İdari İşlem Nedir?

İdarenin kamu hizmeti ve kolluk başta olmak üzere idari faaliyette bulunmasını mümkün kı­lan en önemli hukuki muamelelerden birisi kuşkusuz idari işlemlerdir. “İdari karar”, “idari muamele”, “idari tasarruf” gibi kavramlarla da ifade edilen idari işlemleri daha iyi açıklaya­bilmek amacıyla öncelikle idari işlemin tanımına bakmak gerekir.

İdare hukukunun en işlevsel niteliğe sahip kavramlarından biri olan idari işlem kavramı için, doktrinde ve yargı kararlarında herkesçe kabul edilen bir tanımın bulunmadığını başta belirt­mek gerekir. Örneğin AYM bir kararında idari işlemi “kamu kurumu ya da idare örgütü içinde yer alan bir idari makamca verilmiş ve idarenin idare hukuku alanında gördüğü idari faaliyetlerle ilgili olması gereken” şeklinde ifade etmiştir. Danıştay ise, “kamu kurum ve kuruluşları tarafından kamu hukuku kuralları uyarınca tek taraflı olarak tesis edilen ve re’sen uygulanabilir nitelikte olan hukuki tasarruf” şeklinde idari işlemi tanımlamıştır.

Doktrinde yapılan bir tanıma göre idari işlem şu şekilde tanımlanmıştır: “İdari işlemler, kamu gücüne dayanarak tesis edilen, idare hukukuna ve keza uyuşmazlık halinde idari yargıya tabi olan, hukuki sonuç doğurmaya yönelik irade açıklamalarıdır.”

Doktrinde yer alan diğer bir tanıma göre ise idari işlemler “idare veya idare adına hareket eden özel hukuk kişilerince, kamu gücü kullanılarak yapılan; doğrudan ya da belli bir süreç içinde, rızaları olsun ya da olmasın kişi veya onlara ait nesnelerin hukuki durumlarını etkile­yen, kamusal nitelikli, tek yanlı irade açıklamaları” olarak ifade edilmiştir.

İdari işleme dair yukarıda yapılan tanımlara göre temelde organik ve işlevsel olmak üzere iki kriter göz önünde bulundurulmuştur. Bu bağlamda organik kriter dikkate alındığında idari işlemi tesis eden makamın kural olarak merkezi veya yerel idare içinde yer alması gerekirken istisnai olarak organik anlamda idare içinde yer almayan özel hukuk kişileri de idari işlem tesis edebilmektedir.

İdari işlemi tanımlamada kullanılan diğer bir kriter olan işlevsel kritere göre ise, organik kriter bazı hallerde yetersiz kaldığından işlemin fonksiyonel anlamda idari işlem niteliği taşıyıp ta­şımadığına bakılmaktadır. TBMM’nin RTÜK’e üye ataması işlemi buna örnek olarak gösteri­lebilir. Her ne kadar organik anlamda TBMM yasama organı olsa da, RTÜK’e üye atama iş­lemi fonksiyonel anlamda bir memur ataması işleminden farksız olduğundan işlevsel anlamda idari nitelik taşımaktadır. Nitekim Danıştay da, TBMM’nin RTÜK’e üye ataması işlemini işlevsel anlamda değerlendirmek suretiyle idari işlem olarak tanımıştır.