İnfaz Hakimliği Nedir? İnfaz Hakimliğinin Görevleri Nelerdir?
Askerî ceza infaz kurumlan ve tutukevlerinde bulunan hükümlü ve tutuklular hariç olmak üzere; ceza infaz kurumlan ve tutukevlerinde bulunan hükümlü ve tutuklular hakkında yapılan işlemler veya bunlarla ilgili faaliyetlere yönelik şikayetleri incelemek, karara bağlamak ve kanunlarla verilen diğer görevleri yerine getirmek üzere 16.5.2001 tarih ve 4675 sayılı İnfaz Hakimliği Kanunuyla infaz hakimliği kurulmuştur.
Söz konusu Kanunun 2. maddesine göre infaz hâkimlikleri, Adalet Bakanlığınca Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun olumlu görüşü alınarak, yargı çevresinde ceza infaz kurumu ve tutukevi bulunan ağır ceza mahkemeleri ile coğrafî durum ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak ilçe asliye ceza mahkemeleri nezdinde kurulur. İnfaz hâkimliğinin yetki alanı, kurulduğu yer ağır ceza veya asliye ceza mahkemesinin yargı çevresi ile sınırlıdır. Gerektiğinde birinci fıkradaki usule göre bir yerde birden çok infaz hâkimliği kurulabilir. Bu durumda infaz hâkimlikleri numaralandırılır, infaz hâkimlikleri, kuruldukları yer adliye binasında görev yapar. İnfaz hâkimliklerinde bir yazı işleri müdürü ile yeteri kadar personel bulunur.
Kanunun Geçici 1. maddesine göre ise; bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren iş ve kadro durumu dikkate alınarak, 2 nci madde hükümlerine göre Adalet Bakanlığınca kurulacak infaz hâkimliklerine Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca atama yapılır. Bu atamalar yapılıncaya kadar Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kurulunca yetki ile görevlendirme yapılır. Bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra yapılan işlem veya faaliyetlere karşı ilgili infaz hâkimliğine şikâyet yoluyla başvurulabilir.
İnfaz Hakimlikleri
4675 sayılı Kanunun 2. ve Geçici 1. maddesindeki hükümleri yerine getirmek üzere Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulunun 28.5.2001 tarih ve 825 sayılı Kararı ile;
1- a- Adana, Adıyaman, Afyon, Ağrı, Akhisar, Aksaray, Akşehir, Alanya, Alaşehir, Amasya, Elmadağı, Antalya, Ardahan, Artvin, Aydın, Bafra, Balıkesir, Bandırma, Bartın, Batman, Bergama, Bilecik, Bingöl, Bitlis, Boğazlıyan, Bolu, Bolvadin, Boyabat, Burdur, Burhaniye, Ceyhan, Çanakkale, Çankırı, Çarşamba, Çorum, Denizli, Dinar, Diyarbakır, Doğubeyazıt, Düzce, Elazığ, Elbistan, Elmalı, Erciş, Ereğli (Konya), Ermenek, Erzincan, Fethiye, Gaziantep, Gebze, Giresun, Gümüşhane, Gürün, Hakkari, Hatay, Hınıs, Iğdır, Isparta, İnebolu, İskenderun, Kahramanmaraş, Karabük, Karaman, Kars, Kartal, Karşıyaka, Kastamonu, Kayseri, Kırıkkale, Keskin, Kırklareli, Kırşehir, Kilis, Kocaeli, Konya, Kozan, Kütahya, Malatya, Manisa, Mardin, Mersin, Midyad, Muğla, Muş, Nazilli, Nevşehir, Niğde, < )llu, Ordu, Osmaniye, Ödemiş, Rize, Sakarya, Salihli, Samsun, Sandıklı, Seydişehir Siirt, Silifke, Sinop, Sivas, Siverek, Sungurlu, Şanlıurfa, Şebinkarahisar, Şırnak, Tavşanlı, Tekirdağ, Tokat, Trabzon, Tunceli, Uşak, Ünye, Üsküdar. Van, Vezir köprü, Yalova. Yalvaç. Yozgat, Zile ve Zongultak’da 1 infaz hakimliği,
b- Ankara. Bakırköy, Bursa. Edirne, Erzurum, Eskişehir, Eyüp, İzmir ve Tarsus Asliye ceza mahkemesi bulunan yerlerde, son numaralı asliye ceza hakiminin, iki infaz hakimliği kurulması uygun görülen yerlerde ise, son iki asliye ceza hakiminin mevcut yetkilerine ilaveten infaz hakimliğine de bakmak üzere yetkilendirilmesine (görevlendirmenin 28. 5.2001 tarihi itibariyle faaliyette bulunan mahkemelere göre yapılamasına, daha sonra kurulacak mahkemelerin dikkate alınamamasına) karar verilmiştir.
Yargı çevresinde ceza infaz kurumu ve tutukevi bulunan ağır ceza mahkemeleri ile coğrafî durum ve iş yoğunluğu göz önünde tutularak ilçe asliye ceza mahkemeleri nezdinde kurulan infaz hâkimliğinin yetki alanı, kurulduğu yer ağır ceza veya asliye ceza mahkemesinin yargı çevresi ile sınırlıdır. Örneğin Hatay İnfaz hakimliğinin yetki alanı, Hatay merkezde, Kırıkhan, Altınözü, Samandağı, Yayladağı, Hassa ve Reyhanlı İlçelerinde bulunan cezaevleri ile sınırlıdır. Yukarda belirtilen yerlerde bulunan Kapalı veya Açık Cezaevindeki hükümlü veya tııtuklular hakkında yapılan işlem ve faaliyetlere karşı Hatay İnfaz Hakimliğine başvurulabilir.
Hakkında işlem tesis edilen hükümlü veya tutukluların, başka bir İnfaz Hakimliğinin yetki alanı içerisindeki cezaevine nakledilmiş olsa dahi, işlemi tesis eden cezaevinin bağlı olduğu infaz hakimliği yetkisini kaldırmaz. Örneğin Reyhanlı Cezaevinde iken disiplin cezası alan bir hükümlü daha sonra İskenderun Kapalı Cezaevine nakli halinde, disiplin cezasına karşı yapılan şikayete bakma yetkisi Hatay İnfaz hakimliğidir.
Şikayet, tutuklu ve hükümlünün bulunduğu ceza infaz kurumu ve tutukevini ıı bağlı bulunduğu infaz hakimliğine yapılmadığının anlaşılması halinde kendisine başvurulan infaz hakimliği, görevsizlik kararı verilerek, şikayete konu işleme ait evrakın görevli infaz hakimliğine gönderilmesine karar verir.
İnfaz Hâkimlerinin Nitelikleri Ve Atanmaları
înfaz hâkimliğine, atanacakları bölgeye veya bir alt bölgeye hak kazanmış ad lî yargı hâkim ve Cumhuriyet savcıları arasından Hâkimler ve Savcılar Yüksek Kıı rulunca iş ve kadro durumuna göre atama yapılır veya o yerdeki hâkimlerden birin» infaz hâkimliği yetkisi verilebilir. Doğrudan doğruya infaz hâkimi olarak atananla rın yükselmeleri, müfettiş hal kâğıtları ile çıkardıkları iş miktarına göre Hâkimin ve Savcılar Yüksek Kurulu tarafından yapılır. Yetki verilenlerin bu çalışmaları ise, yükselmelerinde ayrıca değerlendirilir. (4675 sayılı K. m. 3)
İnfaz Hakimliğinin Görevleri
Kanunlarda başka bir yargı merciine bırakılan konulara ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla; infaz hâkimliklerinin görevleri şunlardır:
- Hükümlü ve tutukluların ceza infaz kurumları ve tutukevlerine kabul edilmeleri, yerleştirilmeleri, banndırılmaları, ısıtılmaları ve giydirilmeleri, beslenmeleri, temizliklerinin sağlanması, bedensel ve ruhsal sağlıklarının korunması amacıyla muayene ve tedavilerinin yaptırılması, dışarıyla ilişkileri, çalıştırılmaları gibi işlem veya faaliyetlere ilişkin şikâyetleri incelemek ve karara bağlamak.
- Hükümlülerin cezalarının infazı, müşahadeye tâbi tutulmaları açık cezaevlerine ayrılmaları, izin, sevk, nakil ve tahliyeleri; tutukluların sevk ve tahliyeleri gibi işlem veya faaliyetlere ilişkin şikâyetleri incelemek ve karara bağlamak
- Hükümlü ve tutuklular hakkında alınan disiplin tedbirleri ve verilen disiplin cezalarının kanun, tüzük veya yönetmelik hükümleri ile genelgelere aykırı olduğu iddiasıyla yapılan şikayetleri incelemek ve karara bağlamak.
- Ceza İnfaz kurumları ve tutukevleri izleme kurullarının kendi yetki alanlarına giren ceza infaz kurumları ve tutukevlerindeki tespitleri ile ilgili olarak düzenleyip intikal ettirdikleri raporları inceleyerek, varsa şikâyet niteliğindeki konular hakkında karar vermek.
- Kanunlarla verilen diğer görevleri yapmak. (4675 sayılı K. m. 4)
Kapalı infaz kurumuna geri gönderme kararı, infaz hâkiminin onayına sunulur.
İade kararı kurum yönetim kurulu tarafından verilmesi gerekir.
İnfaz Hakimliğine Şikayet ve Usulü
Başvuru Süresi
Ceza infaz kurumlan ve tutukevlerinde hükümlü ve tutuklular hakkında yapı lan işlemler veya bunlarla ilgili faaliyetlerin kanun, tüzük ve yönetmelik hükümleri ile genelgelere aykırı olduğu gerekçesiyle bu işlem veya faaliyetlerin öğrenildiği tarihten itibaren onbeş gün, herhalde yapıldığı tarihten itibaren ohız gün içinde şikâyet yoluyla infaz hâkimliğine başvurulabilir.
Bu süre içerisinde talebin yapılmaması halinde talebin reddine karar verilmesi gerekir.
Başvuru Şekli
Şikâyet, dilekçe ile doğrudan doğruya infaz hâkimliğine yapılabileceği gibi; Cumhuriyet başsavcılığı veya ceza infaz kurumu ve tutukevi müdürlüğü aracılığıyla da yapılabilir. İnfaz hâkimliği dışında yapılan başvurular hemen ve en geç üç gün içinde infaz hâkimliğine gönderilir. Sözlü yapılan şikâyet, tutanağa bağlanır ve bir sureti başvurana verilir.
Bilindiği üzere, Anayasa’nın 74 üncü maddesi gereğince vatandaşlar ve karşılıklılık esası gözetilmek kaydıyla Türkiye’de ikamet eden yabancılar dilekçe ve şikayet hakkına sahiptirler. Keza, Avrupa Konseyinin R 87 (3) sayılı Tavsiye Kararı olan Avrupa Cezaevi Kurallarının 42 nci maddesine göre her mahpus cezaevi yönetimine, adli makamlara veya diğer yetkili makamlara kapalı zarfla istek ve şikayette bulunma hakkına sahip bulunmaktadır. Ceza înfaz Kurumlan İle Tcvkifevlerinin Yönetimine ve Cezaların İnfazına Dair Tüzüğün 144 üncü maddesinde hükümlü ve tutuklular tarafından yazılan mektupların kurum müdürünce inceleneceği ancak resmi mercilere yazılan dilekçelerin bu hükme tabi olmadığı açıkça belirtilmiştir. 4675 sayılı İnfaz Hakimliği Kanununu çerçevesinde tutuklu ve hükümlülerce infaz hakimliğine yazılan dilekçelerin, resmi mercilere yazılanlardan olması nedeniyle kurum yönetimi tarafından incelemeye tabi tutulmaksızın ilgili merciine gönderilmesi gerekmektedir. Mevcut uygulama bu yönde olmasına rağmen, Avrupa Birliği 2003 yılı Türkiye İlerleme Raporunda, hükümlü ve tutuklular ı.ııalından infaz hakimliklerine yapılan başvuruların cezaevi yönetimince incelenebildiği ve bu nedenle başvuruların bir kısmının infaz hakimlerine iletilmeme riskinin bulunduğu iddia edilmiştir. Bu itibarla, cezaevi yönetimine kapalı zarf içinde feslini edilen ve resmi mercilerden olan infaz hakimlerine gönderilen dilekçelerin hiçbir şekilde incelemeye tabi tutulmaksızın ilgili merciine gönderilmesi (gerekir).
Başvuruda Bulunma Hakkı Olanlar
Şikâyet yoluna, kendisi ile ilgili olmak kaydıyla; hükümlü veya tutuklu ya da eşi, anası, babası, ayırt etme gücüne sahip çocuğu veya kardeşi, müdafii, kanuni temsilcisi veya ceza infaz kurumu ve tutukevi izleme kurulu başvurabilir.
Başvurunun Etkisi
Şikâyet yoluna başvurulması, yapılan işlem veya faaliyetin yerine getirilmesini durdurmaz. Ancak, infaz hâkimi giderilmesi güç veya imkansız sonuçların doğması ve işlem veya faaliyetin açıkça hukuka aykırı olması koşullarının birlikte gerçekleşmesi durumunda işlem veya faaliyetin ertelenmesine veya durdurulmasına karar verebilir.
Başvurunun İnceleme Usulü
Şikâyet başvurusu üzerine infaz hâkimi, duruşma yapmaksızın dosya üzerinden bir hafta içinde karar verir; ancak, gerek gördüğünde karar vermeden önce şikâyet konusu işlem veya faaliyet hakkında re’sen araştırma yapabilir ve ilgililerden bilgi ve belge isteyebilir; ayrıca ceza infaz kurumu ve tutukevi ile ilgili Cumhuriyet savcısının da yazılı görüşünü alır.
înfaz hâkimi, bu Kanunda hüküm bulunmayan hallerde 04.12.2004 tarih ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre inceleme ve işlemlerini yürütür ve kararını verir.
İnfaz Hâkimliğince Şikâyet Üzerine Verilen Kararlar
Dilekçenin Esas Girmeden Reddi Karan şu hallerde verilir
Şikâyet başvurusu 15 veya 30 günlük sürenin geçmesinden sonra yapılması,
Başvurunun infaz hâkimliğinin görev ve yetki alanı dışında kalan bir işlem veya faaliyete karşı yapılması,
Başvuru hakkı olmayan kimselerce yapılmışsa.
Şikâyet başvurusu başka bir yargı merciinin görevi içerisinde ise o mercie gönderilmesine karar verir.
İnceleme sonunda şikâyeti yerinde görmezse reddine; yerinde görürse yapılan işlemin iptaline ya da faaliyetin durdurulmasına veya ertelenmesine karar verilir.
Kararlara Karşı İtiraz ve İtiraz Mercii
İnfaz hâkiminin kararlarına karşı şikâyetçi veya ilgili Cumhuriyet savcısı tarafından, tebliğden itibaren bir hafta içinde Ceza Muhakemesi Kanunu Hükümlerine göre itiraz yoluna gidilebilir.
İtiraz, infaz hakimliğinin kurulduğu yer ağır ceza mahkemesine ağır ceza mahkemesinin birden fazla dairesinin bulunması halinde (2) numaralı daireye yapılır. İnfaz hâkimi aynı zamanda bu mahkemenin üyesi olduğu takdirde itirazla ilgili karara katılamaz.