Evlat Edinme Davası Nasıl Açılır?

Evlat Edinme Davası’nda Yetki

Evlat edinme davasında, evlat edinecek olanın «oturma yerinde­ki» Aile Mahkemesi, eşlerin birlikte evlat edinmelerinde ise eşlerden birinin «oturma yerindeki» Aile Mahkemesi yetkilidir, (md, 315)

Evlat edinme davasından önce küçüğün ana ve babasının rızasınının tespit edileceği Aile Mahkemesi, küçüğün veya ana ve baba­sının oturdukları yer mahkemesidir.

Evlat Edinme Davası’nda Yargılama Usulü

Hukuk davalarıyla ilgili yargılama usulünde genel kural; Hakimin, tarafların iddia ve savunmasıyla bağlı olduğu, onların ileri sürdüğü ka­nıtlara göre karar vereceğidir. Ancak; kanun koyucu bazı davaların ka­mu düzeni için taşıdığı Önemi dikkate alarak, bu kuralın bazı istisnaları­nı kabul etmiştir.

Evlat edinmeye ilişkin dava sonucu akdi yolla soybağı kurulduğun­dan, bu davanın yargılama usûlünde de genel kuraldan farklı olarak hakime geniş ölçüde araştırma ve inceleme yükümlülüğü getirilmiştir.

Aile Mahkemesi hakiminin karar vermeden Önce deyim yerindeyse “Kılı kırk yarması”, “ince eleyip sık dokuması” gereken davaların başın­da bu davalar gelmektedir.

Hakim, taraflarca ileri sürülüp sürülmediğine bakmaksızın gerekti­ğinde uzmanlardan da yardım alarak davayla ilgili her türlü durum ve koşulları kapsamlı biçimde araştırmalıdır. Yapılacak araştırma ve ince­lemede özellikle:

l)Evlat edinmek isteyenin kişiliği, sağlığı, ekonomik durumu, onu evlat edinmeye yönelten sebepler, eğitme yeteneği, aile ilişkileri, varsa çocuklarının evlat edinmeye karşı görüş ve düşünceleri,

2)Evlat edinilmek istenenin içinde bulunduğu koşullar, evlat edin­menin, yararına olup olmadığı hususları açıklığa kavuşturulmalıdır.

Evlat edinme başvurusundan sonra, evlat edinmek isteyenin ölmesi veya ayırt etme gücünü kaybetmesi, diğer koşullar bundan etkilenmedi­ği takdirde evlat edinmeye engel olmaz. (md. 315/2)

Evlat edinme davasından sonra küçük ergin olursa, diğer koşullar (bakım, eğitim koşulu, ana babasının rızasının alınması gibi) daha Önce­den yerine getirilmiş olmak kaydıyla, küçüklerin evlat edinilmesine iliş­kin hükümler uygulanacaktır, (md. 315/3)

Evlat Edinme Davası’nda Evlat Edinme Kararının Sonuçları

Aile Mahkemesinin evlat edinme kararıyla birlikte, evlatlık ilişkisi kurulmuş olur. Evlat edinilenin ana ve babasına ait olan haklar ve yü­kümlülükler (velayet, bakım, eğitim v. b.) evlat edinene geçer.

Evlat edinilen, kan bağından doğan mirasçılığın koruduğu gibi, ay­nı zamanda evlat edinenin de mirasçısı olur. Buna karşılık evlat edinen, evlat edinilenin mirasçısı olamaz.

Evlatlık küçük ise evlat edinenin soyadını alır. Evlat edinilen ergin ise, evlat edinilme sırasında dilerse evlat edinenin soyadını alacaktır. Evlat edinen isterse, evlat edinilen küçük çocuğa yeni bir ad verebilir.

Nüfus kaydına evlatlığın ana, baba adı olarak evlat edinenin adı da, belli koşulların gerçekleşmesi halinde yazılabilir.

Bunun için:

1)Ayırt etme gücüne sahip olmayan küçüğün evlat edinilmiş olması,

2) Eşler tarafından birlikte evlat edinilmesi gerekir, (md. 314/2)

Tek başına evlat edinme de bu kural uygulanmaz.

Evlatlığın miras ve diğer haklarının zedelenmemesi için evlatlığın geldiği aile kütüğü ile evlat edinenin aile kütüğü arasında her türlü bağ kurulur. Kesinleşmiş evlat edinme kararı her iki nüfus kütüğüne işlenir. Evlat edinmeyle ilgili kayıt ve belgeler, evlat edinilen istemedikçe veya mahkeme kararı olmadıkça açıklanamaz, (md. 314)

EVLATLIK İLİŞKİSİNİN KALDIRILMASI DAVASI

DAVANIN AÇILABİLECEĞİ DURUMLAR

Önceki kanumuzdaki (743 s. T. K. M.) “evlatlığın refi”(md. 258), ye­ni kanunumuza alınmamıştır. “Evlatlık ilişkisinin kaldırılması” (4721 s. T. M. K. md. 317-319), evlatlığın refinden farklıdır. Evlatlığın refi: Mirastan ıskatı gerektiren bir durumun bulunması halinde , evlat edinenin istemi açacağı dava) üzerine, mahkemece evlatlık ilişkisinin kaldırılmasına karar verilmesi halidir. Evlatlığın, evlat edinene veya, yakınlarından birine karşı ağır bir cürüm işlemesi ya da evlat edinene, onun ailesine karşı kanunen yükümlü olduğu görevleri yerine getirememesi halinde açılabilecek bu davanın karşılığı yeni kanunumuzda bulunmamaktadır.

Yeni kanunumuza göre evlatlık ilişkisi:

• Evlat edinme işlemi, esasa ilişkin noksanlıklarından biriyle sakatsa,
• Rızası alınması gereken kişilerin rızası alınmadıysa kaldırılabilir.

Yasal sebep bulunmaksızın rıza alınmamışsa, rızası alınması gerekir. kişiler (örneğin evlat edinilen küçüğün anne ve babası, evlatlık evliyse eşi gibi) Aile Mahkemesine açacakları davayla, evlatlık ilişkisinin kırılmasını isteyebilirler. Ancak, davanın kabul edilebilmesi için, kü­çüğün menfaatinin bunun sonucunda ağır biçimde zedelenmemesi gerekir.

Evlat edinme işlemi esasa ilişkin diğer noksanlıklardan biriyle sa­katsa (örneğin küçük için bir yıl bakılıp eğitilmiş olma koşulu gerçekleşmeden evlat edinme kararı verildiyse)Cumhuriyet Savcısı veya her ilgili evlatlık ilişkisinin kaldırılmasını isteyebilir. Noksanlıklar bu esnada ortadan kalkmışsa (örneğin bakım, eğitim süresi dolmuş veya evlat edi­nen evlat edinme davası sırasında otuz yaşını doldurmadığı halde evlat­lık ilişkisinin kaldırılması davası sırasında doldurmuşsa) dava kabul edilemez. Yine noksanlık usule ilişkin olup (Örneğin küçüğe karşı özen yükümlülüğünü yeterince yerine getirmediği için rızası alınmayan ana veya babaya bu karar yazılı olarak bildirilmediyse) evlatlığın kaldırılma­sı evlatlığın menfaatini ağır biçimde zedeleyecek ise dava reddedilecektir.

Görüldüğü gibi evlatlık ilişkisinin kaldırılması davası sınırlı neden­lerin gerçekleşmesi halinde açılabilir ve Özellikle usûle ilişkin noksanlık­lar olması ya da rızanın bulunmaması nedeniyle açılacak davanın kabu­lü evlatlığın menfaatinin ağır biçimde zedelenmemesi koşuluna sıkı sıkıya bağlıdır.

Aile Mahkemesi hakiminin “evlatlık ilişkisinin kaldırılması” davası açıldığında ilk bakması gereken, davacının dava açma sıfatının bulunup bulunmadığı olmalıdır. Örneğin rızanın alınmaması nedenine dayalı davayı sadece “rızası alınması gereken kişi” açabilir. Ana veya babasının rızası alınmadan küçük için evlat edinme kararı verildiyse bu davayı Cumhuriyet Savcısı veya başkaları (örneğin evlatlık nedeniyle mirasçı olamayanlar gibi) açamazlar. Sadece rızası alınmayan ana veya baba açabilir.

Evlat Edinme Davası’nda Dava Açma Süresi

Evlatlık ilişkisinin kaldırılması davası, dava sebebinin öğrenilme­sinden başlayarak bir yıl ve her halde evlat edinme işleminden (evlat edinmeye dair kararın kesinleşme tarihinden) itibaren beş yıl içinde açı­labilir. Burada da süre, diğer soybağına ilişkin davalarda olduğu gibi hakdüşürücü niteliktedir. O davalardan farklı olarak ek bir süre tanınmamıştır.