Mirasta Denkleştirme Nedir? Nasıl Yapılır?

Mirasta Denkleştirme

MADDE 669.(603)- Yasal mirasçılar, mirasbırakandan miras paylarına mah­suben elde ettikleri sağlararası karşılıksız kazandırmaları, denkleştirmeyi sağlamak için terekeye geri vermekle birbirlerine karşı yükümlüdürler.

Mirasbırakanın çeyiz veya kuruluş sermayesi vermek ya da bir malvarlığını devretmek veya borçtan kurtarmak ve benzerleri gibi karşılık almaksızın altsoyuna yapmış olduğu kazandırmalar, aksi mirasbırakan tarafından açıkça belirtilmiş ol­madıkça, denkleştirmeye tâbidir.

Mirasta iade; bir mirasçının, mirasbırakanın sağlığında karşılıksız aldığı mal­ları geri vermesi suretiyle bunların mirasın taksiminde hesaba katılmasıdır. İade mirasın paylaşılması sırasında yapılır. Kazandırma yasal mirasçılara yapılmalıdır. Bunların dışındakine yapılan kazandırmalar mirasta iade davasının konusu ola­maz. Bağış doğrudan doğruya araya hiçbir hukuki işlem girmeden mirasçıya ya­pılmalıdır.

Yapılan bağışın miras payına karşılık yapıldığı ispatlandıktan sonra, davalı taraf yapılan kazandırmanın iade edilmemek üzere kendisine yapıldığını ileri sürerse bu iddiasını ispat etmesi gerekir. Mirasbırakan sadığında altsoyuna yaptığı bağışı iade edilmeyeceğine ilişkin bir açıklamada bulunmuş ise yapılan bağış iade­ye tabi tutulamaz.

İlmi görüşler ve Yargıtay kararlarına göre, sağ kalan eş hakkında altsoy, altsoy hakkında ise eş mirasta iade davası açamazlar.

Kuruluş sermayesi, yeni bir tesis kurmak veya kurulu olan bir düzeni geliş­tirmek veya batmaktan kurtarmak için mirasbırakanın altsoyuna yaptığı bağışlardır.

Alacağını mirasbırakanın ibra etmesi, zaman aşımına uğramış borcu miras­çının isteğiyle ödemesi iadeye tabidir.

Mirasta iadede zamanaşımı süresi on yıldır (BY.125) Başlangıcı ise paylaş­manın kesinleştiği tarihtir. Görevli yargı organı dava olunan şeyin değerine göre mirasbırakanın son yerleşim yeri sulh hukuk veya asliye hukuk mahkemesidir.

İade davası tenkis davasından daha kapsamlı olduğundan ıslah yolu ile ten­kise dönüştürülebilinir. Ücret vekalet nispi tarifeye göre takdir edilir.

Bağışlamadan yararlanan mirasçı dilerse aldığını geri verir, dilerse bedelini verir veya miras payına mahsup eder. İade edilecek değer mirasbırakanın ölüm günündeki değerdir.

Mirasçılık sıfatının kaybı hâlinde

MADDE 670- Mirasın açılmasından önce veya sonra mirasçılık sıfatını kaybeden mirasçıya ait geri verme yükümlülüğü, onun yerini alan mirasçılara, mi­ras paylarında meydana gelen artış oranında geçer.

Mirasbırakanın sağlığında mirasta iadeye tabi kazandırma sağlayan mirasçı mirası ret eder, mirastan çıkarılır veya mahrum olursa (MY.605, 510, 578) mirasbırakanın sağlığında mirasbırakandan aldığını geri vermek durumunda değil­dir. Çünkü mirasçılık sıfatının devamlılığı kalmamıştır. (MY. 670) Mirası ret, miras­tan çıkarılma veya mahrumiyet hallerinde miras payları altsoylarına geçer. (MY.611, 511, 613, 578) Dolayısıyle sorumlulukta altsoya ait olur. (MY.670)

Mirasta Denkleştirme şekli

1. Geri verme veya mahsup

MADDE 671- Geri vermekle yükümlü olan mirasçı, dilerse aldığını ay­nen geri verir; dilerse payından fazla olsa bile değerini miras payına mahsup ettirir.

Mirasbırakanın bu kurala aykırı tasarrufları ve mirasçıların tenkise ilişkin hak­ları saklıdır.

Geri vermekle yükümlü olan mirasçı dilerse aldığını aynen geri verir; dilerse payından fazla olsa bile değerini miras payına mahsup ettirir.

Mirasbırakanın bu kurala aykırı tasarrufları ve mirasçıların tenkise ilişkin hak­ları saklıdır.

Davalı seçme hakkını kullanılmazsa bu hak davacıya geçer. Davalının du­ruşma yokluğunda yapılıyorsa, davalı ihtarlı davetiye ile seçme hakkını kullanmak üzere davet edilir. Davetiyeye, duruşmaya gelmediği takdirde seçme hakkının da­vacıya geçeceği açıkça yazılır. Bu uyarıya rağmen duruşmaya gelmez ise seçme hakkı davacıya seçme hakkı sorularak seçtiği şekle göre karar verilir, kullanılan seçme hakkından dönülemez.

Miras payını aşan kazandırmalar

MADDE 672- Yapılan kazandırma miras payını aştığı takdirde mirasçı, mirasbırakanın bunu kendisine bırakmak istediğini ispat ederse, bu fazlalık denk­leştirmeye tâbi olmaz. Diğer mirasçıların tenkise ilişkin hakları saklıdır.

Yapılan kazandırma miras payım aştığı takdirde mirasçı, mirasbırakanın bu­nu kendisine bırakmak istediğini ispat ederse, bu fazlalık denkleştirmeye tâbi ol­maz. Diğer mirasçıların tenkise ilişkin haklan saklıdır.

Mirasbırakanın böyle bir arzusu yok ise bağışlanan şeyin değerinden, dava­lının miras payı indirilir. Artan kısım miras payları oranında davacılara verilir, davalı seçme hakkını aynen iade şeklinde kullanabilir. Bu durumda mal kalıta döneceğin­den mirasçıda paylaşma sonucu hakkını alır. davalı seçme hakkını bedel olarak öderse, bağışlanan şeyin değeri kalıtın aktifine geçirilerek hesap yapılır. Sonuçta net kalıt tutarına göre miras payı bulunarak sonucu uyarınca karar verilir.

Mirasta Denkleştirme değeri

MADDE 673- Denkleştirme, kazandırmanın denkleştirme anındaki değerine göre yapılır.

Yarar ve zarar ile gelir ve giderler hakkında mirasçılar arasında sebepsiz zenginleşme hükümleri uygulanır.

Mirasta iade davası sabit olursa kazandırmaya konu olan şeyin ölüm günün­deki değeri tespit edilir. (MY.507) Denkleştirmede kazandırma anındaki değere göre yapılır.

İade edilecek mal mirasbırakanın sağlığında satılmış ise satış bedeli üzerin­den hesap yapılır. Miras açıldıktan sonra malın değeri artmış ise mirasın açıldığı gündeki değeri gözönüne alınır. Kötüniyetle mal başkasına devredilmiş ise son değer iadede gözönüne alınır. (MY.995) İyiniyetli zilyet kusuru olmaksızın meydana gelen zararlardan sorumlu olmaz.

Eğitim ve öğrenim giderleri

MADDE 674- Çocukların eğitim ve öğrenimi için yapılan giderler sebe­biyle geri verme yükümlülüğü, mirasbırakanın aksini arzu ettiği ispat edilmedikçe, ancak alışılmış ölçüleri aşan kısım için mevcuttur.

Eğitim ve öğrenimini tamamlamamış olan veya sakatlıkları bulunan çocukla­ra, paylaşmada hakkaniyete uygun bir ödeme yapılır.

Çocukların eğitimi için yapılan masraflar mirasbırakanın ekonomik ve sosyal seviyesine uygun ise iade edilemez. Eğitim erginlik yaşı ile sınırlı değildir. Çocuğun kabiliyeti, üniversite eğitimi ve başka koşullarda mümkün ise yine eğitim masrafları iade edilemez, eğitimde çocuklar arasında ayrımcılık yapılmamalıdır. Olağanı aşan masraflar iade olunur.

Öğrenimini tamamlamamış, zeka kabiliyetleri geç ve güç gelişen çocuklar ile sakatlıkları bulunan çocuklara paylaşımda adalete uygun bir ödeme yapılır.

Hediyeler ve evlenme giderleri

MADDE 675– Olağan hediyeler ile evlenme sırasında yapılan geleneğe uygun giderler denkleştirmeye tâbi değildir.

Altsoy hısımlarının evlenmelerinde, alışılmış ölçüler içinde yapılan çeyiz gi­derleri hakkında denkleştirmeye tâbi tutmama arzusunun bulunduğu asıldır.

Olağan hediyeler ile evlenme sırasında yapılan geleneğe uygun giderler denkleştirmeye tâbi değildir. Mirasbırakan iade edileceğini açıklamış olsa dahi ge­çerli değildir.

Olağan hediyeler doğum, nişanlanma, evlenme, sınıf geçme, düğün, okulu bitirme, yılbaşı, bayram vb.sebeplerle verilen armağanlardır. Hediyenin mirasbırakanın ekonomik ve sosyal durumuna uygun olması gerekir.

Altsoy hısımlarının evlenmelerinde, alışılmış ölçüler içinde yapılan çeyiz gi­derleri hakkında denkleştirmeye tâbi tutmama arzusunun bulunduğu asıldır.

Mirasbırakandan iş kurmak için alınan sermaye ile kızın almış olduğu alışıl­mışın dışındaki cihazlar olağan sayılamaz. Hediyelerin mutad olup, olmadığının takdiri yargıca aittir.