İşyeri Kavramı Nedir?
İşyeri, sigortalı sayılanların maddî olan ve olmayan unsurlar ile birlikte işlerini yaptıkları yerlerdir.
İşyerinde üretilen mal veya verilen hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler, dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden veya meslek eğitimi yerleri, avlu ve büro gibi diğer eklentiler ile araçlar da işyerinden sayılır.
Tanımlamada geçen işyerine ait “maddi unsur” üretim makineleri, bina, saha vb. ifade ederken; “maddi olmayan unsur” ise alacak, marka, patent vb. ifade etmektedir. Böylece 506 sayılı Kanun’a göre “işyeri” nitelemesinin olumlu biçimde kapsamı genişletilmektedir. Kapsam genişlemesinin en çok etkili olacağı alan hiç şüphesiz iş kazası sayılma hallerinde karşımıza çıkacaktır. 4/a ve 4/b sigortalıların iş kazası sayılma halleri arasında “işyerinde bulunduğu sırada, meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen özre uğratan olaya” yer verilmektedir (13. md.). 4/c’li sigortalılar bakımından ise “işyerinde meydana gelen kaza”lar vazife malûllüğü olarak değerlendirilecektir.
5510 sayılı kanuna göre işyeri kavramına dahil olan unsurlar şu şekildedir:
-Asıl İşyeri: İşverence mal ve hizmet üretmek amacıyla sigortalı çalıştırılan yerdir.
-İşyerine Bağlı Yerler: Asıl işyerinde yapılan ve işin niteliği(iktisadi bağlılık) ve yürütümü bakımından (yönetimde birlik) asıl işyerinin parçası olan yerlerdir. Örneğin bir konfeksiyon satıcısı veya şeker, çikolata satıcısı, satış yerine ilaveten arka bahçede birer imalat atölyesi açmış olsalar bile bu atölyeler işin niteliği ve yürütümü bakımından işyerine bağlı olduğu için müstakil ayrı işyeri sayılmazlar.
-Eklentiler: İşyerine fiziki olarak bağlı olan yerler olup eklenti sayılan yerlerin de işin görülmesi ile ilgisi bulunmalıdır. Bu nedenle Yargıtay 9. Hukuk Dairesi vermiş olduğu bir karara göre, lojman olarak kullanılan yer işin görüldüğü yerle aynı binada olsa dahi sosyal sigorta uygulaması açısından işyeri sayılmamıştır.
-Araçlar: İşin yapılması esnasında kullanılan her türlü taşıt aracı ile sabit ve seyyar her türlü makineyi bu tanımın içine dahil edebiliriz. Sosyal sigorta uygulaması açısından aracın işyerine dahil edilmesinde söz konusu aracın işyerinin sınırları içinde yer alıp almaması ve işverenin mülkiyetinde olup olmaması önemli değildir. Örneğin kiralanan bir araçla işçilerin işyerine getirilip götürülmeleri halinde, söz konusu araç mülkiyeti işverene ait olmamasına karşın işyerinden sayılır.
Tek ihale ile birden fazla ünitenin görev alanına giren bir işin yapılması hâlinde, istihkaklarının bir ödenmesi ve teminatlarının tek olması şartıyla, işe ilk başlanılan yeri çevresine alan ünitece tek işyeri sicil numarası verilebilir. Aynı anda birden fazla ünitenin görev alanlarında işe başlanılması halinde, hangi üniteden tek işyeri sicil numarası alınacağı işverenin talebine göre belirlenir. İşverence, ilgisi bulunan diğer ünitelere yazılı olarak bilgi verilir.
Aynı işveren tarafından yaptırılan ve birden fazla yapı ruhsatı bulunan özel nitelikteki bina inşaatı işyerlerinde, parsellerinin bitişik ya da yakın olması ve sigortalıların birbirine karışması şartıyla inşaatların tek sicil numarasında yürütülmesine ünitece izin verilebilir.
Sigortalıyı geçici iş ilişkisi çerçevesinde devralan işveren adına işyeri dosyası açılmaz; ancak sigortalıyı devralan işveren, devraldığı sigortalıyı çalıştırmaya başlamadan önce, sigortalısını devir aldığı işverenle yapmış olduğu sözleşmeyi Kuruma ibraz etmesi kaydıyla, müştereken ve müteselsilen sorumlu olduğu yükümlülüklerini, sigortalıyı devir aldığı işverene ait işyeri sicil numarası üzerinden Kurumca kendisine verilecek üç haneli numara ile yerine getirebilir.
Alt işveren, asıl işverenin işyerinde çalıştırdığı sigortalıları, işverenle aralarında yaptıkları sözleşmenin ibrazı kaydıyla, Kurumdan alacağı özel bir numara ile asıl işverenin kayıtlı olduğu dosyadan bildirir. Alt işveren adına işyeri dosyası açılmaz