Yıllık Ücretli İzin Nedir? Yıllık Ücretli İzine Nasıl Hak Kazanılır?

Yıllık ücretli izin, İş Hukukunda işçinin, ücretinden yoksun kalma­dan, belirli zaman aralıklarıyla geçici olarak iş yükümlülüğünden kur­tulmasını sağlayan izin dönemlerini ifade etmek için kullanılan bir kav­ramdır. Anayasanın çalışanlara tanıdığı dinlenme hakkı (m.50) çerçe­vesinde yapılan yasal düzenlemenin bir bölümünü ücretli yıllık izin hakkı oluşturmaktadır. Böylece işçinin her yıl belirli bir süre ücreti öde­nerek dinlendirilmesi suretiyle sağlığının korunması ve işgücünün yeni­lenmesi sağlanmaktadır. Anayasanın anılan maddesi doğrultusunda yıllık ücretli izinler, İş Kanununun 53 vd. maddeleri ile bu yasanın 60. Maddesine dayanılarak çıkarılmış bulunan 3.3.2004 tarihli Yıllık Ücretli izin Yönetmeliğinde düzenlenmiştir.

a) İş Kanunu Kapsamında Olmak

Yıllık ücretli izin, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamındaki işyerlerinde uygulanır. Eğer işyerleri İş Kanımu’nun 4. maddesinde sayılan İş Kanununun istisnalarından değillerse, yıllık izinle ilgili yükümlülüklere tabi tutulamaz.

b) Bir Yıl Çalışmış Olmak

İş Kanununun 53. Maddesinin birinci fıkrasına göre, işçinin yıllık ücretli izne hak kazanabilmesi için işyerinde işe başladığı günden, yani fiilen işe başladığı tarihten itibaren deneme süresi de içinde olmak üzere en az bir yıl çalışmış olması şarttır. Buna karşılık işyerindeki çalışması bir yılı doldurmayan işçiler için orantılı olarak bir ücretli izin hakkı söz konusu değildir. Örneğin; işyerinde 6 aydır çalışan bir işçi yıllık ücretli izin hakkı elde edemeyeceği gibi, bir yılını doldurduğu tarihten sonra hak edeceği yıllık izin hakkının yarısını, 6 aylık çalışması karşılığı da kullanamayacaktır.

Yıllık ücretli izin hakkının kazanılması için gerekli olan bir yıllık ça­lışmanın işverenin aynı işyerinde yapılması zorunlu değildir. İş Kanu­nunun 54. Maddesinin birinci fıkrasına göre, işçinin aynı işverenin bir veya birçok işyerinde çalıştığı süreler birleştirilerek hesaba katılır. İşçi­nin, işverenin aynı veya değişik işyerlerinde kesintisiz çalışmış olması da zorunlu değildir. İşçinin değişik zamanlarda yani aralıklı olarak çalışma­sı halinde de, yıllık ücretli izin hakkının doğumunda ve izin süresinin hesaplanmasında bu sürelerin birleştirilerek dikkate alınması gerekir. Şu halde, bir işyerinde sekiz ay çalıştıktan sonra işten ayrılan işçinin da­ha sonra aynı işverene ait bir işyerine girmesi halinde sekiz aylık sürenin bir yılın dolmasında hesaba katılması gerekir.

Ekleyelim ki İş Kanununun 55. Maddesinde yıllık ücretli izin hakkı­nın kazanılması için gerekli bir yıllık çalışma süresinin hesabında, işçinin fiilen çalışmadığı bazı süreler de çalışılmış gibi sayılır.

İş sözleşmesi ile deneme süresi kararlaştırılmışsa bu deneme süresi de bir yıllık bekleme süresine dahil edilir. Deneme süresinin başlangıcı bir yıllık sürenin de başlangıcı sayılır.

Öte yandan işyerinin devri halinde, devralan işveren, işçinin devre­den işveren yanındaki çalışma sürelerini de yıllık ücretli izin hesabında dikkate almak zorundadır.

İş Kanunu 54/4 uyarınca işçinin hizmet süresine göre hak ettiği yıllık ücretli iznini hak kazandığı yılı izleyen yıl içinde kullanması asıldır.

Hemen ekleyelim ki yıllık ücretli izin hakkı kamu düzenine ilişkindir ve bu haktan para karşılığı vazgeçilemez.

c) Çalışılmış Gibi Sayılan Haller

Aşağıdaki süreler yıllık ücretli izin hakkının hesabında çalışılmış gi­bi sayılır:

a- işçinin uğradığı kaza veya tutulduğu hastalıktan ötürü işine gi­demediği günler (Ancak, 25. maddenin (I) numaralı bendinin (b) alt bendinde öngörülen süreden fazlası sayılmaz.).

b- Kadın işçilerin 74. madde gereğince doğumdan önce ve sonra ça­lıştırılmadıkları günler,

c- işçinin muvazzaf askerlik hizmeti dışında manevra veya herhangi bir kanundan dolayı ödevlendirilmesi sırasında işine gidemediği günler (Bu sürenin yılda 90 günden fazlası sayılmaz.).

d- Çalışmakta olduğu işyerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu olarak işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın onbeş günü (işçinin yeniden işe başlaması şartıyla).

e- 66. maddede sözü geçen zamanlar.

f- Hafta tatili, ulusal bayram, genel tatil günleri.

g- 3153 sayılı Kanun’a dayanılarak çıkarılan tüzüğe göre röntgen muayenehanelerinde çalışanlara pazardan başka verilmesi gereken ya­rım günlük izinler.

h- İşçilerin arabuluculuk toplantılarına katılmaları, hakem kurulla­rında bulunmaları, bu kurullarda işçi temsilciliği görevlerini yapmaları, çalışma hayatı ile ilgili mevzuata göre kurulan meclis, kurul, komisyon ve toplantılara yahut işçilik konuları ile ilgili uluslararası kuruluşların konferans, kongre veya kurullarına işçi veya sendika temsilcisi olarak katılması sebebiyle işlerine devam edemedikleri günler.

i- İşçilerin evlenmelerinde üç güne kadar, ana veya babalarının, eş­lerinin, kardeş veya çocuklarının ölümünde üç güne kadar verilecek izinler.

j- İşveren tarafından verilen diğer izinler ile 65. maddedeki kısa ça­lışma süreleri.

k- Bu Kanun’un uygulanması sonucu olarak işçiye verilmiş bulunan yıllık ücretli izin süresi.