24 saat esasına göre çalışılan işlerde fazla mesai nasıl hesaplanır?
4857 sayılı İş Kanuııu’nun 63 üncü maddesinde çalışma süresi haftada en çok 45 saat olarak belirtilmiştir. Ancak tarafların anlaşması ile bu normal çalışına süresinin, haftanın çalışılan günlerine günde on bir saati aşmamak koşulu ile farklı şekilde dağıtılabileceği ilkesi benimsenmiştir. Yasanın 41 inci maddesine göre fazla çalışma, kanunda yazılı koşullar çerçevesinde haftalık 45 saati aşan çalışmalar olup, 63 üncü madde hükmüne göre denkleştirme esasının uygulandığı hallerde, işçinin haftalık çalışma süresi, normal haftalık iş süresini aşmamak koşulu ile bazı haftalarda toplam 45 saati aşsa dahi bu çalışmalar fazla çalışma sayılmaz.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nca da benimsenen Yargıtay’ın yerleşik uygulamasına göre, bir işçinin günde en fazla fiilen 14 saat çalışabileceğinin kabulü gerekir. Bu durumda 24 saat çalışıp 24 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda bir hafta 3 gün diğer hafta ise 4 gün çalışma yapılacağından, yukarıda bahsedilen 63 üncü madde hükmü gereğince, haftalık normal çalışma süresi dolmamış olsa dahi günlük 11 saati aşan çalışmalar fazla çalışma sayılması nedeniyle, bu çalışma sisteminde işçi ilk bir hafta (3×3=) 9 saat takip eden hatta ise (4×3=) 12 saat fazla çalışma yapmış sayılmalıdır.
Çalışma şeklinin 24 saat mesai 48 saat dinlenme şeklinde olduğu durumlarda ise, işçi birinci hafta 3 gün ikinci ve üçüncü haftalar 2 gün dördüncü hafta yine 3 gün çalışacağından, ilk hafta (3×3=) 9 saat, ikinci ve üçüncü haftalarda (2×3=) 6 saat, dördüncü hafta ise yine (3×3=) 9 saat fazla çalışmış sayılacaktır.
1475 sayılı önceki İş Yasasında günlük 11 saati aşan çalışmaların fazla çalışma sayılacağına ilişkin bir hüküm bulunmadığından, söz konusu Yasanın yürürlükte olduğu dönemde gerçekleşen, 24 saat çalışıp 48 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda, haftalık 45 saatlik normal çalışma süresinden fazla çalışma yapılması mümkün olmadığından, işçinin fazla çalışma yaptığının kabulü mümkün değildir. Ancak değinilen Yasa döneminde gerçekleşen 24 saat mesai 24 saat dinlenme usulüyle yapılan çalışmalarda, 4 gün çalışılan haftalarda (4×14=) 56 saat çalışma yapılacağından, sadece bu haftalarda işçinin haftalık (56 45=) 11 saat fazla çalışma yaptığının kabulü gerekir.
“…Somut olayda, davacının hava limanında davalıya ait satış mağazasında, 24 saat çalışma ve 24 saat izin esasına göre çalıştığı anlaşılmaktadır. Mahkemece, havaalanında uçakların gelmediği saatlerde serbest zaman olduğundan, 6 saat ara dinlenme ve 18 saat fiili çalışma esas alınarak yapılan hesap, hukuk genel kurulu kararı uyarınca hatalıdır. (Yargıtay 9.HD. 13.02.2014 gün, 2011/53027 E, 2014/4342 K)
“Davacı işçi itfaiyeci olarak çalıştığı dönemlerde 24 saat çalışmış ve 48 saat dinlenmiştir. Bu çalışma şeklinde bilirkişi raporunda 1,5 saat ara dinlenme düşülerek hesaplama yapılmıştır. Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ve Dairemiz uygulamasına göre günde 24 saat çalışma düzeninde işçinin, fiili mesaisi 14 saat, ara dinlenme süresi ise 10 saat olarak kabul edilmektedir. Böyle olunca davacı işçinin 24 saat çalıştığı ve 48 saat dinlendiği çalışma döneminde fiilen çalışılan günlerde 14 saati mesaide geçmiş sayılmalı ve günlük çalışma sınırı olan il saati aşan 3’er saat için fazla çalışma hesabı yapılmalıdır. Usulü kazanılmış hak gereği davacının üç gün çalıştığı haftaların yukarıdaki ilkeler uyarınca yeniden hesaplanması gerekmektedir. Yargıtay uygulamalarına aykırı hesaplama içeren rapora itibarla hüküm kurulması da isabetsiz olup bozma nedenidir. (Yargıtay 7. HD. 11.02.2014 gün, 2013/15935 E, 2014/3569 K)