Boşanma Ayrılık Ve Evliliğin İptali Halinde İştirâk Nafakası

Mahkeme boşanma veya ayrılığa karar verirken, olanak bulundukça ana babayı dinledikten ve çocuk vesayet altında ise vasinin ve vesayet makamının düşüncesini aldıktan sonra, ana ve babanın haklarını ve çocuk ile olan kişisel ilişkilerini düzenler.

Velâyetin kullanılması kendisine verilmeyen eşin çocuk ile kişisel ilişkisinin düzenlenmesinde, çocuğun özellikle sağlık, eğitim ve ahlâk bakımından yararları esas tutulur. Bu eş, çocuğun bakım ve eğitim giderle­rine gücü oranında katılmak zorundadır.

Hâkim, istem halinde irat biçiminde ödenmesine karar verilen bu giderlerin gelecek yıllarda tarafların sosyal ve ekonomik durumlarına göre ne miktarda ödeneceğini karara bağlayabilir (Md. 182).

İştirâk nafakası, velâyet hakkı kendisine bırakılmayan eşin, velâyet hakkı verilen eşe çocuğun bakım ve eğitim giderleri karşılığı gücü oranında yapacağı katkıdır.

İştirâk nafakası velâyet hakkı kendisine bırakılan eş tarafından çocuk adına istenir (Md. 329).

Çocuğun velâyet hakkı anneye bırakılmışsa baba, velâyet hakkı babaya verilmiş ise anne çocuğun bakım ve eğitim giderlerine gücü oranında katılacaktır. Eğer kendisine velâyet hakkı verilmeyen eşin ekonomik gücü yoksa iştirâk nafakası ile sorumluluğu da söz konusu olmayacaktır. Ana ve baba yoksul oldukları veya çocuğun özel durumu olağanüstü harcamalar yapılmasını gerektirdiği takdirde yada olağandışı herhangi bir sebebin varlığı halinde hâkimin izniyle çocuğun mallarından onun bakım ve eğitimine yetecek belli bir miktar sarfedebileceklerdir (Md. 327).

Boşanma ve ayrılık kararı veren mahkeme, ana, babayı dinledikten ve ço­cuk vesayet altında ise vasiyi dinleyip, vesayet makamının düşüncesini aldıktan sonra çocukla ilgili gerekli velâyet düzenlemesini yapacak yine velâyet hakkı kendisine verilmeyen tarafın çocuğun bakım ve eğitim giderlerine katkısını (işti­râk nafakası) belirleyecektir (Y.2.HD. 11.03.2002 – 2611/3296).

Yeni düzenlemenin 157. maddesine göre, mahkemece butlanına karar veri­len bir evlilikten doğan çocuklar, ana baba iyiniyetli olmasalar bile evlilik içinde doğmuş sayılacaklarından ve çocuklar ile ana baba arasındaki ilişkilere de boşanmaya ilişkin hükümler uygulanacağından, yine 160. maddeye göre evlenmenin butlanı davasında da yetki ve yargılama usulü bakımından boşanmaya ilişkin hükümler uygulanacağından;

Evliliğin her hangi bir nedenle iptali halinde de TMK’nın 157 ve 160. maddelerinin yollaması ile aynı Yasanın 182. maddesi gereğince boşanma, ayrı­lık ve evlenmenin iptaline karar veren hâkim aynı şekilde çocukların velâyet hakkını, velâyetin anneyemi, babayamı verileceğini, kendisine velâyet hakkı verilmeyen taraf ile çocuk arasındaki kişisel ilişkinin ne şekilde kurulacağını, çocuk kendisine verilmeyen tarafın çocuğun bakım ve eğitim giderlerine ne mik­tar katkıda bulunacağını tayin ve takdir edecektir.

İşte, çocuk için hâkimin tayin ettiği ve takdir ettiği bu nafakaya da iştirâk nafakası denir. İştirâk nafakası tayin ve takdiri kamu düzeni ile ilgili olduğundan boşanma, ayrılık veya evlenmenin iptali davasına bakan hâkim tarafından açıkça iştirâk nafakası istenmediği belirtilmediği sürece kendiliğinden tayin ve takdir edilecektir.

Bütün bunlara rağmen boşanma, ayrılık evlenmenin iptali veya butlanı davalarında her nasılsa çocukla ilgili velâyet hakkı düzenlenmemiş, iştirâk nafa­kası belirlenmemiş ve hüküm kesinleşmiş ise, açılacak yeni bir dava ile velâyet hakkının düzenlenmesi ve iştirâk nafakası tayin ve takdiri talep edilebilecektir.

Yine çocuğun bu davaların kesinleşmesinden sonra doğumu nedeniyle de velâyet hakkı düzenlenmemiş, iştirâk nafakasına hükmolunmamış ise, yeni doğan bu çocuk içinde ayrı bir dava ile velâyet hakkının düzenlenmesi ve iştirâk nafa­kası istenebilecektir.

İştirâk nafakası istenebilecek diğer bir durumda evlilik dışı çocuklardır. Ana baba evlilik dışı doğan çocuklarının da bakımı, eğitimi ve korunması ile yükümlüdürler. Bu yükümlülük çocuğun ergin olmasına kadar devam edecektir. Bu nedenle de çocuğa fiilen bakan ana veya baba diğerine karşı evlilik dışı çocuk adına nafaka davası açabileceği gibi, Ayırtım gücüne sahip olmayan küçük adına atanacak kayyım veya vasi de bu davayı açabilecektir. Yeni düzenleme ile ayırt etme gücüne sahip küçüğe de iştirâk nafakası davası açmak hakkı tanınmıştır (TMK. md. 327, 328, 329).

Medenî Kanunumuzun yeni düzenlemesine göre, evlilik dışı doğumda, ana baba sonradan evlenmemişlerse ana, baba evli olmadıklarından çocuğun velâyet hakkı anaya aittir (TMK. md. 337/1).

O halde, bundan böyle evlilik dışı doğum halinde küçüğün yasa gereği ve­lisi olan anne çocuk adına iştirâk nafakası davası açabilecektir.

İştirak nafakası borcuvelayetin kaldırıldığı hallerde de devam edecektir; Ana babadan velayet hakkı alındığı kaldırıldığı hâllerde de ana ve baba çocuklarının bakım ve eğitim giderlerini karşılamakla yükümlü olacak çocuk için iştirak nafakası ödeyeceklerdir. (TMK. md. 348 – 349)