İstinafta Aleyhe Değiştirme Yasağı Nedir?
Sanık lehine başvurma hâlinde verilecek hüküm
Madde 283 – (1) (Değişik: 20/07/2017-7035/18) İstinaf yoluna yalnız sanık lehine başvurulmuşsa, yeniden verilen hüküm, önceki hükümle belirlenmiş olan cezadan daha ağır olamaz.
Aleyhe değiştirme yasağı istinaf (CMK m. 283), temyiz (CMK m.307/4), kanun yararına bozma (CMK m.309/4-b) ve yargılamanın yenilenmesi (CMK m.323/2) kanun yollarına ilişkin olarak düzenlenmiştir. Kanun yollarına ilişkin genel hükümlerden olan CMK’nın 265. maddesinde ise; Cumhuriyet savcısı tarafından sanığın lehine kanun yollarına başvurulduğunda, yeniden verilecek kararın sanığın aleyhine sonuç doğurmayacağı ifade edilmiştir. Bunun da temel koşulu kanun yolu denetimine yalnız sanık lehine başvurulmuş olmasıdır. Sanığın lehine olan başvuru ile birlikte aleyhine de başvuru bulunması halinde aleyhe değiştirme yasağının uygulanmasının mümkün değildir.
Sanık, sanık müdafii, sanığın eşi veya yasal temsilcisi ya da sanığın lehine Cumhuriyet savcısı istinaf kanun yoluna başvurduğunda, yeniden verilen hüküm önceki hükümde tayin edilmiş olan cezadan daha ağır bir cezayı içeremez.
Cumhuriyet savcısının kanun yollarma başvurusunun sanığm lehine mi yoksa aleyhine mi olduğu açıkça belirtilmelidir. Zira Cumhuriyet savcısı sanığın lehine yaptığı kanun yolu başvurusundan onun rızası olmadan vazgeçemez (CMK m.266). Cumhuriyet savcısının başvurusunun sanığın lehine mi yoksa aleyhine mi olduğunu belirtmediği hallerde, Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kurulunun 17/12/1930 tarihli ve 26/32 sayılı kararı uyarınca başvurusunun sanığın lehine olduğu kabul edilmelidir.
Otomatik istinaf da sanık lehine yapılmış sayılır.
Kanunun bu açık düzenlemesinden de anlaşılacağı üzere; yaptırımı ve sonuçlarını aleyhe değiştirme yasağının kapsamı yalnızca ceza miktarı ile sınırlıdır. Kanun koyucu suçun niteliği veya adı yönünden sanık yararına kazanılmış bir hak tanımamıştır. Yargıtay Ceza Genel Kurulunun da kabul ettiği gibi erteleme kurumu da aleyhe değiştirme yasağı kuralının kapsamına girer.
Hükümdeki hesap hatası veya maddi hata, sanığın lehine olacak şekilde sonuç cezanın belirlenmesinde etkili olmuş ve hata nedeniyle daha az cezaya hükmedilmiş ise maddi hata aleyhe değiştirme yasağı kapsamında kalacak ve aleyhe istinaf başvurusu yoksa düzeltilemeyecektir.