TCK m 66 Dava Zamanaşımı

MADDE 66.- (1) Kanunda başka türlü yazılmış olan haller dışında kamu davası; a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda otuz yıl, b) Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmibeşyıl,

1. Yirmi yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi
2. Beş yıldan fazla ve yirmi yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda onbeş
3. Beş yıldan fazla olmamak üzere hapis veya adli para cezasını gerektiren suçlarda sekiz yıl,

Geçmesiyle düşer.

• Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldur­mamış olanlar hakkında, bu sürelerin yarısının; onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında ise, üçte ikisinin geçmesiyle kamu davası düşer.
• Dava zamanaşımı süresinin belirlenmesinde dosyadaki mevcut deliller itibarıyla suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halleri de göz önünde bu­lundurulur.
• Yukarıdaki fıkralarda yer alan sürelerin belirlenmesinde suçun kanunda yer alan cefasının yukarı sınırı göz önünde bulundurulur; seçimlik cezaları ge­rektiren suçlarda zamanaşımı bakımından hapis cezası esas alınır.
• (Değişik:29.6.2005-5377/8 md.) Aynı fiilden dolayı tekrar yargılamayı ge­rektiren hallerde, mahkemece bu husustaki talebin kabul edildiği tarihten itiba­ren fiile ilişkin zamanaşımı süresi yeni baştan işlemeye başlar.
• Zamanaşımı, tamamlanmış suçlarda suçun işlendiği günden, teşebbüs ha­linde kalan suçlarda son hareketin yapıldığı günden, kesintisiz suçlarda kesinti­nin gerçekleştiği ve zincirleme suçlarda son suçun işlendiği günden, çocuklara karşı üstsoy veya bunlar üzerinde hüküm ve nüfuzu olan kimseler tarafından işle­nen suçlarda çocuğun onsekiz yaşını bitirdiği günden itibaren işlemeye başlar.
• Bu Kanunun İkinci Kitabının Dördüncü Kısmında yazılı ağırlaştırılmış müebbet veya müebbet veya on yıldan fazla hapis cezalarını gerektiren suçların yurt dışında işlenmesi halinde dava zamanaşımı uygulanmaz.

Dava Zamanaşımının Tanımı Ve Hukuki Niteliği

Dava zamanaşımı, kanunda başka türlü yazılmış olan haller dışında belirli süre­lerin geçmesiyle kamu davasını düşüren nedenlerden biridir.

Suçun işlendiği tarihten itibaren belli bir süre geçmesine rağmen kamu davası­nın açılamaması veya davanın sonuçlanmaması yahut hükmün kesinleşmemesi halinde cezanın genel caydırıcılık etkisini kaybetmesi, aradan geçen süreden dolayı olayın unutulmuş olması nedeniyle ceza vermekle hedeflenen yararın ortadan kalkması, aradan geçen süre dikkate alındığında, kanıtların bozulması, tanıkların olayı unutması gibi nedenlerle adli hataların olabileceği düşünceleriyle dava zama­naşımı kabul edilmiştir.

Dava zamanaşımının gerçekleşmesi ile Devletin ceza vermek hak ve yetkisi sona erdiğinden, zamanaşımı süresi dolmuş ise, herhangi bir talep olmaksızın hazırlık soruşturması aşamasında C.Savcısmca bu nedenle kovuşturmaya yer olmadığma, mahkeme aşamasında ise mahkemesince kamu davasının düşürülmesine re’sen karar verilir.

Dava zamanaşımının gerçekleşmesi halinde, devletin cezalandırma hakkının düşmesi sonucunu doğurması nedeniyle, zamanaşımı bir muhakeme kurumu ol­mayıp, maddi ceza hukuku kurumudur. Kanun açıkça ayrık tutmadığı takdirde TCK ve özel ceza kanunlarında yer alan bütün suçlar dava zamanaşımına tabidir. Ancak, kanunumuz bazı suçların dava zamanaşımına tabi olmadığını açıklamıştır.

Dava Zamanaşımı Süreleri

Asli dava zamanaşımı süreleri 66.maddenin 1.fıkrasında gösterilmiştir. Buna gö­re, kanunda başka türlü yazılmış olan haller dışında kamu davası;

1. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda 30 yıl,
2. Müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda 25 yıl,
3. Yirmi yıldan aşağı olmamak üzere hapis cezasını gerektiren suçlarda 20 yıl,
4. Beş yıldan fazla ve yirmi yıldan az hapis cezasını gerektiren suçlarda 15 yıl,
5. Beş yıldan fazla olmamak üzere hapis veya para cezasını gerektiren suçlarda 8 yıl

Geçmesiyle düşer. Görüldüğü üzere 765 sayılı TCK.nun 102.maddesine nazaran yeni TCK.nun 66.maddesinde asli dava zamanaşımı süreleri artırılmıştır.

66.maddenin 2.fıkrasmda getirilen bir yenilikle, çocuklar açısından fiili işlediği sıradaki yaşı gözönünde bulundurulmak suretiyle ayrı zamanaşımı sürelerinin belirlenmesine ilişkin bir hüküm konulmuştur. Bu yeni düzenlemeye göre; fiili işle­diği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanlar hak­kında, bu sürelerin yarısının; onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldur­mamış olan kişiler hakkında ise, üçte ikisinin geçmesiyle kamu davası düşecektir.

Dava Zamanaşımı Sürelerinin Belirlenmesi Ve Başlaması

Dava zamanaşımı süresinin belirlenmesi bakımından 66/3.fıkrada yeni bir dü­zenleme getirilmiştir. Bu yeni düzenlemeye göre, dava zamanaşımı süresinin belir­lenmesinde, dosyadaki mevcut deliller itibarıyla suçun daha ağır cezayı gerektiren nitelikli halleri de gözönünde bulundurulacaktır. Failin birden fazla suçu söz konu­su ise, zamanaşımı süresi her suç için ayn ayrı belirlenerek uygulama yapılır. İlgili kanun maddesinde hapis cezasının üst sınırı gösterilmemişse TCK.nun 49/1.fıkrası gözetilerek genel üst sınırın 20 yıl olduğunun kabulüyle dava zamanaşımı süresi belirlenecektir.

• .maddenin 1-3.fıkralarında yer alan sürelerin belirlenmesinde, aynı maddenin 4.fıkrası uyarınca, suçun kanunda yer alan cezasının yukarı sınırı göz önünde bu­lundurulacaktır. Seçimlik cezalan gerektiren suçlarda ise zamanaşımı bakımından hapis cezası esas alınarak uygulama yapılacaktır.
• .maddenin 5.fıkrası hükmüne göre de, aynı fiilden dolayı tekrar yargılamayı gerektiren hallerde, mahkemece bu husustaki talebin kabul edildiği tarihten itibaren fiile ilişkin zamanaşımı süresi yeni baştan işlemeye başlar.

Zamanaşımının ne zaman işlemeye başlayacağı 66.madenin 6.fıkrasında göste­rilmiştir. Bu düzenlemeye göre, dava zamanaşımının başladığı tarihin belirlenme­sinde, şu hususlar dikkate alınmalıdır;

Tamamlanmış suçlarda, zamanaşımı suçun işlendiği günden itibaren işlemeye başlar. İşlenen suçun, şekli, selbi, taksirli, kasdi veya neticesi sebebiyle ağırlaşan suç tiplerinde olması halinde suçun işlendiği tarih esas alınacaktır. İştirak halinde işle­nen suçlarda zamanaşımı süresi, fail veya şeriklerin suça iştirak düzeylerine bakıl­maksızın tüm suç ortakları için suçun işlendiği tarihte başlar. Bu itibarla suçun iş­lendiği gün zamanaşımı süresinin hesabında gözetilecektir.

Teşebbüs halinde kalan suçlarda, zamanaşımı son hareketin yapıldığı günden itibaren hesaplanacaktır.

Kesintisiz (mütemadi) suçlarda, dava zamanaşımı kesintinin gerçekleştiği gün­den itibaren işlemeye başlar.

Zincirleme (müteselsil) suçlarda ise, zamanaşımı son suçun işlendiği günden itibaren işlemeye başlayacaktır.

Yasa koyucu, 66.maddenin 6.fıkrasında yeni bir düzenlemeye de yer vermiştir. Buna göre, çocuklara karşı üstsoy veya bunlar üzerinde hüküm ve nüfuzu olan kimseler tarafından işlenen suçlarda, zamanaşımının çocuğunun onsekiz yaşını bitirdiği günden itibaren işlemeye başlayacağı hükme bağlanmıştır.

Kovuşturulması izne, şikâyete, talepte bulunulmasına bağlı suçlarda, bu kovuş­turma şartlarının gerçekleşmemesi zamanaşımının başlamasına etkili değildir.

Dava Zamanaşımının Uygulanamayacağı Haller

66.maddenin /.fıkrasında dava zamanaşımının uygulanamayacağı haller göste­rilmiştir. Buna göre, TCK.nun İkinci Kitabının Dördüncü Kısmında yazılı ağırlaştı­rılmış müebbet veya müebbet veya on yıldan fazla hapis cezalarını gerektiren suçla­rın yurtdışmda işlenmesi halinde dava zamanaşımı uygulanmayacaktır.

Ancak, dava zamanaşımının işlemeyeceği haller bunlarla sınırlı değildir. TCK.nun bazı maddelerinde, örneğin soykırım suçunu düzenleyen 76.maddenin 4. fıkrasında, insanlığa karşı suçlar düzenleyen 77.maddenin 4.fıkrasında, zamanaşımı sürelerinin işlemeyeceği açıkça belirtilmiştir.