İstinaf Nedir? Ne İş Yapar?

İSTİNAF KAVRAMI VE NİTELİĞİ

Burun, ön, uç anlamlarına gelen Arapça kökenli “enf” kökünden türeyen istinaf “bir işe yeniden başlama” anlamına gelir.

İstinaf ilk derece mahkemelerinin henüz kesinleşmemiş hükümlerinin hem maddi hem de hukuki yönden denetlen­mesi için kabul edilmiş olan olağan bir kanun yolu olup ikinci derecedir. 5235 sayılı Adlî Yargı İlk Derece Mahkemeleri ile Bölge Adliye Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yetkileri Hakkında Kanun’un 3. maddesinde de, istinaf incelemesi ya­pacak olan bölge adliye mahkemelerinin “adli yargı ikinci derece mahkemeleri” olduğu açıkça belirtilmiştir. İnsan Hakları Avru­pa Sözleşmesi’nin Ek 7 Numaralı Protokolü’nün 2. maddesin­de de bir mahkeme tarafından cezalandırılmasına karar veri­len herkesin, hakkında verilen ceza kararını daha yüksek bir mahkemeye yeniden inceletme hakkına sahip olduğu belirtil­miştir.

Fiilin sanık tarafından işlenip işlenmediği “maddi sorunu” oluştururken, sanık tarafından gerçekleştirilmiş olan fiilin suç oluşturup oluşturmadığı, eyleme hangi cezanın verilmesi gerektiği ve nasıl yargılama yapılacağı ise “hukuki sorunu” oluş­turur.

İstinafta, ilk derece mahkemesinin hükmü, üst derece mahkemesi tarafından maddi ve hukuki açıdan incelenir. Başka bir ifade ile istinaf kanun yolunda ilk derece mahkeme­sinin hükmü, hem delillerin tespiti, değerlendirilmesi ve sübut konusundaki hatalar yönünden (maddi sorun) hem de sabit kabul edilen olaylara hukuk normları uygulanırken hata yapı­lıp yapılmadığı (hukuki sorun) yönünden incelenir.

Maddi meselenin incelenmesinin kapsamına göre istinaf geniş anlamda istinaf ve dar anlamda istinaf olarak ikiye ay­rılmaktadır. Klasik istinaf da denilen geniş anlamda istinafta muhakeme baştan sona tekrarlanmakta iken; dar anlamda is­tinafta ilk muhakeme baştan sona tekrarlanmaz, yalnızca ge­rekli görülen hususlarda öğrenme muhakemesi yapılmak su­retiyle ilk derece mahkemesi tarafından yapılan tespitler kont­rol edilir. 5271 sayılı Yasanın 282. maddesi uyarınca bölge adliye mahkemesi, gerekli görülen tanıkların, bilirkişilerin din­lenmesine ve keşfin yapılmasına karar vereceğinden, Kanu­numuzun da dar anlamda istinafı kabul ettiği söylenebilir.