İddianame hangi koşulların gerçekleşmesi ile hazırlanır?

İddianame, iddia makamının yazılı iddiasıdır. Soruşturma evresi sonunda, toplanan deliller, suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe doğuruyorsa, Cumhuriyet savcısı bir iddianame düzenler. Yargılama makamı bu iddianame üzerine kovuşturma açılmasına veya açılmamasına karar verir. Cumhuriyet savcısının düzenlediği iddianame ile kamu davası açılmış olmamakta, iddianamenin kabulü ile kamu davasının açılmış sayılacağı kabul edilmiştir.

Soruşturma evresinde toplanmış olan deliller suçun işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşturuyorsa, yani mahkûm olma ihtimali daha ağır basıyorsa, Cumhuriyet savcısı iddianame düzenler. Yeterli şüphe, yeterli delille ortaya konulur. Buna karşılık Cumhuriyet savcısı suçun kanıtlanması ihtimalini daha zayıf görürse dava açmaz. Söz konusu işin niteliği Cumhuriyet savcısının delilleri takdir etmesini gerektirir. Soruşturma evresinde yapılacak olan değerlendirme, kamu davasının gerekip gerekmediğini tespite ilişkindir. İddianamede hem şüphelinin lehine olan delillerin hem de aleyhine olan delillerin gösterilmesi gereklidir. Yeterli delilin tanımının da burada yapılması gerekmektedir. Mevcut delillerle bir mahkûmiyet kararının çıkması muhtemel ise yeterli şüpheden söz edilebilir. Şüphelinin fail olması ihtimalinin yüksekliği önemli değildir. Önemli olan husus, dava açıldığı takdirde mahkeme önünde deliller aracılığıyla şüphelinin o suçu işlediğinin ne ölçüde tartışılabileceği ve mahkûmiyetin ne derece mümkün olacağıdır.

Başsavcının diğer Cumhuriyet savcıları üzerinde denetim yetkisi bulunmaktadır. Bu nedenle başsavcı, Cumhuriyet savcılarına dava açmalarını emredebilir ve olaya el koyan Cumhuriyet savcısının yeterli delil değerlendirmesine müdahale edebilir.

Bunun yanında, bazı hallerde, Cumhuriyet savcısında oluşan, yeterli suç şüphesi iddianame hazırlayabilmek için yeterli değildir. Kanun ön ödeme ve uzlaşma adı altında iki farklı mekanizma düzenlemiştir. Somut olaydaki şartlar, uzlaşma veya ön ödeme kapsamına giren bir durum oluşturuyorsa bu durumda savcının öncelikle ön ödeme veya uzlaşma mekanizmalarını kullanması, eğer bu mekanizmalar neticesiz kalırsa ancak bu halde savcının iddianameyi hazırlayıp mahkemeye göndermesi gerekmektedir. Aksi halde iddianamenin iadesi söz konusu olacaktır. Bu nedenle somut olayda bu mekanizmaların kullanılabilmesi mümkün ise Cumhuriyet savcısının öncelikle bu yollara başvurması gereklidir.

Türk Ceza Kanunu (TCK) madde 75 ön ödemeyi düzenlemektedir: Cumhuriyet savcısı, uzlaşma kapsamındaki suçlar dışında, yalnız adli para cezasını gerektiren veya yasada öngörülen hapis cezasının yukarı sınırının üç ayı aşmadığı suçlarda ön ödeme önermek zorundadır. Kanunda açıkça belirtildiği gibi uzlaşma konusu olabilen suçlar ön ödeme konusu olamaz. Bu da demektir ki, bir suç uzlaşma kapsamında ise öncelikle uzlaşma yoluna başvurulması, eğer bu yolla bir sonuca ulaşılamazsa ön ödeme yoluna gidilmesi gerekmektedir.

Uzlaşmanın koşulları ise Ceza Muhakemesi Kanunu’nda gösterilmiştir. Ceza Muhakemesi Kanunu (CMK) madde 253’e göre, belli suçlarda mağdur ve suçtan zarar gören gerçek veya özel hukuk tüzel kişisinin uzlaştırılması girişiminde bulunulması gerekir. Bu suçlar şunlardır:

· Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı olan suçlar

· Şikâyete bağlı olup olmadığına bakılmaksızın: kasten yaralama (üçüncü fıkra hariç TCK madde 86,88), taksirle yaralama, konut dokunulmazlığının ihlali (TCK madde 116), çocuğun kaçırılması ve alıkonulması (TCK madde 234), ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrı niteliğindeki bilgi ve belgelerin açıklanması (dördüncü fıkra hariç tutulmak üzere TCK madde 239)

Somut olaydaki fiilin, ön ödeme veya uzlaşma kapsamına girdiği hallerde, yeterli suç şüphesi mevcut olsa dahi, öncelikle uzlaşma ve ön ödeme mekanizmalarının işletilmesi, bu yollardan bir sonuca ulaşılamamışsa ancak bu durumda, iddianame düzenlenerek mahkemeye verilmesi gereklidir. Yani bu hallerde suçun işlendiğine dair yeterli şüphenin oluşması iddianame düzenlemek için yeterli değildir. Bu mekanizmalar işletilmediği takdirde, mahkemenin yapacağı ara muhakeme sonucunda iddianame iade edilecektir.