İstinafın Diğer Kanun Yollarından Farkı Nedir?

1. İstinaf ve İtiraz

Kesinleşmemiş kararlara karşı başvurulan olağan kanun yolları olan itiraz ve istinafta hem maddi sorun hem de huku­ki sorun incelenir. İtiraz, hâkim kararları ile kanunun göster­diği hâllerde, mahkeme kararlarına karşı başvurulan bir ka­nun yoludur (CMK m. 267/1). İstinaf ise ilk derece mahkeme­lerince verilen hükümlere karşı başvurulan bir kanun yoludur. İtiraz kanun yolunda kararma itiraz edilen hâkim veya mah­keme, itirazı yerinde görürse kararını düzeltir (CMK m.268/2). İstinaf kanun yolunda ise hükmü veren ilk derece mahkemesi, istinaf istemini yerinde görse bile kararını düzeltemez.

2. İstinaf ve Temyiz

İstinaf da temyiz de mahkemelerin kesinleşmemiş son ka­rarlarına karşı başvurulan olağan kanun yoludur. Bu kanun yollarma başvurulduğunda uyuşmazlığa başka bir yargı mer­cii bakar. İstinaf kanun yolunda ilk derece mahkemelerinin henüz kesinleşmemiş hükümleri hem maddi hem de hukuki yönden denetlenir. İstinafın amacı maddi gerçeğin ortaya çı­karılmasıdır. Temyizde ise hükümler hukuki yönden, yani fiilin suç oluşturup oluşturmadığı, fiilin hangi suçu oluştur­duğu ve nasıl yargılama yapıldığı incelenir. Temyiz, ancak hükmün hukuka aykırı olması nedenine dayanır (m. 288/1). Bir hukuk kuralının uygulanmaması veya yanlış uygulanması hukuka aykırılıktır (m. 288/2). Temyiz kanun yolunun amacı rektiği ve nasıl yargılama yapılacağı ise “hukuki sorunu” oluş­turur.

İstinafta, ilk derece mahkemesinin hükmü, üst derece mahkemesi tarafından maddi ve hukuki açıdan incelenir. Başka bir ifade ile istinaf kanun yolunda ilk derece mahkeme­sinin hükmü, hem delillerin tespiti, değerlendirilmesi ve sübut konusundaki hatalar yönünden (maddi sorun) hem de sabit kabul edilen olaylara hukuk normları uygulanırken hata yapı­lıp yapılmadığı (hukuki sorun) yönünden incelenir.

Maddi meselenin incelenmesinin kapsamına göre istinaf geniş anlamda istinaf ve dar anlamda istinaf olarak ikiye ay­rılmaktadır. Klasik istinaf da denilen geniş anlamda istinafta muhakeme baştan sona tekrarlanmakta iken; dar anlamda is­tinafta ilk muhakeme baştan sona tekrarlanmaz, yalnızca ge­rekli görülen hususlarda öğrenme muhakemesi yapılmak su­retiyle ilk derece mahkemesi tarafından yapılan tespitler kont­rol edilir. 5271 sayılı Yasanın 282. maddesi uyarınca bölge adliye mahkemesi, gerekli görülen tanıkların, bilirkişilerin din­lenmesine ve keşfin yapılmasına karar vereceğinden, Kanu­numuzun da dar anlamda istinafı kabul ettiği söylenebilir.