Vergi Hukukunda Zamanaşımı Nasıl Hesaplanır?

Zamanaşımı, belirli bir sürenin geçmesi ile ida­renin vergiyi tarh ve tebliğ etme yetkisini veya ta­hakkuk etmiş vergiyi tahsil etme yetkisini ortadan kaldıran bir müessesedir.

Zamanaşımı, belirli bir sürenin geçmesi ile idarenin vergiyi tarh ve tebliğetme yet­kisini veya tahakkuk etmiş vergiyi tahsil etme yetkisini ortadan kaldıran bir mües­sesedir.

Zamanaşımı ile

• Vergi idaresinin, alacaklarını daha özenli ta­kip edeceği,
• Devlet ile mükellef arasındaki alacak-borç ilişkisinin çok uzun zamana yayılmasının çıkarabileceği belirsizliğin giderileceği,
• Mükelleflerin defter ve belgelerini yıllarca saklama külfetinden ve eziyetli vergi incele­melerinden korunacağı,
• Yargı organlarının, gecikmiş davaların aşırı yükünden kurtarılacağı umulmaktadır.

Tarh zamanaşımı, Düzeltme zamanaşımı ve Ceza kesme zamanaşımı VUK’da düzenlenmiş iken, Tah­sil zamanaşımı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da hüküm altına alınmıştır.

Zamanaşımı Çeşitleri şunlardır:

1. Tarh Zamanaşımı (VUK — 114)
2. Tahsil Zamanaşımı (AATUH-102)
3. Ceza Kesme Zamanaşımı (VUK — 374)
4. Düzeltme Zamanaşımı (VUK-126)

Tarh (Tahakkuk) Zamanaşımı

Vergiyi doğuran olayın gerçekleştiği takvim yılı­nı izleyen yılbaşından başlayarak beş yıl içinde tarh ve mükellefe tebliğ edilmeyen vergiler zamanaşımı­na uğrar. Tarh zamanaşımı vergi idaresi için Hak Düşürücü Süre niteliğindedir.

Beş yıllık bu genel süreyi değiştiren özel hü­kümler şunlardır:

1. Emlak Vergisi Kanunun 40. md.’ne göre zamanaşımı, bina ve arazinin bildirim dışı kaldığının idarece öğrenildiği tarihi izleyen yılın başından başlar.
2. Veraset ve İntikal Vergisi Kanununun 20. maddesine göre zamanaşımı, intikal eden malların idarece tespit edildiği tarihte başlar.
3. Damga vergisinde kâğıtların düzenlenmesi ve ibrazı tarihini izleyen takvim yılı başın­dan itibaren 5 yıllık zamanaşımına uğrayan bir belgeden yararlanıldığı takdirde, bu bel­ge için vergi alacağı yeniden doğar.

Tahsil Zamanaşımı

Tahsil zamanaşımı, vergiler ve diğer bütün kamu alacakları için geçerli olmak üzere, Amme Alacak­larının Tahsil Usulü Hakkında Kanun’da düzenlen­miştir. Bu kanunun 102. maddesine göre, kamu ala­cağı, vadesini izleyen yılın başından itibaren beş yıl içinde tahsil edilmezse zamanaşımına uğrar.

Tahsil zamanaşımı süresi dolduktan sonra ala­caklı kamu idaresinin söz konusu vergiyi tahsil etme yetkisi ortadan kalkar. Ancak, yükümlünün rızası ile yapacağı ödemeler kabul edilir. Tahsil za­manaşımı sonunda kamu borcu “Doğal borç” veya “Eksik borç” haline gelir. Borçlar Kanunu’na göre talep edilemeyen ancak ödendiğinde kabul edilen borçlara “Doğal borç” veya “Eksik borç” denir.

Ceza Kesme Zamanaşımı

Kanunda belirtilen süreler geçtikten sonra ceza­sı kesilemez (VUK md. 374)

Ceza Kesme Zamanaşımı Süreleri:

• Vergi ziyaı cezasının bağlı olduğu vergi ala­cağının doğduğu takvim yılını takip eden yılın başından itibaren 5 yıldır,
• Özel Usulsüzlük (Damga Vergisi Hariç) ce­zalarında usulsüzlüğün yapıldığı yılı takip eden yılın başından itibaren 5 yıldır,
• Genel Usulsüzlük ve Özel Usulsüzlük (Damga Vergisi hariç) cezalarında usulsüz­lüğün yapıldığı yılı takip eden yılın başın­dan itibaren 2 yıldır,
• Vergi ziyaı ile genel usulsüzlüğün birleşmesi halinde ceza, vergi ziyaı cezası için geçerli 5 yıllık zamanaşımı süresi içinde kesilir.

Düzeltmede Zamanaşımı

Vergi hataları ancak 5 yıllık tarh zamanaşımı süresi içinde düzeltilebilir. Ancak düzeltme zama­naşımı süresi;

Zamanaşımı süresinin son yılı içinde tarh ve tebliğ edilen vergilerde hatanın yapıldığı, İlan yoluyla tebliğ edilip vergi mahkeme­sinde dava konusu yapılmaksızın tahakkuk eden vergilerde mükellefe ödeme emrinin tebliğ edildiği,

İhbarname ve ödeme emrinin ilan yoluyla tebliğ edilen vergilerde 6183 sayılı Kanuna göre haczin yapıldığı tarihten başlayarak 1 yıldan aşağı olamaz.

Zamanaşımının Kesilmesi ve Durması

Zamanaşımının Durması; Kanunda belirtilen bir durumun meydana gelmesi üzerine, daha önce işleyen zaman saklı kalmak üzere sürenin işlememesi ve daha sonra zamanaşımının kaldığı yerden devam etmesidir.

Zamanaşımının Kesilmesi; Kanunda belirtilen bir durumun meydana gelmesi halinde, daha önce geç­miş olan zamanın silinmesi ve durumun meydana geldiği takvim yılını takip eden yılın başından itibaren zamanaşımının sıfırdan tekrar işlemeye başlamasıdır.

Zaman aşımının durması, Kanunda belirtilen bir durumun meydana  gelmesi üzerine, daha önce işleyen zaman saklı kalmak üzere sürenin işlememesi ve daha sonra zamanaşımının kal­dığı yerden devam etmesini; Zamanaşımının kesilmesi ise Kanunda belirtilen bir durumun meydana gelmesi halinde, daha önce geçmiş olan zamanın silinmesi ve durumun meydana geldiği takvim yılını takip eden yılın başından itibaren zamanaşımının sıfırdan tekrar işleme­ye başlamasını ifade etmektedir.

Tarh Zamanaşımını Durduran Haller:

1. Takdir Komisyonuna Başvurulması
2. Mücbir Sebep.

Tarh Zamanaşımını Kesen Haller: Kanunda tarh zamanaşımını kesen hal yoktur.

Tahsil Zamanaşımını Durduran Haller: Tahsil Zamanaşımının “İşlememesi” Halleri (AA- TUHK md. 104):

1. Kamu borçlusunun yabancı bir ülkede bu­lunması,
2. Hileli iflas etmesi,
3. Terekenin tasfiyesi dolayısıyla, hakkında ta­kibat yapılmasına imkân bulunmamasıdır.

Tahsil Zamanaşımını Kesen Haller:

1. Ödeme (Kısmi ödeme),
2. Haciz uygulaması,
3. Cebren tahsil ve takip işlemleri sonunda ya­pılan her çeşit tahsilat,
4. Ödeme emri tebliği,
5. Mal bildirimi, Mal edinme ve artmalarının bildirilmesi
6. Yukarda sayılan işlemlerin kefile veya ya­bancı kişi ve kurumlar temsilcilerine uygu­lanması veya yapılması,
7. Uyuşmazlık konusu kamu alacaklarında yargı organlarınca bozma kararı verilmesi,
8. Yargı organlarınca yürütmenin durdurul­masına karar verilmesi,
9. Kamu alacağının teminata bağlanması,
10. İki kamu idaresi arasında mevcut bir borç için alacaklı kamu idaresi tarafından borçlu kamu idaresine borcun ödenmesi için yazı ile başvurulması,
11. Kamu alacağının özel kanunlara göre öden­mek üzere başvurulması veya ödeme planı­na bağlanması,

Zamanaşımının Durması halinde, duran süre, zamanaşımı süresinin sona erdiği tarihe ilave edilir ve bu durumda süreler uzamış olur. Zamanaşımı­nın Kesilmesi halinde ise, zamanaşımı süresi sıfır­lanır ve takip eden yılın başından itibaren sıfırdan tekrar işlemeye başlar.

Ceza Kesme Zamanaşımını Durduran Hal­ler:

1. Takdir Komisyonuna Başvurulması
2. Mücbir Sebep.

Ceza Kesme Zamanaşımını Kesen Haller: Ceza kesme zamanaşımı içinde Ceza İhbarnamesi tebliğ edilmesiyle zamanaşımı kesilmiş olur.