Kamu davasının açılmasının ertelenmesi nedir? Şartları nelerdir?
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi (CMK 171)
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi nedir? Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kurumu CMK 171/2 maddesinde düzenlenmiştir. Erteleme, belirli şartların varlığı halinde Cumhuriyet savcısının yürüttüğü soruşturma sonunda şüpheli hakkında iddianame tanzimine yeter şüphe olmasına rağmen, kamu davası açılmasında yarar görmeyerek, iddianame tanzimini kanunda belirtilen süre kadar ertelemesidir.
Günümüzde hapis cezasının infazının suçlunun yeniden sosyalleşmesini sağlama amacını gerçekleştirmede yetersiz olduğu konusunda neredeyse fikir birliği vardır. Özellikle hapis cezasının insan haysiyetine uygun olmayan infaz kurumlarında ve şartlarda yerine getirilmesinin bu amaca ulaşmayı mümkün kılmadığı kabul edilmektedir. Bu nedenle modern ceza hukukunda suç işleyen kişilerin bir ceza mahkûmiyetine uğramasını önlemeye yönelik kurumlara yer verildiği gibi, mahkûm olunan hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesinin önleyici müesseselere de yer verilmektedir.
Türk ceza hukukunda da bu kurumların yer aldığını görüyoruz. İlk olarak bazı hafif suçlardan
kaynaklanan uyuşmazlıkların mahkeme önüne gelmeden çözülmesini öngören düzenlemelere yer verilmiştir. Bunlar: Ön ödeme, uzlaşma, hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) ve kamu davasının açılmasının ertelenmesidir.
Erteleme kararı ile önemsiz suçlardan dolayı kişilerin sanık olmasının önüne geçilmekte ve mahkemelerin iş yükü azaltılmaktadır. Bu uygulama ile daha önce suç işlememiş ve gelecekte de suç işlemeyeceği düşünülen kimseler, cezaevinin olumsuz koşullarından uzak tutulmuş olmaktadır. Gerçekten de iyi hal göstererek suç işlemeyen fail hakkında kamu davasının açılmaması, suç işlediği takdirde hakkında kamu davasının açılacağının bildirilmesi iyi bir ceza siyasetinin gerçekleştirilmesine hizmet edecektir.
Erteleme koşulları
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi hangi suçlar hakkında verilebilir? CMK 171/2 maddesine göre, CMK 253/19 fıkrası hükümleri saklı kalmak üzere, Cumhuriyet savcısı, soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlı olup, üst sınırı bir yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren suçlardan dolayı erteleme kararı verebilir.
CMK 253/19 maddesine göre uzlaşma halinde ifa edilecek edimin veya ödenecek paranın sonraki bir tarihe bırakılması, takside bağlanması veya sürekli olması halinde şüpheli hakkında erteleme kararı verilir.
TCK 191 maddesine göre ise kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde kullanan kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Bu suçtan dolayı başlatılan soruşturmada şüpheli hakkında CMK 171 maddesindeki şartlar aranmaksızın, beş yıl süreyle kamu davasının açılmasının ertelenmesine karar verilir. Erteleme süresi zarfında şüpheli hakkında asgari bir yıl süreyle denetimli serbestlik tedbiri uygulanır.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kapsamındaki suçlar nelerdir? Erteleme yoluna gidilebilmesi için şu şartların gerçekleşmesi gerekmektedir.
- Şikâyete bağlı bir suç olmalı,
- Suçun üst sınırı bir yıl veya daha az süreli hapis cezasını gerektiren bir suç olmalı,
- İddianamedüzenlemek için yeterli şüphe oluşmalı,
- Şüphelidaha önce kasıtlı bir suçtan dolayı hapis cezası ile mahkûm olmamış olmalı,
- Erteleme halinde şüphelinin suç işlemekten çekineceği kanaati hâsıl olmalı,
- Erteleme toplum ve şüpheli açısından kamu davası açılmaktan daha yararlı olmalı,
- Suçun işlenmesi ile mağdurun ve kamunun uğradığı zarar, aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin sureti ile tamamen giderilmeli,
- Bu koşulların tamamı birlikte bulunmalıdır.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararına itiraz
Kamu davasının açılmasının ertelenmesine itiraz edilebilir mi? Kamu davasının açılmasında taktir yetkisinin kullanıldığı durumlarda kovuşturmaya yer olmadığına dair karara itiraz mümkün değilken, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararına itiraz mümkündür.
CMK 171/2 maddesindeki düzenlemeye göre suçtan zarar gören, kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararına CMK 173 maddesine göre itiraz edebilir. Buna göre suçtan zarar gören kararın kendisine tebliğinden itibaren onbeş (15) gün içerisinde Cumhuriyet savcısının görev yaptığı ağır ceza mahkemesine en yakın ağır ceza mahkemesine itiraz edebilir.
Erteleme süresi ne kadar
Erteleme süresi ne kadardır? CMK 171/2 maddesine göre kamu davasının açılmasının beş yıl süreyle ertelenmesine karar verebilir. Ayrıca CMK 191 maddesindeki suçlar açısından da 5 yıllık bir süre öngörülmüştür.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi kararı adli sicil kaydına işlenir mi
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi adli sicil kaydına işlenir mi? Beş yıllık süre zarfında şüpheli kasten bir suç işlediği takdirde Cumhuriyet savıcısı şüpheli hakkında bir iddianame hazırlayarak kamu davasını açar. Eğer erteleme süresinde kasıtlı bir suç işlemezse Cumhuriyet savcısı tarafından kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilir. Erteleme kararı adli sicilden (sabıka kaydından) silinir.
Erteleme kararı erteleme süresi içinde adli sicile doğrudan kaydedilmez. Adli sicil kaydında özel bir sisteme kaydedilir. CMK 175/5 maddesine göre bu özel kayıtlar ancak cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından istenmesi durumunda, bir soruşturmaya veya kovuşturmaya bağlı olarak CMK 171. maddesindeki amaçlar için kullanılabilir.
Kamu davasının açılmasının ertelenmesinin memuriyete etkisi
Kamu davasının açılmasının ertelenmesinin memuriyete etkisi var mı? Kamu davasının açılmasının ertelenmesinin memuriyete engel değildir. Memuriyet veya iş başvurularında istenen adli sicil-sabıka kaydında ertelemeye ilişkin bilgiler yer almaz.
Ertelemenin sonuçları ve kaldırılması
Kamu davasının açılmasının ertelenmesi süresince zamanaşımı işlemez. Ertelenme süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlenmediği taktirde, kovuşturmaya yer olmadığına dair karar verilir. CMK 171/4 maddesine göre ertelenme süresi içerisinde kasıtlı bir suç işlenmesi halinde kamu davası açılır. Taksirli bir suçun işlenmesi durumunda ertelenmenin kaldırılması gerekmez.