Kovuşturma nedir?
Kovuşturma nedir? Kovuşturma kararı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun (CMK) 2/1 fıkrasına göre iddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen dönemi ifade eder. CMK 175/1 fıkrasına göre iddianamenin kabulüyle, kamu davası açılmış olur. Kovuşturma evresi iddianamenin kabul edilmesiyle başlar.
Savcılık tarafından yürütülen soruşturma neticesinde yeterli şüphe oluşmadığı kanaatine varılırsa iddianame düzenlenmez. İddianame için yeterli delil elde edilemediği taktirde kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir .
Kovuşturma ile soruşturmanın farkı nedir?
Kovuşturma ve soruşturma birbirinden farklı aşamalardır. CMK’ya göre, suç haberinin alınması ile muhakeme faaliyetleri ile ilgili yasal süreç işlemeye başlar. Kural olarak başlayan muhakeme faaliyetleri hükmün kesinleşmesiyle sona erer. Bu muhakeme faaliyetleri içinde soruşturma ve kovuşturma evreleri bulunmaktadır.
CMK‘ya göre soruşturma evresi, Cumhuriyet savcıları tarafından yürütülür. Soruşturma dosyası kapsamındaki mevcut deliller kapsamında bireyin suç işlediğine dair yeterli şüphe olduğu kanaati oluştuğu takdirde CMK 170/2 fıkrasına göre Cumhuriyet savcısı bir iddianame düzenler (Kovuşturma nedir).
Yeterli şüphe; mevcut deliller ışığında sanığın üzerine atılı olan suç nedeniyle mahkûmiyet olasılığının beraat etme olasılığından daha kuvvetli olmasıdır. Cumhuriyet savcısı, yeterli şüphe görmesi üzerine usulüne uygun düzenlediği iddianameyi görevli ve yetkili mahkemeye gönderir. İddianameyi alan mahkemenin CMK 174/1 fıkrasına göre yasal on beş günlük yasal inceleme süresi vardır (Kovuşturma nedir).
İddianame, CMK 174 maddesine göre mahkeme tarafından Cumhuriyet savcılığına iade edilmezse kabul edilmiş sayılı ve kamu davası açılmış olur. Kovuşturmanın başlamasıyla beraber şüpheli, sanık sıfatını almaktadır.
Kovuşturma kararı nedir?
Kovuşturma, CMK 2/1 maddesine göre iddianamenin kabulüyle başlayıp, hükmün kesinleşmesine kadar geçen dönemi ifade eder. CMK 175/1 fıkrasına göre iddianamenin kabulüyle, kamu davası açılmış olur. Kovuşturma kararı ile kastedilen esas olarak iddianamenin kabulü kararıdır. İddianamenin kabulü ile kovuşturma evresi başlar.
Duruşma hazırlığı
CMK 175/1 maddesine göre, iddianamenin kabulü ile kamu davasının açılmış olmasının yanında anılan maddenin ikinci fıkrasına göre duruşma evresi için de aynı zamanda hazırlık yapılmaya başlanacağını düzenlemiştir. Bu bağlamda CMK 175/2 maddesine göre hazır bulunması gereken kişileri çağırır”. Dolayısıyla duruşma süreci de mahkeme tarafından iddianamenin kabul edilmesine müteakiben duruşma günü tespit edilmesiyle başlar.
Ceza yargılamasında yer alan usul kuralları ile süreci belirlenen duruşma, mahkemenin delillerle, doğrudan doğruya temas kurmak suretiyle maddi gerçeğe ulaşmaya çalıştığı en önemli evredir. Duruşma, kovuşturma evresinin en çok faaliyeti gerektiren ve hüküm üzerinde etkin olan en önemli evresidir.
Ceza yargılamasının temel amacı, yargılamaya katılan bireylerin haklarına zarar vermeksizin maddi gerçeği bulmak ve buna bağlı olarak taraflar arasında mevcut cezai uyuşmazlığı çözmektir. Mahkeme duruşma sürecinde cezai uyuşmazlığın maddi boyutunu çözerken dosya içeriğinde bulunan mevcut deliller kapsamında vicdani kanaatine göre sonuca ulaşır.
Kovuşturma aşamasında duruşma nasıl yapılır?
Ceza yargılamasında duruşma kovuşturma aşamasının en belirgin özelliğidir. CMK 217/1 maddesine göre göre hâkim, kararını ancak duruşmada getirilmiş ve huzurunda tartışılmış delillere dayandırabilir. Bu deliller hâkimin vicdani kanaatiyle serbestçe takdir edilir. CMK 206/2 maddesine göre delil,
- Kanuna aykırı olarak elde edilmişse.
- Delil ile ispat edilmek istenilen olayın karara etkisi yoksa.
- İstem, sadece davayı uzatmak maksadıyla yapılmışsa
reddedilir.
Duruşma, vicdani kanaatin oluştuğu evredir. Duruşmanın en önemli gayesi kurallara uygun şekilde yargılama makamında vicdani kanaati oluşturmak suretiyle maddi gerçeği bulmaktır. Tarafların iddia ve savunmalarını dile getirdikleri aşama duruşma aşamasıdır.
Duruşma kural olarak herkese açıktır. Duruşma sonunda verilen hüküm açık duruşmada açıklanır. Ancak CMK 182/2 fıkrasına göre genel ahlâkın veya kamu güvenliğinin kesin olarak gerekli kıldığı hâllerde, duruşmanın bir kısmının veya tamamının kapalı yapılmasına mahkemece karar verilebilir. Ayrıca CMK 185. maddesine göre sanık, onsekiz yaşını doldurmamış ise duruşma kapalı yapılır ve hüküm kapalı duruşmada açıklanır (Kovuşturma nedir).
CMK 216/1 fıkrasına göre duruşma sırasında ortaya konulan delillerle ilgili tartışmada söz, sırasıyla katılana veya vekiline, Cumhuriyet savcısına, sanığa ve müdafiine veya kanunî temsilcisine verilir. Üçüncü fıkraya göre ise hükümden önce son söz, hazır bulunan sanığa verilir.
Kovuşturma aşamasında uzlaşma
Uzlaşma müessesesi, onarıcı adalet anlayışının, CMK’daki görünümlerinden biridir. Onarıcı adalet süreci “mağdur ve failin ve uygun olduğu durumlarda, suçtan etkilenmiş diğer bireylerin ve toplum üyelerinin birlikte, genellikle bir kolaylaştırıcının yardımıyla, suçtan kaynaklanan sorunların çözümüne aktif bir şekilde katılmaları” şeklinde tanımlanabilir.
Uzlaşma yoluyla, ceza uyuşmazlığı, ceza muhakemesi sürecini olabildiğince erken sona erdirir. Uzlaşma ile mahkemelerin iş yükü azaltılmış olur, mağdurun korunması ve insanların barıştırılması suretiyle, daha kalıcı bir sosyal barışın sağlanması temin edilir. Uzlaşma müessesesinde, mağdurun, iddia etme, savunma ve yargılama makamlarının, belli menfaatler karşılığında anlaşarak, ceza muhakemesi sürecini sona erdirmeleridir (Kovuşturma nedir).
Soruşturma evresinde CMK 253’te yer alan uzlaşma müessesesi uygulanması ve uzlaşmanın gerçekleşmesi hâlinde, kovuşturmaya yer olmadığı kararı verilir. Uzlaştırma müessesesinin uygulanabilmesi için Cumhuriyet savcısının, soruşturma evresinin sonunda, yeterli şüpheye ulaşmış olması gerekir.
Cumhuriyet savcısı, soruşturma evresinde, soruşturma işlemlerini gerçekleştirdiği ve uzlaşma müessesesinin koşullarının oluştuğunu tespit ettiğinde soruşturma işlemlerine son verilmesi kararı verir.
CMK’da görevli mahkemeler hangileri
CMK kapsamında kovuşturma ile görevli mahkemeler genel görevli mahkemeler ve özel görevli ceza mahkemeleri olarak iki grupta toplanabilir (Kovuşturma nedir).
Genel görevli ceza mahkemeleri;
- Asliye ceza mahkemeleri
- Ağır ceza mahkemeleri
şeklindedir.
Özel görevli ceza mahkemeleri ise
- Fikri ve sınai haklar ceza mahkemeleri
- İcra ceza mahkemeleri
- Çocuk mahkemeleri
- Çocuk ağır ceza mahkemeleridir.