Bölge adliye mahkemelerince (İstinaf) verilebilecek karar türleri
1- İlk derece mahkemesi kararının kaldırılarak dosyanın ilgili ilk derece mahkemesine iadesi kararı:
HMK’nın ” Duruşma yapılmadan verilecek kararlar” başlıklı 353. Maddesine göre;
(1) Ön inceleme sonunda dosyada eksiklik bulunmadığı anlaşılırsa;
a) Aşağıdaki durumlarda bölge adliye mahkemesi, esası incelemeden kararın kaldırılmasına ve davanın yeniden görülmesi için dosyanın kararı veren mahkemeye veya kendi yargı çevresinde uygun göreceği başka bir yer mahkemesine ya da görevli ve yetkili mahkemeye gönderilmesine duruşma yapmadan kesin olarak karar verir:
1) Davaya bakması yasak olan hâkimin karar vermiş olması.
2) İleri sürülen haklı ret talebine rağmen reddedilen hâkimin davaya bakmış olması.
3) Mahkemenin görevli ve yetkili olmasına rağmen görevsizlik veya yetkisizlik kararı vermiş olması veya mahkemenin görevli ya da yetkili olmamasına rağmen davaya bakmış bulunması veyahut mahkemenin bölge adliye mahkemesinin yargı çevresi dışında kalması.
4) Diğer dava şartlarına aykırılık bulunması.
5) Mahkemece usule aykırı olarak davanın veya karşı davanın açılmamış sayılmasına, davaların birleştirilmesine veya ayrılmasına, merci tayinine karar verilmiş olması.
6) Mahkemece, tarafların davanın esasıyla ilgili olarak gösterdikleri delillerin hiçbiri toplanmadan veya gösterilen deliller hiç değerlendirilmeden karar verilmiş olması.
İstinaf mahkemesi tarafından, HMK 353 uyarınca kararının kaldırılarak dosyanın ilgili ilk derece mahkemesine gönderilmesine karar verilmesi halinde, verilen karar için temyiz yolu kapalıdır ve bu karar, ilk derece mahkemesi için bağlayıcı niteliktedir.
2 İstinaf isteminin reddi kararı:
a-Usulden reddi:
HMK’nın “Ön inceleme” başlıklı 352. Maddesine göre,
Bölge adliye mahkemesi hukuk dairesince dosya üzerinde yapılacak ön inceleme sonunda; incelemenin başka bir dairece yapılması gerektiği, kararın kesin olduğu, başvurunun süresi içinde yapılmadığı, başvuru şartlarının yerine getirilmediği, başvuru sebeplerinin veya gerekçesinin hiç gösterilmediği tespit edilen dosyalar hakkında öncelikle gerekli karar verilir. Eksiklik bulunmadığı anlaşılan dosya incelemeye alınır.
Maddede sayılan hallerden dolayı istinaf isteminin reddi halinde, usulden ret söz konusu olmaktadır. HMK’nın 373. Maddesinde, Bölge Adliye Mahkemesi Kararlarının esastan reddi, düzelterek veya yeniden esas hakkında verdiği kararların tamamen veya kısmen bozulmasından bahsedilmekte mahkemesince usulden ret edilen kararların temyiz edilip edilemeyeceği hususunda bir düzenleme bulunmamaktadır. HMK’nın 362. Maddesinde de temyiz edilemeyecek kararlar arasında Bölge Adliye Mahkemelerinin usule ilişkin red kararları sayılmamıştır.
Hal böyle olunca, , usule ilişkin istinaf isteminin reddi kararlarına karşı temyiz yolunun açık olduğu sonucu ortaya çıkmaktadır.
b- Esastan ret:
Bölge Adliye Mahkemesi, işin esasına girilerek ret kararı verirse, bu karara karşı temyiz yolu açıktır. Temyiz incelemesi sonucunda bu kararın bozulması halinde, HMK 373/1 uyarınca dosya, kararı veren (veya uygun görülen) ilk derece mahkemesine gönderilir İlk derece mahkemesi bu karara karşı direnme kararı verilirse, temyiz talebi üzerine dosya HMK 373/5 uyarınca Hukuk Genel Kurulu’na gönderilir.Uyma sonucunda verilecek yeni nihai karar hakkında ise, temyiz üzerine dosya tekrar Yargıtay’ın ilgili hukuk dairesine gönderilir.
3-Düzelterek veya yeniden esas hakkında karar verilmesi:
HMK 353/b-2. Maddesi uyarınca, İstinaf mahkemesi, yargılamada eksiklik bulunmamakla beraber, kanunun olaya uygulanmasında hata edilip de yeniden yargılama yapılmasına ihtiyaç duyulmadığı takdirde veya kararın gerekçesinde hata edilmiş ise düzelterek yeniden esas hakkında karar verir. Gerek duruşmalı, gerek duruşmasız olsun, bölge adliye mahkemesince düzeltme veya yeniden esas hakkında karar verilmesi durumunda, temyiz incelemesi Yargıtay’ca yapılacak, Yargıtay’ca bozma kararı verilmesi halinde, dosya kararı veren bölge adliye mahkemesine (veya uygun görülecek başka bir bölge adliye mahkemesine) gönderilecek, bölge adliye mahkemesi ise bu karara karşı ya direnme ya da uyma kararı verecektir.
Direnme kararının temyizi halinde inceleme HMK 373/5 uyarınca Huukuk Genel Kurulu tarafından, uyma kararı neticesinde verilen yeni kararın temyiz edilmesi halinde ise inceleme HMK madde 373/3 uyarınca Yargıtay’ın ilgili dairesi tarafından yapılacaktır