayalı olarak hesaplandığından indirime gidilmemesi yerindedir. Yine davacının sendika üyesi olmadan önceki dönem fazla çalışmalarının % 50 zamlı ücret üzerinden hesaplanması yerindedir.
Ancak davacının sendika üyesi olmasının ardından yararlandığı 01.04.2009 tarihinden önceki toplu iş sözleşmelerinde, haftalık fazla çalışma süresi 40 saat olarak belirlenmiş, 40 saat ile haftalık normal çalışma süresi olan 45 saat arası için bir düzenlemeye gidilmemiştir. Toplu iş sözleşmesinin 18. maddesinde normal çalışmanın üzerinde yapılan çalışmaların fazla çalışma olduğu vurgulanmış ve ancak bu çalışmaların % 100 zamlı olarak ödeneceği hükme bağlanmıştır. Aynı dönemde 4857 sayılı İş Kanunu yürürlükte olup 41. maddeye göre taraflarca kararlaştırılan haftalık çalışma süresi ile norma fazla çalışma süresi arasında kalan süre fâzla sürelerle çalışma olup, % 25 zamlı olarak ödenmelidir. Buna göre toplu iş sözleşmesi ve yasal düzenlemeler birlikte değerlendirildiğinde 01.04.2009 öncesi için toplu iş sözleşmelerinden yararlanılan dönem için 40 – 45 saat arası çalışmalar % 25 zamlı ücrete göre ve 45 saat üzerinde olan çalışmalar ise toplu iş sözleşmesi gereği % 100 zamlı olarak ödenmelidir.
Davacının üyesi bulunduğu sendika ile işveren arasında 16.10.2009 tarihinde imzalanan 01.04.2009 – 31.03.2011 tarihleri arasında yürürlükte olan toplu iş sözleşmesinin 18. maddesinde ise haftalık çalışma süresi 40 saat olarak belirlendikten sonra haftalık 40 saat ile 45 saat arası çalışmalar fazla sürelerle çalışma olarak açıklanmış ve fazla sürelerle çalışma ücretlerinin % 50 zamlı olarak ödeneceği kararlaştırılmıştır. Aynı toplu iş sözleşmesinin 19. maddesinde haftalık 45 saatin üzerindeki çalışmaların fazla çalışına olduğu açıklanmış ve % 100 zamlı ücretle ödeneceği belirtilmiştir. Mahkemece kararın gerekçesinde bu hususlara değinilmiş ise de hükme esas alınan hesap raporunda 01.04.2009 öncesi ve sonrası için % 100 zamlı ücret üzerinden hesaplama yapıldığı görülmektedir. Toplu iş sözleşmesinin açık hükmü karşısında 01.04.2009 tarihi sonrası dönemde 40-45 saat arası çalışmalar için % 50 zamlı, 45 saati aşan çalışmalar bakımından ise % 100 zamlı ücrete göre hesaplama yapılmalıdır. Bu yönlerden denetime elverişli şekilde hesap raporu alınmalı vc sonucuna göre bir karar verilmelidir.
9. HD. 2012/3581 E. 2012/3633 K. 14.02.2012
…Somut olayda hükme esas alınan ve davacı tarafından itiraz edilmeyen bilirkişi raporuna göre davacı işçinin davalı işverence ibraz edilen puantajlara göre haftanın altı günü 08.00-17.00 saatleri arasında ve günde bir saat ara dinlenme kullanarak çalıştığı uyuşmazlık konusu değildir. Bilirkişi tarafından işçinin altı gün çalıştığı haftalarda günde üç saat fazla çalışma hesaplanmıştır.
İşyerindeki TİS in 46. maddesine göre; ancak ayda 180 saati aşan çalışmalar fazla çalışma oluşturmaktadır.
Böyle olunca; haftada altı gün ve günde 7.5 saat çalışan davacının çalışması haftalık 45 saati aşmadığından fazla çalışma yapması sözkonusu değildir. Böyle olunca anılan talebin reddi yerine kabulüne karar verilmesi hatalıdır.
9. HD. 2009/39022 E. 2012/3482 K. 13.02.2012
YABANCI PARA İLE ÖDEME…Davacı işçinin davalıya ait Libya işyerinde ücretini her ay yabancı para karşılığı Türk Lirası olarak almak suretiyle çalıştığı anlaşılmaktadır. Bilirkişi raporunda fazla çalışma, hafta tatili ile bayram ve genel tatil ücretleri Amerikan Doları üzerinden hesaplanmış, daha sonra Türk Lirasına çevrilmiştir. Davacının ücretinin Amerikan Doları karşılığı Türk Lirası olarak ödenmiş olması karşısında her ay döviz kuru üzerinden işçinin hak ettiği ücret Tiirk Lirası olarak bulunmalı ve buna göre hesaplama yapılmalıdır. Fazla çalışma, hafta tatili ile bayram ve genel tatil alacaklarının doğrudan yabancı para üzerinden hesabı hatalıdır.
9. HD. 2012/1801 E. 2013/16117 K. 28.05.2013
FAZLA ÇALIŞMA ALACAĞINDAN YAPILACAK KESİNTİLER…Somut olayda, davalının net olarak hüküm altına alınan fazla çalışma alacağının hesabında sadece gelir vergisi ve damga vergisi kesintisi yapılarak alacak hesaplanmıştır. Anılan kesintilerin yanında işçi sigorta katkı payı ve işsizlik sigortası kesintilerinin de yapılarak alacağın net miktarının belirlenmesi gerekirken bu esaslara uymayan hesaplamalara dayalı bilirkişi raporuna göre hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.
9. H D. 2012/201 E. 2012/2467 K. 31.01.2012
…Mahkemece bozma sonrası hazırlanan ek hesap raporundaki net fâzla mesai ücretinin tahsiline karar verilmiştir. Ancak benimsenen ck hesap raporunda brüt olarak hesap edilen fazla mesainin nete çevrilmesi sırasında hata yapılmıştır. Brüt miktardan önce %14 SGK prim payı, %1 işsizlik sigorta primi çıkarılmalı, kalan miktar gelir vergisi matrahı olduğundan bunun üzerinden %15 gelir vergisi mahsup edilmeli, toplam brüt miktar üzerinden 2010 yılı itibari ile %066 damga vergisi kesilerek net fâzla mesai ücreti tespit edilmesi gerekirken yazılı şekilde hazırlanan rapora göre alacağın tahsiline karar verilmesi doğru olmamıştır.
7. HD. 2014/4770 E. 2014/10593 K. 13.05.2014
…İşçilik alacaklarına ilişkin hükmün brüt üzerinden kurulması gerekir. Bunun temel mantığı devletin vergi ve prim alacaklarının ortada kalmamasıdır. Mahkemece açıkça netten talep edilmediği müddetçe hesaplamanın brüt üzerinden yapılması ve hükmün brüt üzerinden kurulması gerekir. Brütten hüküm kurulduğunda bunun kanuni kesintileri infaz sırasında yapılacak ve ilgili mercilere yatırılarak inlâz sağlanacaktır.
Somut olayda, davacı dava konusu alacaklarını açıkça netten talep etmemiştir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda ise dava konusu alacaklar brüt olarak hesaplanmış, devamında netleştirme yapılmıştır. Ancak fazla mesai vc yıllık izin ücretinin netleştirilmesinde 5510 sayılı Kanun’un 80. maddesi uyarınca %1 işsizlik sigortası, %14 de sosyal güvenlik primi olmak üzere toplam %15 oranındaki primin düşülmesi gereğinin dikkate alınmaması yerinde olmamıştır. Ayrıca mahkemece bilirkişi raporunda net olarak belirtilen miktarlar üzerinden talepler değerlendirilerek karar verilmiş ancak hükmedilen tüm alacakların net mi brüt mü olduğunun hüküm fıkrasında belirtilmemesi infazda tereddüt oluşturacağından hatalı olmuştur.
22. HD. 2013/3375 E. 2014/2203 K. 13.02.2014
…Hükme esas alman bilirkişi raporunda davacının fazla mesai alacağının brüt ücretten net ücrete çevrilmesi hatalıdır. Bilirkişi raporunda davacının fazla mesai ücretinden % 15 gelir vergisi ile % 0,6 damga vergisi düşüldüğü, ancak bilirkişi raporunun hazırlandığı tarih itibariyle düşülmesi gereken % 14 işçi sigorta primi ve % 1 işsizlik sigortası primi kesintilerinin yapılmadığı anlaşılmaktadır. Hatalı bilirkişi raporuna itibarla hüküm kurulması bozmayı gerektirmiştir.
7. HD. 2013/17323 E. 2014/1352 K. 30.01.2014
…Öte yandan fazla mesai ücreti netleştiri 1 irken SGK primi ile işsizlik sigorta prim kesintisi yapılmaması da hatalı olmuştur. Bu hususta gerekirse denetime elverişli ek hesap raporu alınarak karar verilmelidir.
7. HD. 2014/7703 E. 2014/14918 K. 01/07/2014
… Fazla çalışma ücreti alacağı bakımından hükme esas alınan bilirkişi raporunda, davacı işçinin hak kazandığı brüt fazla çalışma ücreti alacağından, damga ve gelir vergisi kesintilerinin yapılmasıyla yetinilerek, alacağın net miktarı tespit edilmiştir. Gerek 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun mülga 77. maddesi, gerekse 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesi uygulaması açısından, fazla çalışma ücreti prime esas kazançlar içerisinde olup, işçi payına düşen prim kesintilerinin nazara alınmaksızın alacağın net tutarının belirlenmesi hatalı olmuştur.
22. HD. 2012/26634 E. 2013/20482 K. 01.10.2013
…Gerek 506 sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu’nun mülga 77. maddesi, gerekse 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun 80. maddesi uygulaması açısından, fazla çalışma ve ulusal bayram-genel tatil ücretleri prime esas kazançlar içerisinde değerlendirilmelidir.
Kabule göre, hükme esas alınan bilirkişi raporunda, hesaplanan brüt fazla çalışma vc ulusal bayram-genel tatil ücreti alacağından, damga ve gelir vergisi kesintilerinin yapılmasıyla yetinilerek, alacağın net miktarı tespit edilmiştir. Mahkemece, bilirkişi raporunda belirtilen net tutar hüküm altına alınmıştır. Yukarıda da belirtildiği üzere, anılan ücretler prime esas kazançlar içerisinde olup, işçi payına düşen prim kesintilerinin nazara alınmaksızın alacağın net tutarının belirlenerek hüküm altına alınması hatalıdır.
22. HD. 2012/26661 E. 2013/18454 K. 10.09.2013
YUVARLAMA
….Dinlenen davacı tanıkları davacıyla birlikte Kuzey Irak ta 7 gün 07-18 arası çalıştıklarını 15 gün do bir gün izin kullandıklarını ifade etmişlerdir.
Davalı işveren tanık göstermemiştir.
Hükme esas alınan bilirkişi raporunda haftanın 7 günü, 07-18 saatleri arasında çalıştığı, 1,5 saat ara dinlenmesi yaptığı buna göre günlük 2,5 saatlik fazla çalışma süresinin 3 saate tamamlandığı belirtilerek günlük 3 saat üzerinden fâzla çalışma ücreti hesaplanmıştır.
İş KanuınTna ilişkin fazla çalışma vc fazla sürelerle çalışma yönetmeliği nin 5. maddesinin 2.fıkrasında ‘fazla çalışına veya fazla sürelerle çalışma sürelerinin hesabında yarım saatten az olan süreler yarım saat, yarım saati aşan süreler ise bir saat sayılır. ’ şeklinde bir düzenleme mevcuttur.
Ancak bu düzenleme çalışma süresine göre tespit edilen fazla çalışmanın bu şekilde yuvarlanmasına ilişkin olmayıp bilirkişinin hesabı bu yönden hatalıdır. Tespit edilen fazla çalışma süresi esas alınarak hesaplama yapılmalıdır.
Yazılı şekilde yapılan hesaplamaya değer verilerek karar verilmesi hatalı olup bozmayı gerektirmiştir.
9. HD. 2008/38458 E. 2010/29888 K. 21/10/2010