Adli Yargı Mahkemelerinin Kişi Yönünden Yetkisi
Kişi yönünden yetki kuralları; hangi mahkemenin, hangi kişileri, hangi suçlarından dolayı yargılama yetkisine sahip olduğunu gösteren kurallardır. Başka bir anlatımla belli kişiler, belli suçlarından dolayı belli mahkemelerin yargı yetkisine tabi tutulabilir. Bu kişilerin, özellikle görevleriyle ilgili suçlarında genel madde (görev) ve yer yönünden yetki kurallarından ayrılınır. Bunun nedeni, etkili görevlerde bulunan kişilerin kayırılmasını veya haksız suçlamalarla görevlerini yapmaktan alı konulmasını önlemektir. Ancak bu istisnai kurallar bazı hâllerde tam tersi amaçlara da hizmet edebilmektedir.
Söz konusu kişilerden başlıcaları şunlardır: Cumhurbaşkanı, bakanlar ile yüksek mahkeme başkan ve üyeleri. Bu kişileri kural olarak Anayasa Mahkemesi, Yüce Divan sıfatıyla yargılar ve Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı soruşturmayı yapıp iddianameyi düzenler.
Kişi yönünden yetki kuralları, bazı hâllerde soruşturma evresinde de etkisini göstermekte ve bu kişilerin görev suçlarından dolayı soruşturma evresi genellikle farklı makamlarca veya farklı usullerle yapılmaktadır. Örneğin kamu görevlileri 4483 sayılı Yasa gereğince, öğretim üyeleri hakkındaki soruşturma 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu m.53-c gereğince idare tarafından yapılmaktadır. Yine Avukatlık Yasası’na göre, avukatların görev suçlarının tümünde soruşturmayı Adalet Bakanlığından verilen izin üzerine suçun işlendiği yere en yakın ağır ceza mahkemesi yapar ve son soruşturmaya (kovuşturmaya) geçme kararını verir. Yargılamayı yapmaya, suçun işlendiği yer ağır ceza mahkemesi yetkilidir (Av.K. m.59).
Kişi yönünden getirilen bu istisnalar bazen kanun yollarında da farklılıklar yaratabilmektedir.