Tenkis (İndirim) Davası Nasıl Açılır?
(4721 s. TMK. m. 560-565, 569-571, 6100 s. HMK. m. 11)
Görevli Mahkeme
Asliye Hukuk Mahkemesi (6100 s. HMK. m.2)
Yetkili Mahkeme
Murisin son yerleşim yeri mahkemesi (6100 s. HMK m.11)
Davacı
1-Saklı paylarının karşılığını alamayan mirasçılar,
2-Saklı pay sahibi mirasçılar (Miras bırakanın çocukları, ana ve babası, karı veya koca)
3-Saklı payı zedelenen mirasçının iflâsı hâlinde iflâs dairesi, (İhtara rağmen saklı payı zedelenen ve iflas etmiş olan mirasçının dava açmaması halinde)
4-Saklı payı zedelenen mirasçıdan alacaklı olan ve mirasın geçtiği tarihte ellerinde ödemeden aciz belgesi bulunan alacaklılar, (İhtara rağmen saklı payı zedelenen ve iflas etmiş olan mirasçının dava açmaması halinde)
5-İflâs idaresi veya alacaklılar, (Mirasçılıktan çıkarılanın çıkarma tasarrufuna itiraz etmemesi durumunda)
Davalı
1-Miras bırakanın sağlığında, bütün malvarlığını veya devrettiği miras sözleşmesiyle atadığı mirasçı,
2-Kendisine bağış (hibe) yapılanlar,
3-Ölüme bağlı tasarrufla yapılan ve tasarruf edilebilir kısmı aşan kazandırmaların yapıldığı mirasçı ve mirasçılar,
4-Kendisine vasiyet yapılanlar,
Zamanaşımı (Hak düşürücü süre)
1-Tenkis davası açma hakkı, mirasçıların saklı paylarının zedelendiğini öğrendikleri tarihten başlayarak bir yıl ve her hâlde vasiyetnamelerde açılma tarihinin, diğer tasarruflarda mirasın açılması tarihinin üzerinden on yıl geçmekle düşer. (TMK. m. 571)
2-Bir tasarrufun iptali bir öncekinin yürürlüğe girmesini sağlarsa, süreler iptal kararının kesinleşmesi tarihinde işlemeye başlar.
3-Tenkis iddiası, def’i yoluyla her zaman ileri sürülebilir.
Açıklamalar
Tenkis davasının konusu, ölüme bağlı tasarruflar olduğu gibi, murisin ölmeden önce yaptığı tasarrufları da kapsar.
Miras bırakan, sağlığında bütün malvarlığını miras sözleşmesiyle atadığı mirasçıya devretmişse, bu mirasçı ilgililerin çağrılarak resmî defter düzenlenmesini isteyebilir.
Miras bırakan, malvarlığının tamamını devretmemişse veya tamamını devrettikten sonra yeni mallar edinmişse; miras sözleşmesi, aksine bir kural içermedikçe, yalnız sağlıkta devredilmiş olan malları kapsar.
Miras sözleşmesinde başka türlü bir kural yoksa, miras sözleşmesinden doğan hak ve borçlar atanmış mirasçının mirasçılarına geçer.
Miras bırakanın sağlığında malvarlığını devretmesi hâlinde, miras sözleşmesinde başka türlü bir kural yoksa, miras sözleşmesinden doğan hak ve borçlar atanmış mirasçının mirasçılarına geçer.
Miras bırakan sağlığında, mirastan feragat eden mirasçıya, terekenin tasarruf edilebilir kısmını aşan edimlerde bulunmuşsa; diğer mirasçılar terekenin tasarruf edilebilir kısmını aşan miktarın tenkisini isteyebilirler. Bu durumda, edimlerin değerlerinin mahsubu, mirasta denkleştirme kurallarına göre yapılacaktır. Yani, mirastan feragat edenin sadece saklı payını aşan miktar tenkise tâbi tutulacaktır.
Mirastan feragat eden mirasçı, tenkis sebebiyle bir malı veya diğer bir değeri terekeye geri vermekle yükümlü olursa;
a-Dilerse tenkise tâbi değeri geri verir,
b-Dilerse almış olduklarının tamamını terekeye geri vererek mirastan feragat etmemiş gibi paylaşmaya katılır.
Miras bırakanın sağlığında, malvarlığının tamamına veya bir kısmını miras sözleşmesiyle atadığı mirasçıya devretmiş olmalıdır.
Miras bırakan sağlığında, mirastan feragat eden mirasçıya, terekenin tasarruf edilebilir kısmını aşan edimlerde bulunmuş olmalıdır.
Miras bırakanın, mirasçısının saklı payına tecavüz edecek şekilde, vasiyetname düzenleyerek, ölüme bağlı bir tasarrufta bulunarak başka bir mirasçı veya üçüncü kişi lehine tasarrufta bulunması durumu tenkis davası açılması için yeterli olacaktır.
Miras bırakan tarafından, saklı pay sahibi mirasçılara ölüme bağlı tasarrufla yapılan ve tasarruf edilebilir kısmı aşan kazandırmaların onların saklı paylarını aşan kısmı orantılı olarak tenkise (indirim) tâbi tutulacaktır.
Tenkise tâbi birden fazla ölüme bağlı tasarrufun bulunması hâlinde ise, saklı pay sahibi mirasçıya yapılan kazandırmanın saklı payı aşan kısmı ile saklı pay sahibi olmayan kimselere yapılan kazandırmalar orantılı olarak tenkis (indirim) edilecektir.
Miras bırakanın arzusunun başka türlü olduğu tasarruftan anlaşılmadıkça, mirasçı atanması yoluyla veya diğer bir ölüme bağlı tasarrufla elde edilen kazandırmaların tamamında, orantılı olarak tenkis (indirim) yapılacaktır.
Değerinde azalma meydana gelmeksizin bölünmesine olanak bulunmayan belirli bir mal vasiyeti tenkise konu olması halinde, vasiyet alacaklısının;
a-Tenkisi gereken kısmın değerini ödeyerek malın verilmesini,
b-Tasarruf edilebilir kısmın değerini karşılayan parayı isteyebilme, tercih hakkı vardır.
Tasarruf konusu malın vasiyet alacaklısında kalması durumunda, malın tenkis sebebiyle vasiyet borçlusuna verilmesi gereken, aksi hâlde tasarruf oranı içinde kalan kısmının karar günündeki parasal değeri esas alınacaktır.
Tasarruf edilebilir kısım, terekenin miras bırakanın ölümü günündeki durumuna göre hesaplanır.
Hesap yapılırken, miras bırakanın borçları, cenaze giderleri, terekenin mühürlenmesi ve yazımı giderleri, miras bırakan ile birlikte yaşayan ve onun tarafından bakılan kimselerin üç aylık geçim giderleri terekeden indirilir (TMK. m. 507).
Miras bırakanın sağlar arası karşılıksız kazandırmaları, tenkise tâbi oldukları ölçüde, tasarruf edilebilir kısmın hesabında terekeye eklenir (TMK. m. 508).
Aşağıdaki durumlarda miras bırakan, ölüme bağlı bir tasarrufla saklı paylı mirasçısını mirasçılıktan çıkarabilir:
a-Mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın yakınlarından birine karşı ağır bir suç işlemişse,
b-Mirasçı, miras bırakana veya miras bırakanın ailesi üyelerine karşı aile hukukundan doğan yükümlülüklerini önemli ölçüde yerine getirmemişse (TMK. m. 510)
Mirasçılıktan çıkarılan kimse, mirastan pay alamayacağı gibi; tenkis davası da açamaz.
Miras bırakan başka türlü tasarrufta bulunmuş olmadıkça, mirasçılıktan çıkarılan kimsenin miras payı, o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi, mirasçılıktan çıkarılanın varsa altsoyuna, yoksa miras bırakanın yasal mirasçılarına kalır.
Mirasçılıktan çıkarılan kimsenin altsoyu, o kimse miras bırakandan önce ölmüş gibi saklı payını isteyebilir.
Tenkis, saklı pay tamamlanıncaya kadar;
a-Önce ölüme bağlı tasarruflardan,
b-Bu yetmezse, en yeni tarihlisinden en eskisine doğru geriye gidilmek üzere sağlar arası kazandırmalardan,
c-En son olarak, Kamu tüzel kişileri ile kamuya yararlı dernek ve vakıflara yapılan ölüme bağlı tasarruflar ve sağlar arası kazandırmalardan, yapılacaktır.
Mirasçı olarak altsoyu, ana ve babası, kardeşleri veya eşi bulunan miras bırakan, mirasının saklı paylar dışında kalan kısmında ölüme bağlı tasarrufta bulunabilir.
Bu mirasçılardan hiç biri yoksa, miras bırakan mirasının tamamında tasarruf edebilir (TMK. m. 505).
Saklı pay aşağıdaki oranlardan ibarettir:
a-Altsoy için yasal miras payının yarısı,
b-Ana ve babadan her biri için yasal miras payının dörtte biri,
c-Sağ kalan eş için, altsoy veya ana ve baba zümresiyle birlikte mirasçı olması halinde yasal miras payının tamamı, diğer hallerde yasal miras payının dörtte üçü (TMK. m. 506).
Mal kaçırma iddiası ile tapu iptali veya tenkise hükmedilmesinin talep edilmesi durumunda, Medeni Kanunun 560 ve takip eden maddeleri gereğince gerekli araştırmanın yapılması, koşullarının bulunması halinde tenkise hükmedilmesi gerekir.
Tenkis davası murisin saklı payı (mahfuz hisse) zedeleyen ölüme bağlı veya sağlar arası teberruları yasal sınıra indirmeyi amaçlayan yenilik doğurucu davalardandır. Mahfuz hissenin (saklı pay) ihlalinden söz edilebilmesi için terekenin tümüyle bilinmesi şarttır.
Mal kaçırma iddiası ile tapu iptali veya tenkise hükmedilmesinin talep edilmesi durumunda, Türk Medeni Kanununun 560. ve takip eden maddeleri gereğince gerekli araştırmanın yapılması, koşullarının bulunması halinde tenkise hükmedilmesi gerekir.
Tenkis davası, murisin mahfuz hisseyi ihlal eden ölüme bağlı veya sağlar arası teber- rularının kanuni hadde indirilmesini amaçlar.
Mahfuz hisse kaidelerinin bertaraf etmek kastıyla yapıldığı ispatlanmadıkça murisin yaptığı ölünceye kadar bakma akdi ivazlı tasarruflardan olup tenkisi istenemez.
Murisin evlatlığı mirasta saklı pay sahibidir.
Tenkis davaları için getirilen bir yıllık zamanaşımı süresi def’i mahiyetinde olduğundan zamanaşımı itirazında bulunmadığında olunması gerekir.
Tenkis davası, miras bırakanın saklı payları zedeleyen ölüme bağlı veya sağlar arası kazandırmalarının yasal sınırlara çekilmesini amaçlayan, öncesine etkili yenilik doğuran davalardandır. Tenkis davasının dinlenebilmesi için miras bırakanın ölüme bağlı veya sağlar arası bir kazandırma işlemi ile mahfuz hisseli mirasçıların haklarını zedelemiş olması ön koşuldur. Mahfuz hisselerin zedelenip zedelenmediğinin tespiti terekenin tümüyle bilinmesine bağlıdır.
Muris muvazaasına dayalı iptal davaları ile tenkis davaları, ileri sürülüş biçimleri, hukuksal esasları, kapsamları, hüküm ve sonuçları bakımından birbirinden tamamen farklı davalardır. Ancak; aynı dava içinde kademeli olarak ileri sürülebilirler veya ayrı ayrı da açılabilirler.
Muris Muvazaası sebebiyle açılan tapu iptali davası tenkis davası için bekletici mesele oluşturur.
Muris tarafından yapılan temliklerde, mirasçıların mahfuz hissesini ihlal kastı bulunmadığı, taksim kurallarına uygun hareket edildiği anlaşılması halinde tenkis davasının reddine karar vermek gerekecektir.
Satış sırasında kararlaştırılan bedel ile gerçek değer arasında açık bir nisbetsizliğin mevcut olması murisin saklı payı ihlal kastının objektif delili olarak kabul edilmelidir.
Miras bırakanın saklı pay kurallarını gidermek için yaptığı temliki tasarruftan sonra, bundan yararlanan kişinin miras bırakanın bilgi ve talimatı dışında sırf saklı pay sahibi mirasçıları bu haklarından yoksun kılmak için durumu bilen üçüncü kişilere taşınmazları temlik etmesi halinde kötüniyetli bu kişilere karşı saklı pay sahibi mirasçılarca indirim tenkis davası açılabilir.
Tenkis davasında, miras bırakanın malları ve borçları saptanarak, mevcut terekeden borç ve masraflar (saklı pay) miktarı hesaplanarak tespit olunacaktır.
Davanın sabit olması halinde, tasarrufun iptaline karar verilmeyip, bütün tereke tespit edilecek ve saklı paya bir tecavüz olup olmadığı araştırılacak, miras bırakanın tasarruf edebileceği kısmı aşan tasarruflarının tenkisine (indirimine) karar verilecektir.
4721 sayılı Türk Medeni Kanunun 560-571 nci maddelerinde açıklanan tenkise tabi hükümler bu dava çeşidinde de göz önünde tutulacaktır.
Dava her türlü delille ispat edilebilir.
Tenkis (İndirim) Davası Dilekçesi Örneği
ASLÎYE HUKUK MAHKEMESİ HAKİMLİĞİNE
DAVACI :……………………… (T.C. Kimlik no:…………. )
Adres :…………………………
DAVALI :………………………………..
Adres :…………………………
KONU : Miras sözleşmesi nedeniyle tenkis (İndirim) talebidir.
DAVA DEĞERİ : TL.
AÇIKLAMALAR :1-………………….. tarihinde vefat eden miras bırakanım babam………………
……….. sağlığında düzenlemiş olduğu miras sözleşmesi ile,…………. ili……….. ilçesi……… mahallesinde bulunan, tapunun … ada … parselindeki taşınmazı davalıya devretmiş ve tapuda da ferağ işlemini davalı adına geçirmiştir. (EK-l),(EK-2), EK-3)
2-Davalıda mirastan feragat etmiştir.(EK-4)
3-Miras bırakan sağlığında, mirastan feragat eden mirasçıya (davalı) verdiği taşınmazın değeri TL. olup, miras bırakanın bu tasarrufu terekenin tasarruf edilebilir kısmını
aşmaktadır.
4-Bu durumu yeni öğrenmiş bulunmaktayım.
5-Bu işlemle benim saklı payıma el atılmıştır.
Açıklanan nedenlerle iş bu davanın açılması zaruri olmuştur.
DELİLLER : Nüfus aile kaydı, veraset ilamı, miras sözleşmesi, tanık beyanı, keşif, bilirkişi incelemesi ve sair deliller.
HUKUKİ SEBEPLER : 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu m. 572 ve devamı maddeleri ve ilgili yasal mevzuat.
SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1- Davamızın kabulü ile terekenin tasarruf edilebilir kısmını aşan miktarın tenkisine, ….saklı payıma düşen …. TL. nın davalıdan alınmasına,
2-Yargılama giderlerinin davalıya yükletilmesine,
Karar verilmesini arz ederim. … /…. /………
Davacı
EKLER :
Ek-1 Nüfus aile kaydı
Ek-2 Tapu kaydı
Ek-3 Veraset ilamı
Ek-4 Miras sözleşmesi
Ek-5 Tanık isim ve adresleri
Tenkis (İndirim) Davası Dilekçesi Örneği 2
ASLÎYE HUKUK MAHKEMESİ HAKİMLİĞİNE
DAVACI :…………………………….. (T.C.Kimlik no:…………… )
Adres :………………………………………
DAVALI :……………………….
Adres :………………………………………
KONU : Tenkis (İndirim)
DAVA DEĞERİ :………… TL.
AÇIKLAMALAR :1-Miras bırakanım ………………………….. tarihinde vefat etmiştir.
Sağlığında benden mal kaçırma amacıyla ……….. ili ……… ilçesi …… mahallesinde bulunan,
tapunun … ada … parselindeki taşınmazı devretmiş ve tapuda da ferağ işlemini davalı adına geçirmiştir.(EK-l)
2-Bu durumu yeni öğrenmiş bulunmaktayım.
3-Taşınmaz devir tarihide … TL. değerinde olduğu halde … TL. tapuda satış gösterilmiştir. (EK-2)
4-Bu işlemle benim saklı payıma el atılmıştır.
Açıklanan nedenlerle iş bu davanın açılması zaruri olmuştur.
DELİLLER : Veraset ilamı, tapu kaydı, akit tablosu, tanık beyanı, keşif, bilirkişi incelemesi ve sair deliller.
HUKUKİ SEBEPLER: 4721 s. Tmk. m. 560 ve devamı maddeleri ve ilgili yasal mevzuat.
SONUÇ VE İSTEM : Yukarıda açıklanan nedenlerle,
1-Davamm kabulü ile, …. saklı payım oranında …. TL. nın tenkisi ile davalıdan alınmasına,
2-Yargılama giderlerinin davalıya yükletilmesine,
Karar verilmesini arz ederim. … /… / …
Davacı
EKLER:
Ek-1 Nüfus kaydı
Ek-2 Tapu kaydı
Ek-3 Veraset ilamı
Ek-4 Tanıkların isimleri ve adresleri ile tanıklık yapacakları konuları gösterir liste